Komplementarny projekt URE

Do uwolnienia cen gazu w Polsce konieczne jest uruchomienie hurtowego rynku obrotu tym surowcem. Cel ten może być osiągnięty w ramach dwuetapowego programu liberalizacji

Pod koniec maja rozwiązanie liberalizujące krajowy rynek gazu przygotował i poddał pod konsultacje społeczne prezes Urzędu Regulacji Energetyki. W jego opinii nie chodzi o to, aby na półkę odłożyć tzw. program uwolnienia gazu (PUG), przygotowany przez Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, ale przedstawić komplementarną do niego propozycję. Co więcej, zaznaczył, że dziś dokument giełdowej spółki jest najbardziej zaawansowanym projektem liberalizującym rynek gazu. W komplementarnym rozwiązaniu wzięto pod uwagę zastrzeżenia Komisji Europejskiej. Najważniejsze dotyczyły zniesienia barier wejścia na rynek gazu oraz pełnego wdrożenia unijnych dyrektyw do prawa krajowego.

Oczekiwania rynku

Zdaniem prezesa URE oraz wszystkich podmiotów biorących udział w konsultacjach podstawowym celem branży powinno być stworzenie płynnego hurtowego rynku gazu. Kluczowym elementem tego procesu ma być z kolei stabilna podaż surowca zagwarantowana w długim okresie.

Obrót dokonywany byłby w oparciu o utworzoną giełdę gazu. Aby zaistniał na niej handel, konieczne jest z kolei, aby PGNiG pełniło rolę animatora rynku, czyli podmiotu, który kreowałby obrót m.in. poprzez składnie ofert zarówno sprzedaży, jak i kupna surowca.

Proponowana cena sprzedaży na rynku hurtowym ustalana byłaby na warunkach rynkowych. URE chce, aby w początkowym okresie funkcjonowania giełdy gazu stosowano preferencyjne zasady ustalania kosztów zawierania transakcji. Chodzi głównie o stosunkowo niskie opłaty giełdowe i zabezpieczenia.

Giełda gazu

Według prezesa URE uruchomienie hurtowego rynku gazu może zostać przeprowadzone w dwóch etapach. Pierwszy zakłada uruchomienie giełdy gazu jeszcze w III kwartale tego roku. Na tym etapie konieczne będzie przygotowanie i wprowadzenie w życie nowelizacji odpowiednich rozporządzeń, nowych instrukcji operatorów oraz regulaminu funkcjonowania giełdy gazu. Musiałoby też dojść do zawarcia umowy pomiędzy PGNiG i Towarową Giełdą Energii w zakresie pełnienia przez gazowniczą spółkę roli animatora rynku.

Prezes URE oczekuje, że w tej fazie liberalizacji pojawią się możliwości uwolnienia cen na rynku hurtowym. Podmioty zainteresowane obecnością na nowej platformie obrotu zyskają z kolei szansę do przetestowania mechanizmów giełdowego rynku.

Zniesienie taryf

W drugim etapie liberalizacji nastąpiłoby wprowadzenie PUG w drodze nowelizacji prawa energetycznego i zniesienie obowiązku zatwierdzania taryf dla odbiorców instytucjonalnych z mocy prawa. URE chce w tej fazie zobowiązać podmioty o istotnym udziale w rynku do dokonywania obrotu na giełdzie, czyli analogicznie, jak ma to obecnie miejsce na rynku energii. Zwiększenie wolumenu obrotu na rynku giełdowym, w ocenie prezesa URE, miałoby się przyczynić do wytworzenia transparentnego indeksu cen gazu.

Prezes URE oczekuje, że w drugim etapie liberalizacji zostaną określone transparentne zasady działania różnych podmiotów, które doprowadzą do kształtowania cen gazu w oparciu o mechanizmy rynkowe. Liczy też na stworzenie stabilnego i płynnego rynku hurtowego oraz na udostępnienie informacji o cenach i zawieranych transakcjach. Dwuetapowy proces liberalizacji rynku wpisywałby się w oczekiwania Komisji Europejskiej oraz pozwoliłby na szybsze osiągnięcie gotowości do pełnej integracji z pozostałymi rynkami UE.

Aby wprowadzić w życie komplementarne rozwiązanie prezesa URE, konieczne jest jednak uzyskanie odpowiedzi na dość szczegółowe i liczne pytania.

Wiele pytań

Pierwsza ich grupa dotyczy planowanych działań i przyszłego kształtu rynku. Do ustalenia jest zwłaszcza kwestia dotycząca warunków, na jakich ma działać animator na giełdzie gazu, oraz czy tę funkcję zechce pełnić PGNiG. Konieczne byłoby też szczegółowe określenie wolumenu surowca, jaki w pierwszym i drugim etapie powinien trafić do wolnego obrotu. Druga grupa pytań dotyczy otoczenia regulacyjnego, a dokładniej określenia katalogu potrzebnych zmian legislacyjnych. W tym kontekście konieczne jest nie tylko podanie, w jakim kierunku powinny zmierzać nowe przepisy, czy nawet opracowanie szczegółowych zapisów, ale i zatwierdzenie harmonogramu ich wprowadzania w życie. Wreszcie konieczna jest identyfikacja uwarunkowań infrastrukturalnych dotyczących rozwoju rynku gazu w Polsce. Aby handel błękitnym paliwem mógł prawidłowo funkcjonować, wszyscy uczestnicy rynku gazu, a zwłaszcza podmioty odpowiedzialne za przesył surowca (Gaz-System), jego magazynowanie (PGNiG) i obrót na giełdzie (TGE), muszą mieć jasno postawione cele i je realizować. W ocenie prezesa URE musi być w szczególności określona rola i znaczenie inwestycji infrastrukturalnych w horyzoncie do 2014 r.