Jakie zmiany w umowach o usługi finansowe

W Brukseli ruszyły prace nad przyjęciem dyrektywy dotyczącej umów o usługi finansowe zawierane na odległość.

Aleksander Wasiak, aplikant radcowski Kancelarii Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci

materiały prasowe

We wniosku zawierającym projekt dyrektywy Komisja Europejska proponuje, aby stosowanie głównych przepisów dyrektywy 2011/83/UE rozszerzyć na wyłączone dotychczas umowy o usługi finansowe zawierane między przedsiębiorcą a konsumentem na odległość (tj. bez jednoczesnej fizycznej obecności stron). Dzięki temu umowy o usługi finansowe będą podlegały podobnym przepisom jak umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług zawierane na odległość. Warto podkreślić, iż pandemia i związane z nią ograniczenia w znacznym stopniu przyspieszyły korzystanie z zakupów przez internet czy upowszechniły stosowanie cyfrowego onboardingu klienta, co wpłynęło na opracowanie dyrektywy.

Projekt przewiduje dodanie do dyrektywy 2011/83/UE nowego rozdziału, który będzie w sposób szczegółowy regulował sposób zawierania z  konsumentami umów o usługi finansowe na odległość. W tym zakresie warto wskazać na następujące nadchodzące zmiany.

Prawodawca wprowadzi m.in. wymóg przekazywania konsumentowi określonych informacji przed zawarciem umowy o usługi finansowe (m.in. dane dotyczące usługodawcy czy krótki opis profilu ryzyka i zysku). Usługodawca będzie zobowiązany spełnić obowiązek informacyjny na co najmniej jeden dzień przed związaniem się przez konsumenta umową zawieraną na odległość. Jeżeli informacje zostaną przekazane w okresie krótszym niż jeden dzień przed związaniem się konsumenta umową, przedsiębiorca będzie zobligowany przesłać konsumentowi przy użyciu trwałego nośnika przypomnienie o możliwości odstąpienia od umowy. Przypomnienie powinno zostać dostarczone konsumentowi najpóźniej jeden dzień po zawarciu umowy na odległość. W przypadku porozumiewania się z konsumentem z wykorzystaniem telefonu usługodawca będzie miał obowiązek określić swoją tożsamość i handlowy cel rozmowy na początku połączenia z konsumentem. Ciężar dowodu w zakresie spełnienia wymogów informacyjnych spoczywać będzie na przedsiębiorcy.

Usługobiorca będący konsumentem będzie miał prawo do odstąpienia od umowy o usługi finansowe bez stosowania kar i bez podawania przyczyny – w terminie 14 dni kalendarzowych od dnia zawarcia umowy z instytucją finansową albo dnia, w którym otrzymał od przedsiębiorcy warunki i informacje wymagane przez dyrektywę (jeśli nastąpi to po dniu zawarcia umowy). Prawo do odstąpienia od umowy nie będzie miało jednak zastosowania w przypadku usług finansowych, których cena zależeć będzie od wahań na rynku finansowym, leżących poza kontrolą przedsiębiorcy (np. wymiana walut, obrót kryptoaktywami czy umowy swap stóp procentowych).

Kolejną interesującą zmianą będzie wprowadzenie „przycisku” umożliwiającego konsumentowi odstąpienie od zawartej przez siebie umowy. Usługodawcy z sektora finansowego będą mieli obowiązek wdrożyć w swoich interfejsach internetowych „przycisk” umożliwiający konsumentowi odstąpienie od umowy. Możliwość skorzystania z niego ma w założeniu ułatwić konsumentowi wykonanie prawa do odstąpienia od umowy. „Przycisk” powinien być wyraźnie oznaczany słowami „Odstąp od umowy” lub innym podobnym sformułowaniem. Powinien być umieszczony w widocznym miejscu i stale dostępny przez cały okres na odstąpienie od umowy w interfejsie elektronicznym, który wykorzystano do zawarcia umowy.

Jeśli konsument skorzysta z prawa do odstąpienia od umowy, przedsiębiorca będzie mógł wymagać zapłaty jedynie za usługę rzeczywiście dostarczoną. Kwota do zapłaty nie będzie mogła przekroczyć kwoty, która byłaby proporcjonalna do zakresu już dostarczonej usługi w porównaniu z całym zakresem zawieranej umowy. Co więcej, przedsiębiorca będzie zobowiązany zwrócić konsumentowi, bez zbędnej zwłoki i nie później niż w terminie 30 dni kalendarzowych, wszelkie kwoty, które otrzymał od niego zgodnie z umową zawieraną na odległość, z wyjątkiem zapłaty za usługę rzeczywiście dostarczoną.

Usługobiorcy zyskają prawo do uzyskania wyjaśnień. Przedsiębiorcy będą mieli obowiązek udzielenia konsumentowi wyjaśnień dotyczących proponowanych umów o usługi finansowe, aby umożliwić ocenę, czy proponowana umowa oraz usługi dodatkowe są dostosowane do potrzeb i sytuacji finansowej konsumenta. Obowiązek udzielania wyjaśnień będzie miał zastosowanie do informacji udzielanych konsumentowi przy

użyciu narzędzi internetowych, takich jak czaty na żywo czy czatboty. Co istotne, w przypadku korzystania przez przedsiębiorcę z tego typu narzędzi internetowych konsument zyska również prawo do interwencji człowieka.

Jednym z największych wyzwań będzie egzekwowanie od przedsiębiorców, by przy zawieraniu umów o usługi finansowe na odległość nie wykorzystywali struktury, projektu, funkcji ani sposobu działania ich interfejsu internetowego w sposób, który mógłby zaburzyć lub ograniczyć zdolność konsumentów do podjęcia swobodnej, samodzielnej i świadomej decyzji lub dokonania swobodnego, samodzielnego i świadomego wyboru (zakaz wykorzystywania braku obiektywizmu konsumentów).

Transpozycja przepisów dyrektywy do polskiego porządku prawnego powinna nastąpić w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie dyrektywy. Zmianie ulegną wówczas w szczególności przepisy ustawy o prawach konsumenta.