Coraz więcej inwestycji w obieg zamknięty

Odpady powstające podczas produkcji i wydobycia w toku dalszego przetwarzania coraz częściej stają się pełnowartościowymi wyrobami stosowanymi w wielu branżach.

Włodzimierz Hereźniak prezes JSW W ubiegłym roku przy wydobyciu i przeróbce węgla powstało w grupie około 11 mln ton odpadów wydobywczych. Ponadto wydobyto duże ilości tzw. zasolonych wód dołowych, z których część zagospodarowano, a część odprowadzono do zakładu odsalania.

materiały prasowe

Jednym z podstawowych celów tzw. gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ) jest dążenie do jak najmniejszego wykorzystania surowców przy jednoczesnym maksymalizowaniu wykorzystania odpadów. Dzięki temu dochodzi m.in. do ograniczenia negatywnego wpływu produkcji na środowisko naturalne. Ma to również pozytywny wpływ na same firmy, gdyż zmniejszają zużycie surowców i wytwarzanie odpadów, a tym samym pozwala na osiągnie realnych oszczędności.

Marcin Chludziński prezes KGHM W koncernie ze wszystkich odpadów tzw. odpady flotacyjne stanowią największą grupę. Powstają one w wyniku przerobu krajowych rud miedzi. 94 proc. masy rudy to odpady. Tym samym powstaje ich do 28 mln ton rocznie.

materiały prasowe

Ciech informuje, że w przypadku wielu procesów produkcyjnych prowadzonych w grupie możliwe jest ponowne wykorzystanie produktów ubocznych, co pozwala na zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska. Jako przykład podaje zastosowanie odpadów powstałych przy produkcji sody do wytwarzania kruszywa przeznaczonego m.in. na budowę dróg.

Henryk Baranowski prezes PGE W wyniku spalania węgla kamiennego i brunatnego w elektrowniach grupy powstają przede wszystkim tzw. UPS-y, do których zalicza się m.in.: popioły lotne, żużle, mieszanki popiołowe-żużlowe, także gipsy pochodzące z wapniowych metod odsiarczania spalin.

materiały prasowe

– Do wzmacniania skarp, dróg i obwałowań jest również wykorzystywana mieszanka popiołowo-żużlowa powstająca w naszych elektrociepłowniach, a pobliska cementownia używa popiołów ze spalania węgla kamiennego jako dodatku do cementu i betonu. Możliwość sprzedaży odpadów jako surowców dla innych biznesów przynosi realne korzyści finansowe dla grupy – zapewnia Mirosław Kuk, rzecznik Ciechu. Dodaje, że w każdym z zakładów należących do grupy prowadzona jest segregacja odpadów komunalnych, wszelkie opakowania, a także odpady z żelaza i stali czy oleje przepracowane są oddawane do recyklingu.

Kruszywa budowlane

Zastosowanie idei GOZ może wydawać się stosunkowo trudne w firmach, których działalność opiera się na wydobyciu surowców. Jednak i w tym przypadku można zaleźć wiele przykładów na ekonomiczne wykorzystanie odpadów. W ubiegłym roku JSW przy wydobyciu i przeróbce węgla wytworzyło około 11 mln ton tzw. odpadów wydobywczych. Aby ilość opadów była jak najmniejsza prowadzone są m.in. działania zmierzające do: zwiększenia ich wykorzystania w podziemnych wyrobiskach górniczych, sprzedaży w postaci nieprzetworzonej czy przerobu na inne produkty np. kruszywa budowlane. W ubiegłym miesiącu spółka uzyskała tzw. Krajową Ocenę Techniczną dla wyrobu o nazwie handlowej Kruszywo skalne górnicze JSW.

– Dokument potwierdza pozytywną ocenę właściwości użytkowych wyrobu budowlanego, jakim jest kruszywo górnicze do zastosowania w budownictwie komunikacyjnym w zakresie dróg publicznych, lotnisk cywilnych oraz infrastruktury kolejowej – podje Katarzyna Jabłońska-Bajer, rzecznik JSW.

Kolejnym przykładem wdrażania GOZ jest wykorzystanie metanu. Do niedawna był emitowany do atmosfery i traktowany jako niechciany gaz powodujący zagrożenie dla górników.

– Obecnie funkcjonują silniki metanowe produkujące energię elektryczną, ciepło oraz chłód do klimatyzacji wyrobisk górniczych o łącznej mocy 14 MWe (megawaty mocy elektrycznej – red.) – informuje Jabłońska-Bajer. Dodaje, że JSW dąży do coraz większego uniezależnienia się od dostaw prądu z zewnątrz. Z tego powodu do 2030 r. chce zainstalować dodatkowe silniki o łącznej mocy 48 MWe.

Duży nacisk na ograniczanie ilości odpadów powstających w ramach podstawowej działalności kładzie KGHM. W tym celu powołał nawet w ubiegłym roku specjalny zespół ds. GOZ, mimo że od lat koncern realizuje zadania wpisujące się w tę ideę. Jako przykład podawane są huty miedzi, które zagospodarowują od 80 proc. do nawet 100 proc. tzw. żużlu granulowanego i szybowego. Uzyskały one odpowiednie aprobaty techniczne, zgodnie z którymi mogą być stosowane w budownictwie drogowym.

– Drugim przykładem jest zagospodarowanie żużlu poołowiowego w Hucie Miedź Głogów w jednostadialnym procesie zawiesinowym, dzięki czemu możemy uzyskać cenny materiał możliwy do zastosowania w różnych gałęziach przemysłu – informuje Anna Osadczuk, dyrektor departamentu komunikacji KGHM. Ponadto koncern do produkcji hutniczej wykorzystuje złom miedziany. W jego pozyskiwaniu i dostawach specjalizuje się spółka córka Metraco.

Wszystkie te działania wiążą się dla grupy z wymiernymi profitami. KGHM zwraca jednak uwagę, że nie na wszystkie inicjatywy związane z GOZ należy patrzeć przez pryzmat korzyści ekonomicznych.

– Dodatkowo pod uwagę należy wziąć ochronę środowiska i wymiar społeczny związany z podniesieniem jakości życia mieszkańców. Przepisy nieuchronnie zmierzają do stosowania zasad GOZ, co będzie skutkować koniecznością przeprowadzenia głębokich zmian nie tylko odnoszących się do technologii, ale również sposobu myślenia i postrzegania przez interesariuszy – twierdzi Osadczuk.

Milionowe oszczędności

Lotos zwraca uwagę, że rafinerie są zakładami specyficznymi wytwarzającymi i sprzedającymi produkty, które są w przeważającej masie spalane (tracone) w silnikach i urządzeniach, dla których są paliwem. Jednak i w tym przypadku można znaleźć liczne obszary wytwarzania odpadów. Jednym z nich jest tzw. szlam podekarbonizacyjny, który przekazywany jest uprawnionej firmie zewnętrznej do odzysku.

– Drugim odpadem pod względem ilości są osady z bieżącej pracy zakładowej oczyszczalni ścieków, również przekazywane uprawnionej firmie zewnętrznej do procesów odzysku, m.in. wykorzystywane do produkcji paliwa alternatywnego. Inne rodzaje odpadów to złom stalowy, metali kolorowych, kablowy, który poddawany jest procesom recyklingu lub odzysku metali i związków metali – mówi Adam Kasprzyk, rzecznik Lotosu.

Grupa PGE duży nacisk kładzie na wykorzystanie ubocznych produktów spalania (UPS), czyli odpadów paleniskowych, powstających w wyniku działalności elektrowni konwencjonalnych. W związku z tym wkrótce chce uruchomić nową linię biznesową, która będzie się zajmowała tą działalnością. Obecnie zagospodarowywaniem odpadów powstających w wyniku spalania węgla zajmuje się zależna PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna. Wytwarza ona gips syntetyczny, który jest wykorzystywany w budownictwie. Co więcej ma około 40-proc. udział w jego krajowej produkcji.

Ponad rok temu koncern uruchomił w Rzeszowie tzw. instalację termicznego przetwarzania z odzyskiem energii (ITPOE). Dzięki niej w tamtejszej ciepłowni można spalać do 100 tys. ton odpadów zmieszanych rocznie. – Wykorzystanie odpadów do produkcji energii zmniejsza ilość spalanego węgla, co przyczynia się do poprawy jakości powietrza w okolicy, jak również zmniejsza ilość składowanych odpadów – twierdzi Maciej Szczepaniuk, zastępca dyrektora departamentu zarządzania komunikacją i marketingiem w PGE. Projekt na tyle spodobał się lokalnym włodarzom, że w październiku koncern podpisał list intencyjny w sprawie budowy drugiej tego typu linii.

Kolejny projekt ma na celu wykorzystanie oczyszczonych ścieków komunalnych jako potencjalnego źródła wody pozwalającej na pokrycie znacznej części potrzeb elektrociepłowni PGE Energia Ciepła w Krakowie. Oczyszczone ścieki będą wykorzystywane jako źródło zasilania urządzeń energetycznych w wodę. Projekt jest obecnie w fazie analiz. – Programy realizowane w ramach GOZ stanowią szansę źródła potencjalnego dochodu, jak i znacznych oszczędności. Zmiana klasyfikacji na surowiec może pozwolić nawet na kilkaset milionów oszczędności rocznie – uważa Szczepaniuk.

Popioły, żużle i gipsy

Grupa Tauron wytwarza rocznie średnio 4,4 mln ton substancji będących ubocznym efektem działalności wytwórczej takich jak popioły, żużle, gipsy i skały powydobywcze.

– Ponad 40 proc. wytworzonych substancji jest wprowadzana na rynek jako produkty do zastosowań w budownictwie, drogownictwie, górnictwie czy rolnictwie. Prawie całość wytwarzanych odpadów jest ponownie gospodarczo wykorzystywana, minimalizując tym samym prawie do zera konieczność ich deponowania na składowiskach odpadów – informuje Łukasz Zimnoch, rzecznik Tauronu. I tak 83 tys. ton popiołów wytworzonych po III kwartałach tego roku w zakładach energetycznych grupy trafiło powtórnie do wykorzystania w górnictwie. Są cennym surowcem stosowanym w prewencji przeciwpożarowej do wypełniania pustek w górotworze, z których wcześniej wydobyto węgiel kamienny. W Tauron Wytwarzanie 92 proc. popiołów i żużlu energetycznego, pochodzących z sześciu elektrowni systemowych, jest wprowadzane na rynek jako produkty uboczne wykorzystywane w różnych gałęziach przemysłu budowlanego, drogowego, górniczego czy rolniczego. Koncern wytwarza też gips oraz kruszywa budowlane i drogowe.

Produkcja prądu i ciepła to jeden z czterech podstawowych segmentów działalności PGNiG. W związku z tym koncern wytwarza rocznie 550–650 tys. ton popiołów, żużla i gipsu, które traktowane są jako wartościowy surowiec do wykorzystania w innych niż energetyka gałęziach gospodarki. Ponadto prawie dwa lata temu w warszawskiej Elektrociepłowni Siekierki firma uruchomiła instalację separacji popiołów, która rocznie przetwarza około 150 tys. ton niespalonego węgla.