Jakie narzędzia analizy technicznej przydają się na rynku forex

Inwestor stawiający pierwsze kroki na rynku forex staje przed dylematem doboru odpowiedniej metody wspomagającej podejmowanie decyzji inwestycyjnych

Aktualizacja: 27.02.2017 04:29 Publikacja: 21.01.2011 04:00

Tomasz Chwiałkowski - analityk rynku finansowego, Biuro Maklerskie Banku BPH

Tomasz Chwiałkowski - analityk rynku finansowego, Biuro Maklerskie Banku BPH

Foto: Archiwum

Największy rynek finansowy świata z dziennymi obrotami przewyższającymi kilkukrotnie łączne obroty na giełdach amerykańskich zaskakuje początkujących graczy dynamiką, płynnością i różnorodnością. W przeciwieństwie do rynku kapitałowego powszechność stosowania lewarowania sprawia, że forex nie wybacza błędów i rzadko kiedy daje drugą szansę. Na tym rynku nie działa zasada, że „inwestor długoterminowy to ten, któremu nie udała się transakcja krótkoterminowa”. Czym więc powinien kierować się inwestor debiutujący na rynku forex?

Generalnie na rynku walutowym dominują dwa podejścia. Inwestorzy korzystający z analizy fundamentalnej poszukują odpowiedzi na pytanie dotyczące przewartościowana lub niedowartościowana danej waluty względem innej, korzystając z takich kategorii makroekonomicznych, jak parytet siły nabywczej czy bilans płatniczy. Zwolennicy analizy technicznej koncentrują się natomiast na wyszukiwaniu dominujących na rynku trendów, przesłanek ich odwrócenia, a sam rynek rozpatrują w kategoriach wykupienia i wyprzedania.

[srodtytul]Na krótki termin[/srodtytul]

O ile analiza fundamentalna, podobnie jak na rynku kapitałowym, stanowi podstawową determinantę procesu inwestycyjnego w średnim i długim horyzoncie czasowym, o tyle analiza techniczna wydaje się być doskonałym narzędziem w krótkim terminie. Analiza techniczna oferuje inwestorom szeroki wachlarz narzędzi pomocnych w ocenie rynku. Jak jednak spośród tego obszernego arsenału wybrać te, które będą najbardziej przydatne?

Na wstępie zaznaczyć należy, że sukces rynkowy – znów, tak na rynku walutowym, jak i na każdym innym – nie sprowadza się do stosowania tylko jednego wskaźnika czy systemu, ale jest pochodną uzupełniających się wzajemnie narzędzi. Istotnym wsparciem dla inwestora indywidualnego są nowoczesne platformy, oferujące automatyczne wyszukiwanie formacji cenowych i świecowych czy też sygnałów generowanych przez wskaźniki i oscylatory.

Ogólne zasady analizy technicznej pozostają niezmienne niezależnie od rynku, na którym są stosowane. Przekonanie, że rynek dyskontuje wszystko, ceny podlegają trendom, a historia się powtarza, na rynku forex jest jednak niejednokrotnie lepiej widoczne niż na innych rynkach.

Twierdzenie, że rynek dyskontuje wszystko, oznacza, że wszelkie czynniki, które mają wpływ na cenę, są już w niej uwzględnione, co znajduje odzwierciedlenie w podstawowym narzędziu stosowanym przez inwestorów na każdym rynku, jakim jest wykres. Znaczna część inwestorów powie, że wykres jest źródłem informacji o cenach. Ale wykres pełni też rolę o wiele większą; jest on mianowicie odzwierciedleniem zbiorowej psychiki, rządzącej rynkiem. Dlatego też najczęściej wykorzystywaną formą są wykresy świecowe, zwane również japońskimi. Co sprawia, że w XXI wieku na największym i najbardziej płynnym rynku na świecie dziesiątki tysięcy inwestorów wpatruje się w wykresy, których forma nie odbiega zanadto od tej, z XVIII-wiecznej Osaki? Zasadniczą przyczyną są ich walory informacyjne. Ten typ wykresu doskonale umożliwia przeprowadzenie analizy aktualnego stanu rynku, co z kolei ułatwia postawienie hipotezy co do dalszego jego zachowania. Przyjęło się twierdzić, że świece obrazują strach, chciwość i nadzieję graczy, a więc czynniki bezpośrednio wpływające na kursy, przejawiające się kolorami i wielkością poszczególnych korpusów.

Analiza wykresu cen prowadzi do identyfikacji trendu, czyli kierunku, w którym te ceny podążają. Rozpoznanie trendu w jego wczesnej fazie pozwala zająć pozycję, która może przynieść zyski. Właściwa identyfikacja trwającej na rynku tendencji, w zależności od wybranego przez inwestora horyzontu czasowego, jest więc kluczowym etapem procesu inwestycyjnego. Linia trendu odzwierciedla dwie zasadnicze cechy rynku: jego kierunek oraz siłę, wyrażoną przez kąt nachylenia linii. Choć linie trendu są użytecznym narzędziem, w praktyce ich znaczenie jest często przeceniane. Zwłaszcza na rynku forex należy mieć świadomość, że zanim pojawi się faktyczny sygnał wybicia z dominującej tendencji, często dochodzi do fałszywych ruchów, które powodują tak nielubiane przez graczy „czesanie stopów” (realizację zleceń typu stop-loss, często wielokrotną przed faktycznym wybiciem – red.).

Jednym z najpopularniejszych i jednocześnie najbardziej uniwersalnych narzędzi pomocnych w analizie rynku są średnie kroczące. Znajdują one zastosowanie zarówno w badaniu istniejącej tendencji, a ich zadaniem jest rozpoznanie lub zasygnalizowanie zapoczątkowania nowego trendu bądź odwrócenia się trendu dotychczasowego. Ze swojej natury średnie kroczące zawsze pozostają opóźnione w stosunku do rynku. Tym samym, zwłaszcza na rynku forex istotny jest dobór średnich bardziej czułych na ruch cen. Problem ten może być rozwiązany przez stosowanie prostych średnich krótkoterminowych, jak i średnich wykładniczych, a więc takich, które nadają większą wagę bardziej aktualnym cenom, a mniejszą tym bardziej odległym. Dodatkowo, zmienność rynku czyni zasadnym stosowanie dodatkowych filtrów potwierdzających sygnał generowany przez przebicie średniej. Podobnie jak na rynku kapitałowym, popularnym sposobem stosowania średnich jest poszukiwanie sygnałów wynikających z wzajemnego przecięcia średniej krótkoterminowej i długoterminowej. Sygnały generowane przez średnie mają również tę zaletę, że są precyzyjne i nie podlegają kwestionowaniu. Zasadniczą wadą średnich kroczących jest natomiast ich zachowanie w trendach horyzontalnych.

[srodtytul]Wzorce zachowań rynku[/srodtytul]

Historia się powtarza, gdyż w określonych sytuacjach ludzie zachowują się podobnie. Analiza wykresów pozwala odnaleźć powtarzające się wzorce zachowań rynku, zwane formacjami, według których poruszają się ceny. Właściwa identyfikacja najczęściej występujących formacji umożliwia – znając interpretację postępowania uczestników rynku w danych okolicznościach – uchwycenie momentów zwrotnych trwającej tendencji, bądź też potwierdzenia trwającej na rynku tendencji. Tym samym przyjęło się wyróżniać dwie zasadnicze kategorie formacji – odwrócenia i kontynuacji trendu. Najpopularniejszymi formacjami odwrócenia są formacje podwójnego szczytu, podwójnego dna, głowy i ramion oraz odwróconej głowy i ramion. Ważnymi formacjami kontynuacji są formacje flagi, chorągiewki, prostokąta oraz klina. Istotną rolę potwierdzającą kształtowanie się każdej z formacji odgrywa wolumen. W razie wątpliwości co do wiarygodności badanego sygnału, to właśnie wolumen powinien być czynnikiem rozstrzygającym. Co szczególnie istotne, większość formacji umożliwia pomiar potencjalnego, minimalnego zasięgu przyszłego ruchu cen. Dodaje to tym narzędziom szczególnego waloru prognostycznego.

Historycznie wcześniejszymi formacjami są formacje świecowe. Jak już wspomniano, świece japońskie są jedna z najstarszych metod analizowania oraz konstrukcji wykresów, skutecznie odzwierciedlających panujące na rynku emocje, a więc zachowanie inwestorów. Przewaga wykresów świecowych nad pozostałymi metodami analizy rynku wynika głównie z możliwości wyszukiwania charakterystycznych kształtów, cechujących rynek prowzrostowo bądź prospadkowo. Formacje świecowe powstają – z reguły – w wyniku połączenia na wykresie kilku świec, ale bardzo wymowne są też pojedyncze świece. Podobnie jak w przypadku formacji cenowych wyróżnia się formacje odwrócenia i kontynuacji trendu. Sygnały płynące z poszczególnych formacji świecowych należy koniecznie interpretować w kontekście panującego na rynku trendu. Pojedyncze świeczki o istotnej wymowie to młot i spadająca gwiazda. Pierwsza z nich, pojawiając się po znacznej zniżce, może wskazywać na odwrócenie tendencji spadkowej, analogicznie druga może zapowiadać zakończenie tendencji wzrostowej. Wymowne nazwy posiadają formacje objęcia hossy oraz objęcia bessy. Na obie formacje składają się dwa korpusy, z których jeden, znacząco większy od poprzedniego, decyduje o wymowie sygnału, jakim jest odwrócenie dotychczasowej tendencji. Bardziej złożonymi formacjami są gwiazda poranna i jej przeciwieństwo – gwiazda wieczorna. Pierwsza zapowiada odwrócenie trendu spadkowego na wzrostowy, druga – jak łatwo się domyślić, trendu wzrostowego na spadkowy. Jeśli chodzi o formacje stanowiące zapowiedź kontynuacji dotychczasowej tendencji rynkowej, to często występującymi są: w przypadku trendu wzrostowego – trójka hossy, natomiast w przypadku spadkowego – trójka bessy.

Nieocenionym narzędziem analizy technicznej na rynku forex są wreszcie wskaźniki i oscylatory. Wspomagają one nie tylko identyfikację panującego trendu i nastrojów, ale służą również do wyznaczania momentów zwrotnych na rynku. W połączeniu z samym wykresem cen są źródłem cennych sygnałów o krótkoterminowych sytuacjach skrajnych, a więc o wykupieniu bądź wyprzedaniu rynku. Istotnych sygnałów dostarcza również wyszukiwanie dywergencji pomiędzy wykresem samego wskaźnika a zmianami kursu. Wskaźniki i oscylatory nie są narzędziem idealnym, potrafią bardzo często generować fałszywe sygnały. W celu ograniczenia takich sytuacji należy obserwować sygnały generowane nie przez pojedynczy wskaźnik lub oscylator, lecz przez odpowiednio wybraną ich grupę. Powszechnie stosowanymi narzędziami z tej grupy są m.in. te najpopularniejsze, a więc MACD, RSI, ROC czy ADX. Niewątpliwą sztuką jest odpowiedni dobór wskaźnika i jego parametrów.

[srodtytul]Najważniejszym narzędziem są emocje[/srodtytul]

Najtrafniejszy nawet dobór narzędzi technicznych nie stanowi sam w sobie gwarancji sukcesu, gdy nie jest on stosowany w sposób przemyślany, najistotniejszym narzędziem inwestora są bowiem emocje. Zasady nakazujące stosować się do wcześniej opracowanej strategii – podążać za trendem, akceptować wyłącznie duże zyski i małe straty oraz analizować wcześniej popełnione błędy – na rynku forex są szczególnie aktualne. Także tutaj inwestorzy nie powinni zapominać o złotym prawidle, mówiącym, że nadrzędnym celem każdego inwestora powinien być nie zysk, ale ochrona kapitału.

Na koniec należy zapytać, czy z analizy technicznej korzystają tylko i wyłącznie pozbawieni warsztatu i narzędzi fundamentalnych inwestorzy indywidualni? Dotychczasowa synteza badań nad stosowaniem tej metody na rynku forex przez inwestorów instytucjonalnych (Menkoff Lukas, Taylor Mark, „The Obstinate Passion of Foreign Exchange Professionals: Technical Analysis”, Journal of Economic Literature, Vol. XLV) dowodzi, że dobór metody jest w głównej mierze pochodną wybranego horyzontu czasowego. O ile w średnim i długim horyzoncie czasowym dominuje podejście fundamentalne, o tyle większość zawodowych traderów w krótkim horyzoncie stosuje z powodzeniem „technikę”.

Lista obiekcji wysuwanych pod adresem analizy technicznej jest niewątpliwie obszerna. Analiza techniczna opiera się na ogólnych zasadach, których część została przedstawiona powyżej, ale już jej stosowanie w praktyce zależne jest od indywidualnej interpretacji. Jednak koniec końców subiektywizm analizy technicznej nie jest jej wadą, ale jej największą zaletą.

Czy w sytuacji, gdy wszyscy uczestnicy rynku widzieliby na wykresie to samo, na rynku istniałaby szansa zarobku?

[ramka]

-Wykres jest źródłem informacji o cenach. Ale wykres pełni też rolę o wiele większą – jest on mianowicie odzwierciedleniem zbiorowej psychiki, rządzącej rynkiem

- Świece obrazują strach, chciwość i nadzieję graczy, a więc czynniki bezpośrednio wpływające na kursy, przejawiające się kolorami i wielkością poszczególnych korpusów

- Rozpoznanie trendu w jego wczesnej fazie pozwala zająć pozycję, która może przynieść zyski

- Linia trendu odzwierciedla dwie zasadnicze cechy rynku: jego kierunek oraz siłę, wyrażoną przez kąt nachylenia linii. Ich znaczenie jest jednak często przeceniane

- Średnie kroczące ze swojej natury zawsze pozostają opóźnione w stosunku do rynku. Na foreksie istotny jest więc dobór średnich kroczących bardziej czułych na ruch cen

- Analiza wykresów pozwala odnaleźć powtarzające się wzorce zachowań rynku, zwane formacjami, według których poruszają się ceny

- Formacje świecowe powstają z reguły w wyniku połączenia na wykresie kilku świec, ale bardzo wymowne są też pojedyncze świece

- Wskaźniki i oscylatory są źródłem cennych sygnałów o krótkoterminowych sytuacjach skrajnych, a więc o wykupieniu bądź wyprzedaniu rynku

- Najtrafniejszy nawet dobór narzędzi technicznych nie stanowi sam w sobie gwarancji sukcesu, gdyż najistotniejszym narzędziem inwestora są emocje

- Subiektywizm analizy technicznej nie jest jej wadą, ale jej największą zaletą[/ramka]

Inwestycje
Kamil Stolarski, Santander BM: Polskie akcje wciąż są nisko wyceniane
Inwestycje
Emil Łobodziński, BM PKO BP: Na giełdach nie dzieje się nic złego
Inwestycje
Uspokojenie nastrojów sprzyja korekcie spadkowej na rynku ropy naftowej
Inwestycje
Niemiecki DAX wraca do walki o 18 000 pkt
Inwestycje
Michał Stajniak, XTB: Kakao na ścieżce złota, szuka rekordów
Inwestycje
Łańcuch wartości i jego rola w badaniu istotności