Emitenci pytają. Crowdfunding w praktyce

Piotr Wojnar, adwokat/partner zarządzający w kancelarii act BSWW legal & tax

Łukasz Świątek adwokat / starszy prawnik w kancelarii act BSWW legal & tax

Foto: materiały prasowe

Dla kogo ma sens crowdfunding i jaką rolę pełni w rozwoju rynku?

Crowdfunding stanowi nieodzowny element oddolnego rozwoju każdego rynku, poprzez umożliwienie poszukiwania finansowania dla projektów zarówno inwestycyjnych, jak i społecznych. Jest to ścieżka poszukiwania finansowania skierowana przede wszystkim do MŚP, ale może stanowić również niezwykle ciekawą alternatywę dla podmiotów rozwiniętych, dywersyfikujących źródła finansowania swoich projektów lub poszukujących finansowania dla projektów we wczesnych fazach rozwoju, często zbyt małych albo nieatrakcyjnych dla inwestorów instytucjonalnych. Może stanowić również tzw. piaskownicę, gdzie właściciel projektu uzyska odzew rynkowy wśród szerokiego grona inwestorów detalicznych, mając możliwość weryfikacji założonego biznesplanu oraz perspektyw rozwoju danego projektu. Co istotne, ostatnie miesiące pokazały, że jest to sposób poszukiwania finansowania nie tylko dla podmiotów z rynku nowych technologii, ale również dla planujących innowacyjne projekty z dowolnej innej branży.

Ostatni rok stanowi kamień milowy w rozwoju rynku crowdfundingu w UE i w Polsce. Wejście w życie rozporządzenia ECSP dot. funkcjonowania platform crowdfundingowych oraz polskiej ustawy wprowadzającej rozporządzenie do polskich regulacji spowodowało oczekiwane przez rynek ujednolicenie zasad na poziomie UE dla wszystkich krajów członkowskich, dając niezwykle interesujące możliwości ekspansji projektów crowdfundingowych, prowadzonych dotychczas głównie w ramach jednego kraju członkowskiego.

Jakie zmiany w zakresie crowdfundingu pojawiły się na poziomie UE?

W celu poprawy transgranicznego świadczenia usług finansowania społecznościowego państw członkowskich, który bezpośrednio wywiera wpływ na rynek wewnętrzny każdego z nich, oraz możliwość oferowania swoich usług w innym państwie niż to, w którym dostawca ma siedzibę, niezbędne było usunięcie różnic w regulacjach międzypaństwowych w funkcjonującym już rynku crowdfundingowym. W związku powyższym Parlament Europejski wraz z Radą Unii Europejskiej w rozporządzeniu ECSP stworzyli jednolite ramy prawne dla rynku usług finansowania społecznościowego w całej Unii Europejskiej.

Rozporządzenie ECSP, poza modelem finansowania opartym na nabywaniu zbywalnych papierów wartościowych, będącym alternatywnym systemem dla rynku regulowanego, daje również dostęp do finansowania opartego na kredytach. Rozporządzenie zawiera różne modele biznesowe umożliwiające udzielenie pożyczki co najmniej między jednym inwestorem a jednym właścicielem projekt, za pośrednictwem platformy. Umowy takie zawierają bezwarunkowe zobowiązanie do spłaty długu, a co ważne, wyłączają one działanie dostawcy usług finansowania społecznościowego w jakimkolwiek momencie w charakterze wierzyciela właściciela projektu.

Regulacje przede wszystkim przywiązują dużą wagę do odpowiedniej ochrony potencjalnych inwestorów. Klasyfikują ich jako inwestorów doświadczonych oraz niedoświadczonych, dostosowując różne środki ich ochrony odpowiednie dla każdej z tych kategorii. Rozróżnienie opiera się w znacznej mierze na dyrektywie 2014/65/UE, mówiącej o klientach profesjonalnych i detalicznych.

Inwestorzy niedoświadczeni przed rozpoczęciem inwestowania obowiązani są do przeprowadzenia testu wiedzy oraz symulacji zdolności poniesienia ewentualnych strat. Dodatkowo rozporządzenie ECSP wprowadza wymóg odpowiedniego ostrzeżenia takiego inwestora, jak i potwierdzenia przez niego zrozumienia potencjalnych ryzyk, co do inwestycji powyżej 1000 euro lub 5 proc. wartości majątku netto. Poza tym istnieje dla niego możliwość skorzystania z okresu namysłu, tj. czasu, w którym może wycofać się z inwestycji bez większych konsekwencji. Rozporządzenie ECSP, oprócz powyższego, zobowiązuje dostawców usług finansowania społecznościowego do wdrożenia wielu regulacji, m.in. regulaminów, dotyczących ciągłości planu działania, zarządzania ryzykiem operacyjnym, zapobiegania konfliktom interesów czy procedury rozpatrywania skarg, a ponadto zobowiązuje do publikowania arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych do każdej oferty znajdującej się na platformie, jak i przedstawiania projektów na podstawie różnych wskaźników i parametrów, umożliwiających potencjalnemu inwestorowi podjęcie świadomej decyzji. Dodatkowym przejawem skutecznej ochrony interesów inwestorów jest ustalenie jednolitego, maksymalnego progu łącznej wartości oferty finansowania na poziomie 5 000 000 euro, uzyskanej przez konkretnego właściciela projektu w danej ofercie.

Wprowadzony został nadto model biznesowy, który umożliwia świadczenie usług indywidualnego zarządzania portfelem pożyczek, w ramach którego środki finansowe są automatycznie przydzielane przez dostawcę usług finansowania społecznościowego na projekty oparte na finansowaniu społecznościowym zgodnie z parametrami i wskaźnikami ryzyka z góry określonymi przez inwestora.

Rozporządzenie ECSP odpowiednio dostosowuje także przepisy przejściowe do osób świadczących takie usługi przed obowiązywaniem niniejszego uregulowania. W związku z tym, osoby te mają prawo świadczyć usługi w obecnym, niezmienionym stanie do dnia 10 listopada 2022 r., który Komisja Europejska zamierza przedłużyć do 10 listopada 2023 r.

Podsumowując, szczegółowość rozwiązań oraz wymóg powstania szerokich regulacji może odstraszyć małe podmioty chcące świadczyć usługi jako dostawca usług finansowania społecznościowego. Dyskusyjne jest, czy wymagane przez rozporządzenie ECSP procesy i procedury faktycznie wpłyną na decyzyjność potencjalnych inwestorów, a co ważniejsze, czy w jakimś stopniu ochronią ich kapitał przed poniesieniem ewentualnych strat. Zwrócić uwagę należy, iż zapewnienie kompleksowego procesu uzyskania licencji dostawcy usług finansowania społecznościowego, a następnie prowadzenie platformy w zgodzie ze wszystkimi regulacjami, będzie niewątpliwie wymagało specjalistycznej wiedzy.

A jakie zmiany na poziomie krajowym?

Z długo wyczekiwaną implementacją przepisów unijnych, dotyczących crowdfundingu nadchodzi ustawa o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom, która weszła w życie 29 lipca 2022 r.

Większość norm w zakresie crowdfundingu niewątpliwie znajdziemy w rozporządzeniu ECSP – stosowane są bezpośrednio w krajach Unii Europejskiej. Z tego względu, powyższa ustawa stanowi głównie uzupełnienie unijnej regulacji, a w szczególności:

¶ wyznacza Komisje Nadzoru Finansowego jako organ nadzorczy nad dostawcami usług finansowania społecznościowego, uprawniając m.in. do nakładania kar finansowych, wstrzymania rozpoczęcia oferty finansowania czy nawet zakazania świadczenia usług finansowania społecznościowego przez dostawcę na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. Komisja jest również organem odpowiednim do wydawania zezwoleń na prowadzenie platformy crowdfundingowej;

¶ ustala wysokość opłaty za udzielenie zezwolenia w wysokości nie większej niż równowartość w złotych 4500 euro, jak również roczną opłatę w celu pokrycia kosztów funkcjonowania Komisji, ustalaną na podstawie średniej wartości przychodów w okresie ostatnich trzech lat obrotowych, poprzedzających rok, za który opłata jest należna, w wysokości nie większej niż 0,5 proc. tej średniej, jednocześnie ustalając minimalną wysokość tej opłaty w wysokości 750 euro;

¶ wprowadza zakaz składania oferty nabycia lub objęcia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nieoznaczonemu adresatowi. W praktyce oznacza to, iż spółki te nie mogą pozyskiwać nowych udziałowców przez platformy crowdfundingowe, a więc w obrębie tej spółki pozostało im jedynie finansowanie oparte na emisji obligacji lub pożyczki;

¶ dostosowuje próg kwotowy zwalniający z obowiązku sporządzenia prospektu emisyjnego do maksymalnej możliwej kwoty, jaką można uzyskać z finansowania opartego na crowdfundingu, tj. 5 000 000 euro;

¶ nakłada obowiązek badania przez biegłego rewidenta sprawozdania finansowego dostawców usług finansowania społecznego.

Czy za rozwojem crowdfundingu pójdzie rozwój całej branży wykorzystującej to zjawisko?

Ostatni postpandemiczny rok nie był łatwy dla rozwoju crowdfundingu w Europie. Spadek sentymentu do rynku akcji, wysoka inflacja czy wreszcie wojna w Ukrainie, zdecydowanie zmniejszyły liczbę prowadzonych kampanii crowdfundingowych, a w konsekwencji wysokości pozyskiwanych kwot w ramach finansowania społecznościowego. Istotnym źródłem niepewności, było również wejście w życie rozporządzenia ECSP w zakresie prowadzenia działalności przez platformy crowdfundingowe, które faktycznie nie nastąpiło do tej pory. Z kolei koniec pierwszej i początek drugiej połowy 2022 roku, odznaczał się wyraźnym wzrostem ogłaszanych i rozpoczynanych kampanii crowdfundingowych. W tak trudnym dla inwestowania okresie trudno zatem silić się na konkretne przywidywania, w zakresie krótkookresowego rozwoju crowdfundingu w UE czy w Polsce, jednakże nie sposób nie oczekiwać w długookresowym horyzoncie czasowym istotnego zwiększenia wpływu crowdfundingu na z jednej strony lepszą sytuację start-upów oraz podmiotów poszukujących finansowania do realizacji pomysłów biznesowych, a z drugiej na istotne zwiększenie aktywności inwestorów niedoświadczonych, co powinno przełożyć się na większy niż dotychczasowy udział inwestorów detalicznych nie tylko w inwestowaniu w ramach crowdfundingu, ale w konsekwencji w zwiększającej się świadomości inwestorów niedoświadczonych, również na dalszych etapach rozwoju przedsiębiorstw, zarówno na rynku udziałowym jak i dłużnym. Niezwykle istotnym czynnikiem w konsekwencjach obecnych zmian i regulacyjnego kształtowania rynku crowdfundingu w Polsce jest również współpraca KNF z rynkiem, w zakresie wspólnego dążenia do rozwoju crowdfundingu w Polsce, gdzie nowe regulacje i dotychczasowe działania KNF w zakresie crowdfundingu dają nadzieję na skuteczny dialog platform crowdfundingowych i emitentów z polskim nadzorcą.