Wstęgi Bollingera, czyli dobre narzędzie dla każdego tradera

Mierzą ryzyko, dają cenne wskazówki inwestycyjne i pozwalają budować gotowe strategie. To tylko niektóre z zalet tytułowego wskaźnika. Opisujemy jego strukturę i metody interpretacji.

Tydzień temu opisaliśmy w tym miejscu wskaźnik ruchu kierunkowego. Pokazaliśmy, jak jest zbudowany, jak należy go interpretować i w jaki sposób stworzyć na jego podstawie strategię inwestycyjną. Dziś zajmiemy się kolejnym indykatorem z arsenału analizy technicznej – wstęgami Bollingera. Jest to bardzo cenne narzędzie analityczne, które mierzy ryzyko i daje ważne sygnały transakcyjne. Pokażemy, z czego się składa ten wskaźnik i jakie strategie można dzięki niemu stworzyć.

Budowa wskaźnika

Wstęgi Bollingera składają się z trzech linii: prostej średniej kroczącej oraz dwóch biegnących wzdłuż niej linii (jedna na dole, druga u góry), oddalonych od średniej o krotność odchylenia standardowego (podstawowa, statystyczna miara zmienności). Twórca wskaźnika – analityk CNBC Financial News Network John Bollinger, zalecał, by stosować 20-okresową średnią i dwukrotność odchylenia. Jego zdaniem tak rozstawione linie powinny pomieścić znaczną większość danych (według reguł statystycznych w tzw. rozkładzie normalnym obszar o szerokości dwóch odchyleń standardowych obejmuje 95 proc. wszystkich obserwacji).

Warto jednak zaznaczyć, że zgodnie z teorią statystycznie istotna próba musi liczyć przynajmniej 30 jednostek danych. Przy doborze okresu dla wstęg warto więc zastanowić się nad jego wydłużeniem, oczywiście po uprzedniej optymalizacji na danych historycznych.

Większość dostępnych obecnie programów do analizy technicznej pozwala automatycznie nanosić na wykres wstęgi Bollingera, więc nie musimy ich obliczać samodzielnie. Mało tego – możliwych jest wiele modyfikacji, m.in. dobór okresu i rodzaju średniej, krotności odchylenia standardowego oraz horyzontalne przesunięcie wszystkich linii wskaźnika.

Interpretacja wstęg

Z matematycznego punktu widzenia odchylenie standardowe mierzy, jak bardzo kursy instrumentu finansowego są rozproszone wokół średniej. W tym kontekście szerokość wstęg można traktować jako miernik ryzyka inwestycyjnego. Jeśli wstęgi rozszerzają się, jest to sygnał rosnącej zmienności i zwiększonego ryzyka. W takiej sytuacji należy rozważyć zmniejszenie zaangażowania kapitałowego w dany rynek. Z kolei zwężające się wstęgi to oznaka spadającej zmienności, a co za tym idzie – mniejszego ryzyka.

Z czysto technicznego punktu widzenia wąska wstęga to oznaka konsolidacji, a jej rozszerzanie się to sygnał nabierania siły przez trend wzrostowy lub spadkowy. Warto przy tym pamiętać, że konsolidacje są zazwyczaj okresem przejściowym przed wejściem w fazę silnego trendu. Dlatego też wstęgi położone blisko siebie można traktować jako zapowiedź nowego, silnego ruchu. Im ciaśniejsze ułożenie linii, tym silniejszego wybicia należy się spodziewać. Zdaniem wielu analityków wybicia kursu z tak wąsko ułożonych wstęg są najbardziej wiarygodnymi sygnałami tego wskaźnika.

Jeśli chodzi o zachowanie kursu względem wstęg, to należy je rozpatrywać w kategoriach technicznych barier. Górna wstęga to ruchoma linia oporu, a dolna stanowi wsparcie. Przebicie jednego z poziomów należy traktować jako sygnał rozpoczęcia nowego trendu o kierunku zgodnym z kierunkiem wybicia. Z kolei odbicie od wstęgi stanowi zapowiedź ruchu powrotnego.

Wady wskaźnika

Jak każdy indykator także wstęgi Bollingera mają swoje słabe strony. „Wstęga bazuje na odchyleniu standardowym, a więc na mierze ryzyka. Niestety, odchylenia standardowe stosowane przy konstrukcji pochodzą z przeszłości, co znacząco wpływa na przydatność tej metody – nie wiemy, czy w przyszłości ryzyko inwestowania mierzone odchyleniem standardowym zwiększy się czy zmniejszy" – pisał na łamach „Parkietu" Krzysztof Borowski, ekspert IBiUG SGH.

Dlatego też warto dla każdego waloru poeksperymentować z długością średniej ruchomej oraz ilością odchyleń standardowych odkładanych w górę lub w dół. Wartości tych zmiennych są cechami indywidualnymi każdego rynku, więc za pomocą odpowiednich testów historycznych można znaleźć ich optymalne wielkości.

Inną wadą wstęg, na którą zwracał uwagę Borowski, jest zawodność wskaźnika, gdy stosowany jest pojedynczo. „W praktyce rzadko wykorzystuje się wstęgi Bollingera jako samodzielny system transakcyjny. Lepszym rozwiązaniem jest połączenie ich z takimi wskaźnikami, jak MACD, Parabolic, Stochastic, RSI czy ROC" – pisał ekspert.

[email protected]

Koperta | Połączenie techniki z matematyką

Opisywane tutaj wstęgi Bollingera stanowią jeden z najpopularniejszych wskaźników analizy technicznej zaliczanych do grupy tzw. kopert. Te ostatnie zawsze składają się z dwóch linii (wstęg) biegnących wzdłuż średniej kroczącej (lub jakiegoś innego wskaźnika tego rodzaju).

O średnich kroczących pisaliśmy dwa tygodnie temu. Wskaźniki te wygładzają „drgania" cenowe i pokazują kierunek trendu. Średnią oblicza się, dodając do siebie ceny z określonego okresu, a następnie obliczając ich średnią arytmetyczną (w wersji prostej). Gdy pojawia się nowa wartość, wartość najstarsza wypada z wzoru. Dlatego mówi się, że średnia kroczy.

W kopertach wstęgi oddalone są od średniej o określoną wartość. Może to być przykładowo stały odstęp procentowy lub punktowy albo inna wielkość. W przypadku wstęg Bollingera jest to odchylenie standardowe, czyli podstawowa miara zmienności obserwowanych wyników. Dzięki niej można liczbowo zobrazować zmienność notowań. W teorii odchylenie standardowe jest często traktowane jako miernik ryzyka.

Dzięki połączeniu średniej kroczącej i odchylenia standardowego w jednym wskaźniku wstęgi Bollingera stanowią unikatową hybrydę łączącą analizę techniczną z matematyką. PZ

Trzy strategie | Do gry z trendem lub przeciwko niemu

Gra zgodna z rynkowym rytmem

Strategia ta zakłada, że przebicie przez kurs jednej ze wstęg stanowi sygnał początku nowego ruchu o kierunku zgodnym z kierunkiem wybicia. Sygnałem otwarcia pozycji długiej jest wyjście ceny powyżej górnej wstęgi. Z kolei spadek poniżej dolnej będzie sygnałem do zajęcia pozycji krótkiej. Aby uniknąć błędnych sygnałów, warto zastosować dodatkowy warunek – na rynek wchodzimy wtedy, gdy cena zamknięcia świecy znajdzie się powyżej (pozycja długa) lub poniżej (pozycja krótka) wstęgi. Ignorujemy więc naruszenia w cenach minimalnych lub maksymalnych. W podejściu tym stosujemy początkowy i ruchomy stop loss. Pierwszy ma być umieszczony kilka punktów poniżej/powyżej świecy sygnalnej. Jeśli nie zostanie on zrealizowany w ciągu kilku sesji po otwarciu pozycji, a rynek pójdzie w pożądaną przez nas stronę, stosujemy stop kroczący. Jest nim linia średniej biegnąca wewnątrz obszaru wyznaczonego przez wstęgi. Jej przebicie w cenach zamknięcia zamyka dotychczasową pozycję. Na otwarcie następnej należy czekać do momentu, aż cena ponownie wybije się poza jedną ze wstęg Bollingera.

Podejście kontrariańskie

Druga strategia bazująca na wstęgach Bollingera służy do inwestowania wbrew trendowi. W tego typu systemach wstęgi są wyznacznikami wykupienia (górna wstęga) i wyprzedania (dolna wstęga) rynku. Sygnałem do zajęcia pozycji długiej będzie spadek notowań poniżej dolnej bandy, a sygnałem do otwarcia krótkiej wzrost powyżej górnej. Sygnałem jest samo naruszenie wstęgi (przekroczenie w cenach maksymalnej lub minimalnej), ale z wejściem na rynek należy zaczekać, aż zamknięcie kolejnej sesji będzie poniżej (pozycja krótka) lub powyżej (pozycja długa) wstęgi (na rynek wchodzimy po cenie zamknięcia). Innymi słowy – notowania powinny wrócić w obszar między wstęgami. Taki warunek zabezpiecza nas przed fałszywymi sygnałami, a jego spełnienie zwiększa szanse, że cena faktycznie odbije się od wstęgi. Po otwarciu pozycji zlecenie stop loss należy umieścić kilka punktów poniżej minimum (pozycja długa) lub powyżej maksimum (pozycja krótka) świecy, na której zamknięciu wchodziliśmy na rynek. Zysk realizujemy w momencie, gdy notowania dotkną wstęgi po przeciwnej stronie.

Strategia hybrydowa

Wstęgi Bollingera pozwalają inwestować zarówno w warunkach wyraźnego trendu wzrostowego lub spadkowego, jak i podczas konsolidacji. W praktyce problemem jest jednak zidentyfikowanie rynkowej tendencji, tak by odpowiednio dobrać podejście (trendowe lub kontrariańskie). Receptą na tę bolączkę może być omawiany tydzień temu wskaźnik ruchu kierunkowego, który pokazuje zarówno kierunek, jak i siłę trwającego trendu. Wskaźnik ten można więc zastosować jako filtr, który powie inwestorowi, jakie podejście ma stosować. Jak to zrobić? Zgodnie z tym, co pisaliśmy w poprzednim odcinku „Profesjonalnego inwestora", rosnący ADX oznacza, że panujący na rynku trend (wzrostowy lub spadkowy) ma duży impet. Z kolei spadający ADX to oznaka słabości rynku, który prawdopodobnie wchodzi w fazę konsolidacji. Dodatkowo przyjmuje się, że poziomem granicznym jest 15 pkt. W tym kontekście zielone światło do stosowania strategii trendowej mamy tylko wtedy, gdy ADX rośnie i jest powyżej 15 pkt. Z kolei zniżkujący ADX o wartościach mniejszych niż 15 pkt pozwala nam stosować strategię kontrariańską. PZ