60 proc. skarg dotyczy kredytów! - Agnieszka Wachnicka, dyrektor w biurze Rzecznika Finansowego

Gościem Piotra Zająca w piątkowym programie „Prosto z parkietu” była Agnieszka Wachnicka, dyrektor w biurze Rzecznika Finansowego. Rozmawialiśmy o oszustwach, które zdarzają się na polskim rynku kapitałowym oraz o tym, gdzie ofiary tych oszustw mogą szukać pomocy.

Czy do Rzecznika Finansowego (RF) często zgłaszają się ofiary brokerów foreksowych?

Zdarzają się takie zgłoszenia. One w dużej mierze dotyczą brokerów zagranicznych, a więc albo działających transgranicznie i notyfikowanych albo działających w ogóle bez notyfikacji, na przykład z krajów trzecich. Ale zdarzają się też skargi na rodzimych brokerów, które dotyczyły pewnych zapisów w regulaminach, umożliwiających brokerom np. korygowanie notowań w określonych okolicznościach.

A więc skargi nie dotyczą tylko samych nadużyć finansowych, ale także nieprzepisowych regulaminów?

Tak. Zdarzały się takie skargi, dotyczące zresztą jednego z rodzimych brokerów. Część z nich skończyła się nawet w sądzie, gdzie RF przedstawiał istotny pogląd. Myślę, że to dzięki niemu broker wycofał swoje pozwy. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że zapisy regulaminu były na tyle nieprecyzyjne, że broker mógł je dowolnie interpretować i korygować ceny na niekorzyść klientów. Zdarzały się przypadki, że brokerzy nie wskazywali źródeł kwotowań, tylko podawali informację, że pochodzą one ze źródeł zewnętrznych.

Czy po takich interwencja RF, brokerzy zmieniają swoje regulaminy?

W omawianym tu przypadku regulaminy zostały zmienione. Nie była to jednak tylko interwencja RF, ale także Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). KNF wydał rekomendację w zakresie działań firm inwestycyjnych i zapisy te uległy zmianie.

Da się oszacować skalę zjawiska? Ile osób zgłasza się jako ofiary oszustw na rynku forex?

Ta skala nie jest obecnie duża, ale przypuszczamy, że w związku z rosnącą popularnością tego rynku wśród Polaków, liczba skarg będzie wzrastać. Dlatego chciałabym zwrócić uwagę, że jeśli skargi dotyczą firm zagranicznych, to pojawia się duży problem z możliwościami działania RF i innych polskich organów. W przypadku działalności transgranicznej bez oddziału właściwie te realne możliwości naszego oddziaływania są znikome. Przede wszystkim dlatego , że podmiot wyłącza w umowach (o ile w ogóle są fizycznie zawierane) jurysdykcję polskich organów oraz polskie prawo. Umowa zostaje więc zawarta w oparciu o przepisy kraju macierzystego i wówczas klient, który chciałby dochodzić swoich praw musiałby to robić w kraju macierzystym owej firmy, co jest bardzo trudne.

A więc z prawnego punktu widzenia bezpieczniej jest inwestować za pośrednictwem brokera zarejestrowanego w Polsce?

Z punktu widzenia dochodzenia roszczeń jest to na pewno znacznie łatwiejsze. Nie chciałabym jednak namawiać do tego, by inwestować wyłącznie u polskich brokerów. W końcu prawo unijne dopuszcza możliwość działania transgranicznego i paszportowanie, więc jest to działalność w pełni legalna. Natomiast warto zawsze zajrzeć do rejestrów prowadzonych przez KNF, dlatego że część firm inwestycyjnych działa w ogóle z jurysdykcji trzecich i nie posiadają żadnej notyfikacji. W takich sytuacjach możliwość dochodzenia swoich praw jest znikoma.

A czy RF otrzymuje też zgłoszenia dotyczące rynku giełdowego?

To bardzo sporadyczne przypadki. Jeśli już się zdarzają, to najczęściej dotyczą wprowadzania w błąd lub nie przekazania pełnej informacji przez dom maklerski.

Czego dotyczą skargi najczęściej zgłaszane do RF?

Najwięcej spraw dotyczy kredytów, i hipotecznych i konsumenckich. Myślę, że stanowią one ponad 60 proc. wszystkich skarg, które do nas trafiają.

Chodzi o kredyty walutowe?

Również. Po tych działaniach, które RF podejmował w ubiegłym roku, po publikacji raportu dotyczącego potencjalnych klauzul niedozwolonych, wpływ skarg był zdecydowanie większy. Ale zajmujemy się też problematyką kredytów w polskiej walucie oraz sprawami dotyczącymi m. in. niespłacalności i nie wykonywaniem umów.

Pomagacie też osobom, które padły ofiarą piramid finansowych?

Z tym jest niestety problem, ponieważ katalog podmiotów, które podlegają kompetencjom RF został bardzo ściśle określony. Jeżeli mamy do czynienia z piramidą finansową to trudno ją uznać za podmiot rynku finansowego, dlatego, że jest to podmiot, który prowadzi działalność nielegalną, przestępczą. Więc tutaj adekwatnym organem są organy ścigania, jak prokuratura. My możemy z nimi współpracować. Gdy do nas wpływają skargi dotyczące piramid i podobnych oszustw, to przekazujemy je do prokuratury.

Jak należy postępować, gdy padnie się ofiarą oszustwa, czy to na rynku forex, czy w przypadku kredytu bankowego?

W pierwszej kolejności należy próbować wyjaśnić sprawę z podmiotem, czyli złożyć reklamację. Na jej rozpatrzenie podmiot ma 30 dni (w przypadkach szczególnych 60 dni). Podmiot musi nam udzielić odpowiedzi zawierającej i faktyczne i prawne wyjaśnienie, które nakreśli nam przyczyny powstania konfliktu. Jeśli reklamacja zostanie negatywnie rozpatrzona można zwrócić się z wnioskiem do RF, by podjął interwencję w sprawie. Najpierw musi się z nią zapoznać, więc należy przygotować pełną dokumentację przy okazji pisania takiego wniosku. RF sprawdza, czy doszło do naruszenia interesów klienta i decyduje o podjęciu interwencji. Jeśli jest ona konieczna, wtedy prowadzimy dialog z podmiotem w celu wyjaśnienia kwestii sporu.

Jeśli sprawa trafia do sądu, to RF reprezentuje w nim poszkodowanego?

RF nie występuje jako pełnomocnik, ale posiada uprawnienie, by przedłożyć sądowi istotny pogląd w sprawie. My taki pogląd przedstawiamy po zapoznaniu się z całą sprawą, dokumentacją, aktami, pismami procesowymi i jest to nasze stanowisko w danej sprawie.

Dlaczego pani zdaniem ludzie dają się złapać w finansowe pułapki?

Z jednej strony jest nieograniczona inwencja twórcza oszustów, którzy na różne sposoby próbują obejść przepisy. Z drugiej natomiast dojmujący brak edukacji finansowej po stronie klientów i problem nadmiernego zaufania, głównie wśród osób starszych (bezgranicznie ufają sprzedawcom).

Subskrybuj i oglądaj #PROSTOzPARKIETU na youtube