Po co komu sprawozdanie zarządu z działalności?

Proces tworzenia wartości przez spółkę jest rzadko widoczny w rachunku zysków i strat. Lepszym narzędziem do oceny perspektyw firmy wydaje się sprawozdanie zarządu z działalności.

Z rachunku wyników w sprawozdaniu finansowym inwestor może się dowiedzieć, ile dana spółka zarobiła w ostatnim okresie, ale raczej się nie dowie, w jaki sposób te pieniądze zostały zarobione i – co ważniejsze – czy działania podjęte przez zarząd pozwalają zakładać, że zaraportowany poziom zysków jest powtarzalny w długim terminie. Proces tworzenia wartości przez spółkę jest rzadko widoczny w rachunku zysków i strat. Lepszym narzędziem do oceny perspektyw przedsiębiorstwa wydaje się sprawozdanie zarządu z działalności, do którego lektury inwestorzy zasiadają znacznie rzadziej niż do sprawozdania finansowego.

Nie ma idealnego sprawozdania

Menedżerowie bywają sfrustrowani podejściem inwestorów giełdowych, są przeświadczeni, że inwestorzy najczęściej nie czytają sprawozdań finansowych, a jedyne, co ich interesuje, to poziom wyników, który spółka może pokazać w najbliższym czasie. Z kolei w percepcji części inwestorów menedżerowie są zbyt skupieni na raportowaniu maksymalnie wysokich zysków w bieżącym kwartale – czasami tylko papierowych, i za mało energii poświęcają na budowanie wartości w długim terminie.

Nie ma idealnego sprawozdania i pewnie długo nie będzie. Dzisiaj komunikacja między menedżerami a akcjonariuszami jest utrudniona, ponieważ dotyczy prawie wyłącznie przeszłości. Informacja finansowa dotycząca historycznych wyników dostarcza solidnej bazy inwestorom, od której należy zacząć analizę, jednak zadaniem inwestora jest ocena potencjału spółki wykraczającego daleko poza ostatni kwartał czy rok. Aby wypracować swoją rekomendację kupuj/ trzymaj/sprzedaj, inwestor powinien zbudować swoje oczekiwania co do perspektyw spółki w średnim i długim terminie oraz wiedzieć, jak zmienią się perspektywy spółki w przypadku materializacji istotnych wydarzeń nieprzewidzianych przez inwestora w scenariuszu bazowym. Tu z pomocą przychodzi sprawozdanie zarządu z działalności, które, jeżeli jest dobrze przygotowane, pozwala spółce opowiedzieć swoją historię i prezentuje informacje, które pozwalają czytelnikowi sformułować swoje oczekiwania co do przyszłych wyników spółki oraz poznać operacyjne czynniki decydujące o sprzedaży i rentowności firmy.

Do sprawozdania zarządu z działalności powinni sięgnąć inwestorzy, którzy po raz pierwszy mają styczność ze spółką. Informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym prezentują prawie wyłącznie dane dotyczące historii firmy w ciągu ostatnich dwóch lat. Natomiast zaglądając do sprawozdania zarządu z działalności, możemy prześledzić, jak rozwija się spółka w ciągu ostatnich pięciu lat – firmy przygotowały dla czytelników rachunek zysków i strat, bilans i inne istotne według menedżerów zestawienia za ostatnie pięć lat. Drugim powodem, dla którego warto nowicjuszy kierować do sprawozdań z działalności, jest zawarta w nich szeroka prezentacja spółki, jej działalności i branży, w której działa. Ich lektura pozwala zrozumieć, czym zajmuje się spółka, poznać jej łańcuch dostaw, często dowiedzieć się, jak kształtują się jej udziały w rynku, czasami jakie są trendy cenowe, kim są główni konkurencji, jak zmienia się rotacja kluczowych pracowników. To bardzo pomocne informacje dla czytelników, którzy nie mają jeszcze dużego doświadczenia z konkretną firmą.

Regulatorzy zostawili spółkom większą dowolność w przygotowaniu sprawozdania z działalności niż w przypadku sprawozdania finansowego, dlatego sprawozdania te bardzo się od siebie różnią, co sprawia, że trudniej opracować wystandaryzowaną metodę analizy sprawozdania z działalności. Są natomiast fragmenty sprawozdania, do których często warto zajrzeć.

Na co zwracać uwagę?

Pierwszym fragmentem, którego warto poszukać, jest rozdział o prognozach zarządu. Jeżeli znajdziemy tam informację o budżecie na kolejny rok, to mamy świetny punkt odniesienia do naszych analiz. Niestety, najczęściej znajdziemy w tym rozdziale jedynie informację, że spółka nie publikuje swoich prognoz. W takiej sytuacji warto przewertować sprawozdanie z działalności w poszukiwaniu rozdziału o planach rozwoju spółki – najczęściej dogrzebiemy się tam do informacji o strategicznych celach firmy, których osiągnięcie jest ambicją w kolejnych latach, albo przynajmniej o priorytetach, które postawiła sobie spółka w poszczególnych segmentach.

Kolejnym ważnym fragmentem sprawozdania z działalności jest informacja o istotnych wydarzeniach z poprzedniego roku. Ich analiza pozwala nam zidentyfikować główne czynniki, które mogą mieć wpływ na spółkę. Zapoznając się z listą ostatnich kluczowych wydarzeń, możemy się zastanowić, jakie będą ich konsekwencje dla wyników spółki w kolejnym okresie rozliczeniowym.

Ważny jest też rozdział o ryzykach – jego lektura pozwala czytelnikowi poznać długą listę wydarzeń, które, jeżeli wystąpią, mogą zmienić perspektywę spółki w najbliższych latach. Niestety, większość sprawozdań z działalności nie prezentuje żadnej skwantyfikowanej analizy wrażliwości na zaistnienie konkretnych ryzyk – taką analizę inwestor musi wykonać sam. Pomocne jest jednak to, że lista ryzyk została już wskazana przez spółkę. Niestety, często bywa tak, że lista ryzyk jest bardzo długa, spora część z nich jest uniwersalna dla wielu firm i dotyczy głównie środowiska zewnętrznego, a tylko nieliczni autorzy sprawozdań z działalności wskazują ryzyka specyficzne dla spółki, które są rzeczywiście przedmiotem pogłębionych analiz zarządów.

Lektura sprawozdania z działalności jest pomocna w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, niestety, jej użyteczność jest ograniczona. Pomimo dużo większej swobody, jaką mają menedżerowie przy przygotowywaniu sprawozdania zarządu z działalności w stosunku do przygotowywania sprawozdania finansowego, ciągle wybierają dla siebie bezpieczne wyjście. Kultura raportowania w Polsce i na świecie jest taka, że zarząd najczęściej decyduje się na stworzenie dokumentu, który będzie zgodny z minimalnymi wymaganiami regulacyjnymi, i rezygnuje z możliwości zakomunikowania czytelnikowi, w jak unikalny sposób w przedsiębiorstwie tworzona jest wartość. Przykładowo, często materialne wydarzenia mające miejsce w ostatnim okresie, które opisano bardzo szczegółowo na prezentacjach przygotowanych na spotkania z analitykami giełdowymi, w sprawozdaniach z działalności są prawie całkowicie pominięte albo noty ich dotyczące prawie się nie różnią od not z poprzednich lat, kiedy nic istotnego w tym konkretnym zakresie się nie wydarzyło.

Autor jest członkiem kapituły konkursu „The Best Annual Report", organizowanego przez Instytut Rachunkowości i Podatków. Był też jednym z prelegentów podczas ostatniej konferencji „Analiza raportów rocznych spółek publicznych dla dziennikarzy ekonomicznych i analityków", zorganizowanej przez IRiP przy wsparciu PKN Orlen.