Dyskutowane podczas „walnego” problemy były tym razem zupełnie niezwykłe, gdyż dotyczyły (dosłownie) kwestii życia i śmierci. Symulacja WZA zwykłej spółki SA zawsze jest okazją do przećwiczenia co ciekawszych potencjalnych komplikacji: poczynając od prawa do uczestnictwa i głosowania, poprzez zakres „pojemności” opublikowanego porządku obrad, zakres dopuszczalnych modyfikacji projektów uchwał, aż po zakres uprawnień przewodniczącego. Tym razem jednak głównym motywem przewodnim był problem szczególny – próba wrogiego przejęcia po śmierci głównego akcjonariusza spółki.
Na rynku polskim, gdzie spółki kontrolowane przez akcjonariuszy założycieli nie należą do rzadkości, możemy się spodziewać podobnych problemów w praktyce. Po kilku dekadach wytężonej pracy będą się oni konfrontować z nieuniknionymi biologicznymi konsekwencjami systematycznego poświęcania zdrowia na rzecz spółki. I w przypadku śmierci może się okazać, że do zakończenia postępowania spadkowego nie ma możliwości wykonywania prawa głosu z akcji. A takie postępowanie w przypadku ludzi majętnych może potrwać dłużej niż „życie” spółki kontrolowanej tymczasowo przez innych akcjonariuszy.
W takiej sytuacji należałoby zawczasu podjąć środki zaradcze, kłopot jednak w tym, że: nie wiadomo, kiedy jest ten „zawczas”, bieżące sprawy spółki zawsze wydają się pilniejsze, a do tego najczęściej trudno znaleźć sensowne rozwiązanie. Nawet jeśli w gronie rodziny znajdziemy godnego sukcesora do zarządzania spółką, to niekonieczne będziemy chcieli przekazać tej osobie pakiet kontrolny akcji. Pozornie kuszącą opcją wydaje się sprzedaż spółki, żeby spadkobiercy nie mieli z nią kłopotu, ale emocjonalnie, a nawet moralnie jest to bardzo trudna decyzja. Wiąże się to bowiem z przekształceniem spółki rodzinnej w korporację z wszelkimi konsekwencjami dla pracowników. W dużej mierze pracowników, którzy są bliżsi właścicielowi niż rodzina, bo to z nimi spędził ostatnie 30 lat.
Wobec powyższych wyzwań niekiedy akcje spółek wnoszone są do fundacji rodzinnych zakładanych w innych krajach, gdzie problemy związane ze śmiercią właścicieli pojawiły się już dawno, w związku z czym powstały sposoby radzenia sobie z nimi. Dobra wiadomość jest taka, że już za kilka tygodni fundacje rodzinne będzie można zakładać także w Polsce. W bardzo dużym uproszczeniu będzie to instytucja zbliżona do możliwie przezroczystej podatkowo spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Z dużą uwagą będę śledził praktykę wykorzystania tego nowego narzędzia i mam nadzieję, że się upowszechni, choć widzę przynajmniej trzy problemy.
Po pierwsze, duża część właścicieli już zdecydowała się na rozwiązania zagraniczne. Po drugie, mam wątpliwości, czy polskie przepisy będą wystarczająco konkurencyjne. Po trzecie natomiast, mogą się pojawić obawy co do stabilności prawa. Analiza praktycznego wykorzystania tych przepisów będzie zatem bardzo ciekawym testem konkurencyjności polskiego otoczenia prawnego.
