Rośnie liczba prób wyłudzenia odszkodowań z ubezpieczeń

W minionym roku liczba wykrytych w Polsce przestępstw ubezpieczeniowych sięgnęła niemal 32 tys. i była aż o 25 proc. wyższa niż rok wcześniej. Z jednej strony to efekt wyższej wykrywalności, z drugiej jednak gorszej koniunktury gospodarczej.

Szacuje się, że w Europie przestępczość ubezpieczeniowa stanowi około 10 proc. wartości wypłacanych odszkodowań i świadczeń. Przestępstwa te dotyczą przy tym wszystkich rodzajów ubezpieczeń, zarówno życiowych, jak i majątkowych.

Polska Izba Ubezpieczeń podsumowała, jak ta sytuacja wyglądała u nas w 2022 r. Okazuje się, że w tym czasie w Polsce wykryto 31 985 przypadków wyłudzeń odszkodowań i świadczeń. Ponad 8,6 tys. przypadków dotyczyło ubezpieczeń na życie, większość, bo ponad 23 tys., ubezpieczeń majątkowych. Udaremniono nienależne wypłaty na kwotę 409 mln zł – 51,7 mln zł w ubezpieczeniach na życie oraz 357,3 mln zł w ubezpieczeniach majątkowych.

W porównaniu z 2021 r. liczba przestępstw ubezpieczeniowych wzrosła o ponad 25 proc. Całkowita wartość przestępstw obniżyła się wprawdzie o 7 proc., odnotowano jednak duży wzrost wartości przestępstw w ubezpieczeniach na życie.

Ubezpieczenia na życie

Zakłady ubezpieczeń na życie zebrały w zeszłym roku 21,5 mld zł składek. Wypłaciły 18,7 mld zł świadczeń. Udział przestępczości w ubezpieczeniach na życie w wypłaconych z nich świadczeniach ogółem stanowił 0,274 proc. – Wartość ta zmienia się co roku, jednak można zaobserwować rosnący trend dotyczący tego wskaźnika w ostatnich kilku latach – zauważają autorzy raportu. – Zakłady ubezpieczeń coraz skuteczniej walczą z przestępczością ubezpieczeniową, głównie dzięki wymianie danych o podejrzanych szkodach i korzystaniu z systemów antyfraudowych – dodają.

Od lat najczęstszym przestępstwem w ubezpieczeniach na życie są wyłudzenia świadczeń za rzekome leczenie szpitalne i operacje. W zeszłym roku wykryto 4388 takich przypadków na kwotę blisko 5 mln zł. Średnia wartość wyłudzenia sięga tu w przybliżeniu 1000 zł. Zdecydowanie najkosztowniejsze z punktu widzenia ubezpieczycieli są jednak wyłudzenia „na zgon” ubezpieczonego. W 2022 r. wykryto 578 takich przypadków o łącznej wartości niemal 22,4 mln zł. Nieuczciwi klienci firm ubezpieczeniowych wyłudzają duże sumy także w związku z poważnymi zachorowaniami (745 wykrytych przypadków na kwotę niemal 11,5 mln zł) oraz trwałym inwalidztwem lub uszczerbkiem na zdrowiu na skutek nieszczęśliwego wypadku (2023 przypadki na kwotę ponad 7,5 mln zł). Zwykle sprawca w tych przypadkach przedkłada fikcyjną bądź sfałszowaną dokumentację. Ubezpieczyciele twierdzą, że w 95 proc. przypadków próba wyłudzenia kończy się odmową wypłaty odszkodowania.

Ubezpieczenia majątkowe

Tu zakłady ubezpieczeń zebrały w 2022 r. 50,8 mld składek, z których wypłaciły 25,5 mld zł odszkodowań i świadczeń. Udaremnione przestępstwa stanowiły 1,4 proc. ogółu wypłaconych świadczeń. Mniej niż w latach wcześniejszych. Od lat najczęściej do wyłudzeń odszkodowań w tym obszarze wykorzystywane są ubezpieczenia komunikacyjne. Na komunikacyjne OC majątkowe przypadło przeszło 10,6 tys. wykrytych przypadków wyłudzeń o wartości 104,3 mln zł. Komunikacyjne OC osobowe dołożyło do tego niemal 2000 przypadków wykrytych wyłudzeń o wartości 75 mln zł. Na autocasco przypadły 4762 przypadki wyłudzeń warte niemal 96 mln zł. Wartość średniego wyłudzenia z komunikacyjnego OC osobowego sięga 38 tys. zł, dwa razy więcej niż w autocasco i cztery razy więcej niż w materialnych szkodach OC. – Wysokie koszty nawet drobnych napraw zaawansowanych technicznie pojazdów sprawiają, że często są one wykorzystywane jako generatory szkód w OC i AC, co wpływa na dużą wartość wyłudzeń w ubezpieczeniach komunikacyjnych – tłumaczą autorzy raportu. – Poza szkodami polegającymi na uszkodzeniach samochodów, sprawcy często symulują rzekome uszkodzenia ciała w wypadkach komunikacyjnych – dodają.

Twierdzą, że wykrywalność fraudów (oszustw) w ubezpieczeniach komunikacyjnych jest wysoka, a metody wyłudzeń w ubezpieczeniach komunikacyjnych nie zmieniają się istotnie na przestrzeni lat. Sprawcy indywidualni i grupy przestępcze powodują celowe lub fikcyjne kolizje i pozorują kradzieże pojazdów. Wciąż popularne są fikcyjne wynajmy pojazdów zastępczych i szkody w autach z leasingu.

PIU podaje przykłady wyłudzeń. Jeden z klientów zażądał więc od ubezpieczyciela zwrotu kosztów najmu samochodu zastępczego na kwotę ponad 68 tys. zł. Udokumentował to fakturami najmu pojazdu na sześć miesięcy. Po sprawdzeniu danych wynajmowanego pojazdu w bazach UFG i CEPiK okazało się, że pojazd nie mógł być przedmiotem najmu w podanym przez klienta terminie. Został on zarejestrowany i ubezpieczony po raz pierwszy dopiero dwa miesiące po rzekomym rozpoczęciu umowy najmu. Ubezpieczyciel powiadomił prokuraturę i fiskusa.

Inny klient zgłosił uszkodzenie swojego pojazdu na parkingu. Podejrzenie wzbudziła wysoka szkodowość sprawcy. Nie udało się przeprowadzić oględzin pojazdu sprawcy, bo został on sprzedany tuż po udziale w kolejnej szkodzie komunikacyjnej. Na podstawie pozyskanych informacji od świadków oraz wykonanego zestawienia sylwetek pojazdów mających uczestniczyć w zgłoszonej szkodzie ustalono, że uszkodzenia w pojeździe sprawcy nie mogły powstać w zadeklarowanych okolicznościach. Odmówiono wypłaty odszkodowania.

Inny przypadek dotyczy szkody z polisy AC, która miała miejsce na terenie Francji. Przedmiotem ubezpieczenia był samochód o dużej wartości finansowany umową leasingu, bez klauzuli pozwalającej na dalszy wynajem. Pojazd spłonął w nieznanych okolicznościach. Ubezpieczyciel we współpracy z francuską policją ustalił, że był przedmiotem płatnego najmu, co było naruszeniem zapisów umowy i nie zostało uwzględnione przy kalkulowaniu składki. Odmówiono odszkodowania.

Poza ubezpieczeniami komunikacyjnymi przestępcy coraz częściej wykorzystują ubezpieczenia mieszkań, turystyczne, NNW oraz przeznaczone dla biznesu – OC z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Takich przypadków było w 2022 r. około 6 tys. Sprawcy wciąż stosują tu znane wcześniej metody, jak deklarowanie utraty lub uszkodzenia drogich ruchomości. Coraz częściej przedstawiają też ubezpieczycielowi fałszywe dowody zakupu w trakcie likwidacji szkód. Problem dotyczy utraconego i zniszczonego mienia, ruchomości w mieszkaniach, bagażu w podróży.

Jeden z przykładów wyłudzeń w ubezpieczeniach majątkowych pozostałych jest kradzież przesyłki 20 kontenerów z substancją hydrofobową. Towar miał trafić do Niemiec, lecz został skradziony wraz z pojazdem przewoźnika. Ustalono, że przesyłka nie była oczekiwana przez odbiorcę, który ponadto oświadczył, że przyjmuje wyłącznie próbki do analizy laboratoryjnej. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że ubezpieczony wraz z przewoźnikiem zaaranżowali całe zdarzenie. Ubezpieczyciel wysłał zawiadomienie o przestępstwie. Kwota usiłowanego wyłudzenia odszkodowania to ponad 650 tys. zł.

Wzrost skali przestępczości ubezpieczeniowej widać także w innych krajach UE

Zagraniczni ubezpieczyciele oraz organizacje rynku ubezpieczeń od lat współpracują z Polską Izbą Ubezpieczeń, dzielą się wiedzą i danymi dotyczącymi przestępczości ubezpieczeniowej. Wymiana danych i doświadczeń z rynków zagranicznych pozwala na szybsze dostrzeżenie i reakcję na nowe trendy oraz pozwala na lepsze oszacowanie skali przestępczości.

W tegorocznym raporcie PIU o przestępczości ubezpieczeniowej czytamy, że we Francji w 2021 r. wartość zidentyfikowanych oszustw sięgnęła 521 mln euro. Na ubezpieczenia majątkowe przypada z tego 384 mln euro. Rok wcześniej było to 359 mln euro.

W Szwecji w 2022 r. odnotowano blisko 9 tys. przypadków podejrzanych roszczeń. Oddalono roszczenia warte 50 mln euro. Szwedzi szacują, że rzeczywista skala przestępczości ubezpieczeniowej to 5 do 10 proc. kwoty roszczeń, co odpowiada kwocie 300–700 mln euro rocznie. Wśród trendów zagrażających tamtejszej branży ubezpieczeniowej są upozorowane wypadki, szkody w podróży, utrata drogich zegarków, a także oszustwa spowodowane pogorszeniem koniunktury gospodarczej.

W Norwegii są to fikcyjne szkody, rozszerzenie prawdziwej szkody, fałszowanie daty szkody, podawanie nieprawdziwego następstwa zdarzeń czy celowe spowodowanie szkody.