Małe biogazownie nie dostaną pieniędzy z KPO. Środki mogą być z innych funduszy

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej nie daje szans na wykorzystanie pieniędzy z Krajowego Planu Odbudowy na nowe projekty takie jak małe biogazownie. Wskazuje, że nie ma już na to czasu. Środki mogą się pojawić z innych funduszy unijnych.

Potencjał biogazu w Polsce wydaje się być olbrzymi. Na podstawie danych GUS dotyczących ilości wytwarzanych bioodpadów, odchodów zwierzęcych i biomasy ubocznej z rolnictwa potencjał biogazowy w Polsce szacuje się na ok. 7,8 mld m sześc. Jednak jak tłumaczy Polska Spółka Gazownictwa, zanim biogaz trafi do krajowej sieci dystrybucyjnej, musi zostać oczyszczony w specjalnej instalacji do postaci biometanu, który spełnia standardy jakości gazu ziemnego. Według różnych szacunków obecny potencjał produkcji biometanu w Polsce wynosi ok. 4 mld m sześc. Dla porównania w 2024 r. zużycie gazu ziemnego w Polsce wyniosło 18,7 mld m sześć. z czego tylko 3,3 mld m sześć. wydobyto w kraju. Dlatego też krajowy biogaz i biometan mogą zwiększyć niezależność Polski. Zaczynają powstawać już u nas duże biogazownie i biometanownie.

Foto: Parkiet

Raczkujący rozwój biogazu w Polsce

Na początku września pierwsza biometanownia o mocy 45 MW w Polsce została przyłączona do sieci gazowej Polskiej Spółki Gazownictwa. Instalacja powstała na terenie cukrowni w Strzelinie (woj. dolnośląskie), należącej do firmy Südzucker. To obecnie jedyna w Polsce duża biometanownia. Polski rynek szeroko pojętego biogazu staje się coraz atrakcyjniejszy. Od 2023 r. właścicielem największej spółki biogazowej Polskiej Grupy Biogazowej jest francuski TotalEnergies, który posiada w Polsce już 21 obiektów. Jak wynika z rejestru wytwórców biogazu rolniczego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR), ze spółek należących do Skarbu Państwa tylko niektóre firmy inwestują w to paliwo. Grupa Orlen posiada 3 biogazownie – w gminach Konopnica (woj. łódzkie), Buczek (woj. kujawsko-pomorskie) oraz miejscowości Wojny-Wawrzyńce (woj. podlaskie), a Enea dwie w Złotnikach Kujawskich (woj. kujawsko-pomorskie) oraz w Bierutowie (woj. dolnośląskie). Orlen jednak ma tu ambitne plany, bo poprzez spółkę PGNiG BioEvolution, buduje w Głąbowie (woj. warmińsko-mazurskie) pierwszą w Polsce biometanownię z modułem bioLNG. Inwestycja umożliwi produkcję ponad 7 mln m sześc. biometanu rocznie, który zostanie przekształcony w paliwo dla pojazdów ciężarowych. Do 2030 r. spółka chce produkować 1 mld m sześc. biogazu.

Foto: Parkiet

Jak wynika z danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ), na koniec sierpnia łączna liczba wszystkich biogazowni (z wyłączeniem mikroinstalacji) w Polsce wynosi 386 o łącznej mocy zainstalowanej 320,1 MW. Biorąc pod uwagę liczebność, małe biogazownie odpowiadają za ok. 53,9 proc. wszystkich biogazowni, przy czym odpowiadają one jedynie za ok. 22,4 proc. całkowitej mocy zainstalowanej energii elektrycznej. Według stanu na sierpień w Polsce jest zarejestrowanych 208 biogazowni o mocy zainstalowanej energii elektrycznej poniżej 0,5 MW (z wyłączeniem mikrobiogazowni o mocy do 0,05 MW). Łączna moc zainstalowana energii elektrycznej tych instalacji wynosi 71,6 MW.

Jednak jak wynika z danych KOWR, w Polsce wyprodukowano w 2024 r. tylko niecałe 0,5 mld m sześc. biogazu. Łącznie z biogazu rolniczego wyprodukowano blisko 1 TWh energii elektrycznej.

Szanse na rozwój małych biogazowni

Trzeba jednak pamiętać, że mowa jest o dużych instalacjach o mocy powyżej 0,5 MW. Eksperci zaczynają jednak zwracać uwagę także na potencjał małych instalacji. Prof. dr hab. inż. Jacek Dach, kierownik Pracowni Ekotechnologii Katedry Inżynierii Biosystemów na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu wylicza, że inwestycje biogazowe mogą przynieść również bezpośrednie wpływy do budżetu państwa. – W sytuacji przeznaczenia każdych 10 mld zł z KPO na tzw. wsad własny dla inwestorów biogazowych (rolników, przedsiębiorców), daje to kwotę 40 mld zł netto, czyli do budżetu państwa wpłynie 9,2 mld zł. Wskazuje on jednak na małe instalacje. – W przypadku realizacji inwestycji biogazowych w tzw. szybkiej ścieżce (obiekty do 0,5 MW mocy), możliwa jest budowa 1-2 tys. instalacji rocznie, przy rozwinięciu produkcji komponentów w Polsce i zastosowaniu technologii modułowych – wylicza prof. Dach.

Mniejsze biogazownie mogłyby zainteresować rolników, którzy sami mogliby z pomocą państwa budować małe biogazownie i wykorzystywać substrat na miejscu, zamiast sprzedawać go dużym grupom biogazowym.

Pieniądze unijne są

Obecnie łączna wartość środków przeznaczonych na wsparcie inwestycji w biogaz i biometan w Polsce przekracza 11,6 mld zł. Środki te pochodzą z różnych źródeł, w tym z funduszy europejskich (np. Fundusz Spójności, Fundusz Modernizacyjny) oraz budżetów instytucji takich jak Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).

Póki co jednak środków z KPO na takie instalacje nie będzie. Resort Funduszy i Polityki Regionalnej wskazuje, że ze środków programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS) przewidziano wsparcie m.in. dla biogazowni. Jednak o wsparcie mogą ubiegać się projekty, w których sumaryczna moc wszystkich jednostek wytwórczych wchodzących w skład projektu będzie powyżej 0,5 MWe/0,5MWt elektrycznej /cieplnej. Kolejny nabór jest zaplanowany do uruchomienia z końcem stycznia 2026 r. (budżet 300 mln zł, tryb konkurencyjny). Wsparcie dla przedsiębiorców przewidziano w formie instrumentów finansowych (pożyczki łączone z dotacjami w ramach jednej operacji). Instytucją odpowiedzialną za przeprowadzenie naboru jest NFOŚiGW.

Instalacje o niższej mocy mogą ubiegać się o wsparcie ze środków unijnych przeznaczonych dla poszczególnych regionów. Jak informuje nas resort, w ramach programów regionalnych na lata 2021-2027 możliwe jest wspieranie OZE w zakresie: biomasa (o mocy nie większej niż 5 MW) oraz biogaz (do 0,5 MW). Ze wskazanych limitów mocy wyłączone są projekty klastrów i spółdzielni energetycznych oraz projekty parasolowe.

Wysokość środków na wsparcie ww. projektów wynosi ponad 574 mln euro. Dotychczas podpisano 3 umowy (2 w woj. śląskim i 1 w dolnośląskim) o łącznej wartości wkładu UE w wysokości 42,3 mln euro. Pozostające do wykorzystania środki będzie można alokować w trwających lub zakończonych naborach, w zakresie których trwa jeszcze ocena wniosków. – Będzie można się o nie ubiegać także w kolejnych naborach lub też będą one przeznaczone na inne kategorie inwestycji w przypadku braku popytu ze strony beneficjentów lub zmiany priorytetów instytucji zarządzających (urzędów marszałkowskich) – wyjaśnia nam resort.

Dlaczego wsparcie biogazowni w Polsce jest potrzebne?

Chodzi o koszty. Jak tłumaczy nam MKiŚ, koszt instalacji biogazowej zależy od wielu czynników, takich jak zastosowana technologia, planowane do wykorzystania substraty czy zastosowanie instalacji kogeneracyjnej. To sprawia, że koszt inwestycyjny może być różny nawet w przypadku biogazowni o tej samej mocy zainstalowanej. – Przyjmuje się, że koszt inwestycyjny instalacji biogazowej o mocy zainstalowanej energii elektrycznej 1 MW wynosi około 20-40 mln zł – szacuje resort.

Ministerstwo Funduszy z tego, co udało się nam dowiedzieć szuka dodatkowych pieniędzy także m.in. dla małych biogazowni do 0,5 MW, póki co jednak tych środków nie ma. Jeśli się znajdą, to w przyszłym roku, choć już nie z KPO, bo nie ma już czasu na przygotowanie nowego programu i jego wydatkowanie. Źródłem finansowania mogą być np. Regionalne Programy Operacyjne. Unijne środki budżetowe i ich wydatkowanie będzie podlegać jeszcze jednej rewizji do 2027 r., kiedy kończy się obecna perspektywa budżetowa. Jeśli środki się znajdą, to są większe szanse, że będą to pożyczki aniżeli dotacje.