Audyt wewnętrzny może przynieść ogromne zyski spółce

Analiza danych dostępnych w systemach informatycznych przedsiębiorstwa powinna być elementem każdego zadania audytowego.

Takie rozwiązanie pozwala obniżyć koszty, zwiększyć skuteczność audytu wewnętrznego oraz przyczynia się do tworzenia wartości dodanej dla spółki. Polscy przedsiębiorcy wciąż nie doceniają potencjału tego narzędzia.

Audyt wewnętrzny jest szeroko rozpowszechniony w spółkach działających na polskim rynku. W części przypadków – mowa tutaj o bankach – decyzja o wdrożeniu tej funkcji była podyktowana koniecznością wynikającą wprost z obowiązujących przepisów prawa. W innych przypadkach ustanowienie audytu wewnętrznego było posunięciem wynikającym z wymogów korporacyjnych, obowiązujących w międzynarodowej grupie kapitałowej, do której należy dana spółka. Natomiast część wdrożeń była wynikiem świadomych i autonomicznych decyzji zarządów przedsiębiorstw przekonanych o zasadności takiego działania. Można szacować, że audyt wewnętrzny funkcjonuje w nieco ponad połowie największych spółek giełdowych w Polsce.

Ukierunkowaną analizę danych można wykorzystać m.in. do lepszego rozpoznania najbardziej kapitałochłonnych obszarów działalności spółki oraz wypracowania rozwiązań, które pozwolą na poprawę efektywności zarządzania

Wprowadzenie audytu wewnętrznego, tak samo jak każda inna decyzja dotycząca funkcjonowania biznesu, musi przynosić spółce korzyści. Jednak w tym przypadku przeprowadzenie analizy opłacalności jest często bardzo trudne. W jaki sposób można jednoznacznie wycenić wymierne korzyści płynące ze zidentyfikowania przez pracowników zajmujących się audytem wewnętrznym nowych rodzajów ryzyka, o których organizacja wcześniej nie wiedziała i którymi nie zarządzała? Poszczególne rodzaje ryzyka się nie zmaterializowały i można jedynie szacować ich skutek. Jak wycenić w kategoriach pieniężnych korzyści, wynikające z usprawnień zaproponowanych przez audytorów wewnętrznych w odniesieniu do obowiązującego w spółce kodeksu etyki? W części przypadków efekty pracy jednostki audytu wewnętrznego nie są mierzalne i nie da się ich wycenić. Należy jednak dążyć do tego, żeby audyt wewnętrzny przynosił konkretne, wymierne korzyści biznesowe. Tymczasem, według raportu „Współczesna rada nadzorcza 2012. Praktyka ładu korporacyjnego w Polsce", który przedstawia wyniki badania przeprowadzonego przez Deloitte we współpracy z Fundacją Polski Instytut Dyrektorów pod patronatem Komisji Nadzoru Finansowego, rady nadzorcze nie odnotowują korzyści związanych z dysponowaniem narzędziem, jakim jest dobrze funkcjonujący audyt wewnętrzny. Jest to bardzo niekorzystna informacja dla akcjonariuszy, którym bez wątpienia zależy, aby ich pieniądze zaangażowane w zakup akcji spółki były bezpieczne i skutecznie pomnażane. Co zatem należy zrobić, aby to zmienić?

Alternatywą dla tradycyjnego podejścia powinien być tzw. target auditing, tj. koncepcja zakładająca wykorzystanie analizy danych w realizacji zadań audytu wewnętrznego. Polega ona na wykorzystaniu dedykowanych technik i narzędzi do analizy operacji zarejestrowanych w danym okresie, we wskazanym systemie informatycznym. Analiza w oparciu o dokumenty źródłowe, rozwiązania i procedury obowiązujące w spółce jest następnie prowadzona wyłącznie w odniesieniu do zidentyfikowanych pozycji o zadanych parametrach. Umożliwia to „uderzenie w punkt", a tym samym pozwala organizacji uzyskać korzyści w postaci oszczędności czasu, energii i pieniędzy.

Ukierunkowaną analizę danych można wykorzystać m.in. do lepszego rozpoznania najbardziej kapitałochłonnych obszarów działalności spółki oraz wypracowania rozwiązań, które pozwolą na poprawę efektywności zarządzania. Interesującym przykładem o typowo biznesowym zastosowaniu może być analiza zapasów. Dzięki wykorzystaniu opisywanej koncepcji możliwa jest szybka diagnoza problemów (np. szeregu wolnorotujących pozycji, które powodują długotrwałe zamrożenie pieniędzy), identyfikacja przyczyn ich powstania (określenie, co w przyjętym modelu biznesowym powoduje, że spółka posiada takie pozycje) oraz wypracowanie wniosków i rozwiązań, które pozwolą na zwiększenie efektywności zarządzania kapitałem obrotowym oraz zmniejszą kapitałochłonność biznesu. Warto zauważyć, że wspomniane wnioski mogą być często nieoczekiwane i prowadzić do przełomowych zmian, np. zmiany modelu biznesowego lub podjęcia decyzji o outsourcingu części działalności przedsiębiorstwa. Innym przykładem wykorzystania analizy danych może być zastosowanie koncepcji „target auditing" w bankach. Dzięki niej możliwa jest m.in. szybka, kompleksowa i skuteczna identyfikacja wszystkich kredytów, za które bank zaoferował prowizję niższą od wynikającej z przyjętej polityki. Może to oznaczać, że pracownicy odpowiedzialni za negocjowanie warunków kredytu z klientami nie przestrzegają obowiązujących ich kompetencji decyzyjnych, co w przypadku braku stosownego mechanizmu kontrolnego prowadzi do zawierania przez bank niekorzystnych dla niego transakcji. Jest to dla banku sytuacja bardzo niepomyślna, ponieważ prowizje stanowią około 20 proc. wszystkich jego przychodów. Sprawna identyfikacja problemu ma zatem kluczowe znaczenie. Umożliwia natychmiastową reakcję i wdrożenie stosownych działań naprawczych. Warto wspomnieć również o możliwości wykorzystania koncepcji „target auditing" w obszarze zarządzania ryzykiem nadużyć. Jest to istotny aspekt działalności przedsiębiorstwa, ponieważ odpowiednio zarządzany może przynieść znaczne oszczędności. Umożliwia uniknięcie kar nakładanych przez odpowiednie urzędy w związku z wystąpieniem nieprawidłowości, co dodatkowo skutecznie ogranicza ryzyko utraty lub pogorszenia reputacji.

Audyt wewnętrzny posiada ogromny potencjał kreowania wartości dodanej dla organizacji. Jednak aby to osiągnąć, zarządy polskich spółek, a przede wszystkim prezesi zarządów, nadzorujący zazwyczaj audyt wewnętrzny, powinni zadbać o wzbogacenie tradycyjnych technik realizacji zadań audytowych o nowoczesne rozwiązania – takie jak „target auditing". Powinni przy tym pamiętać, że kluczem do sukcesu jest czynnik ludzki, tj. kompetencje audytorów wewnętrznych. Wyniki pracy komputerów i innych automatycznych narzędzi wymagają krytycznej oceny i selekcji. Dlatego zadania audytowe, szczególnie wykorzystujące nowoczesne rozwiązania, powinny być realizowane i nadzorowane przez specjalistów.