ESRS E1 Mierniki

Standard ESRS E1 Zmiana klimatu jest jednym z najistotniejszych standardów tematycznych w ramach ESRS, ponieważ informacje ujawniane w jego ramach, w szczególności mierniki ilościowe, są tymi, które zwracają największą uwagę w raportach niefinansowych podmiotów sprawozdających.

W ramach standardu ESRS E1 w ujawnieniach od E1-5 do E1-9 identyfikujemy 141 punktów danych, z których znaczna część to wskaźniki ilościowe, dotyczące przede wszystkim energii i emisji gazów cieplarnianych. Dane liczbowe ujawniane są przede wszystkim w ramach ESRS E1-5 Zużycie energii i koszyk energetyczny oraz ESRS E1-6 Emisje gazów cieplarnianych zakresów 1, 2 i 3 brutto oraz całkowite emisje gazów cieplarnianych.

Ujawnienie E1-5 wymaga od nas podania całkowitego zużycia energii ze źródeł kopalnych, jądrowych oraz ze źródeł odnawialnych. W przypadku tego ostatniego elementu kluczowa jest informacja zawarta w wytycznych dotyczących obliczeń, gdzie zaleca się przyjęcie ostrożnościowego podejścia przy podziale energii na źródła nieodnawialne i odnawialne. Jako odnawialną można uznać jedynie energię, której pochodzenie jest wyraźnie określone w ustaleniach umownych z dostawcami, czyli np. umowa zakupu energii odnawialnej, taryfa za zieloną energię czy też certyfikaty pochodzenia. Nie wystarczy więc informacja o miksie energetycznym naszego dostawcy, aby uwzględnić taką energię jako odnawialną.

W ramach tego ujawnienia podmioty są także zobowiązane do przedstawienia wskaźnika energochłonności, który związany jest z działalnością w sektorach o znaczącym oddziaływaniu na klimat. Do sektorów tych należą między innymi energetyka, budownictwo, przetwórstwo przemysłowe. W przypadku tego wskaźnika istotne jest, aby uzgodnić przychody netto z działalności w sektorach o znacznym oddziaływaniu na klimat z odpowiednią pozycją sprawozdania finansowego.

ESRS E1-6 zawiera zobowiązanie jednostek do ujawniania informacji o emisji gazów cieplarnianych w trzech zakresach:

¶ zakres 1 obejmuje emisje bezpośrednie, które pochodzą ze spalania paliw w źródłach energetycznych, technologicznych i w środkach transportu,

¶ zakres 2 to emisje pośrednie związane z zakupioną energią elektryczną, cieplną, parą technologiczną czy chłodem,

¶ zakres 3 to także emisje pośrednie związane z aktywnością w łańcuchu wartości zarówno na wyższym, jak i niższym szczeblu.

Podmioty raportujące do tej pory w Polsce w większości liczą i ujawniają emisje z zakresu 1 i 2, natomiast niewątpliwie kalkulacja śladu węglowego w zakresie 3 będzie dużym wyzwaniem dla wielu firm. Pewnym ułatwieniem dla jednostek lub grup nieprzekraczających średniej liczby 750 pracowników jest możliwość pominięcia ujawnienia emisji w zakresie 3 w pierwszym roku sporządzania raportu.

W odniesieniu do wytycznych do obliczeń emisji podmioty raportujące powinny kierować się zasadami i wymogami z GHG Protocol Corporate Standard, który kierowany jest do firm i innych organizacji przygotowujących inwentaryzację emisji gazów cieplarnianych, ale mogą też swoje ujawnienia opierać na normie ISO 14064:2018. W przypadku raportowania o emisjach gazów cieplarnianych, w szczególności w zakresie 3, niezwykle istotne jest opisanie metody, założeń i współczynników emisji, które zastosowane zostały do obliczeń. Należy także uzasadnić ich wybór oraz w przypadku wykorzystania narzędzi obliczeniowych podać odniesienie lub link do narzędzia.

W ramach ESRS E1-6 mamy ujawnić również wskaźnik, który określa intensywność emisji gazów cieplarnianych, czyli wskaźnik obrazujący całkowite emisje gazów cieplarnianych na przychody netto. Nie wyróżniamy tu sektorów o znaczącym oddziaływaniu na klimat, w odróżnieniu od wskaźnika energochłonności.

Jak wspomniano wcześniej, raportowanie o emisjach gazów cieplarnianych nie jest już nowością dla polskich spółek. Mają one doświadczenie w kalkulacji i ujawnianiu danych dotyczących emisji w zakresie 1 i 2, ale niewątpliwe wyzwanie stanowić będzie właściwe policzenie i zaraportowanie emisji w zakresie 3. Tu polskie firmy mają relatywnie mało doświadczeń, choć sytuacja ta zmienia się z każdym rokiem. Świadczyć mogą o tym wyniki corocznego Badania Świadomości Klimatycznej Spółek [Corporate Climate Crisis Awareness], w którym oceniane jest, które przedsiębiorstwa z notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie są świadome swojego wpływu na zmiany klimatu. W wynikach badania obserwujemy znaczący wzrost udziału podmiotów raportujących o wszystkich zakresach emisji gazów cieplarnianych z 16 proc. w raportach za rok 2021 do 28 proc. w raportach za rok 2022. Corocznie powiększa się także lista spółek najbardziej świadomych klimatycznie, czyli uzyskujących w ramach wyników badania ponad 7 punktów. Ubiegłoroczne badanie przyniosło także po raz pierwszy w historii maksymalny wynik punktowy, który uzyskało CCC SA.

Co ważne, w ramach ESRS E1-6 nie ma możliwości ujawnienia danych odnośnie do zakupu tzw. offsetów czy jednostek usuwania lub redukcji emisji na skutek realizacji projektów przez inne podmioty, jednak ten wątek nie jest całkowicie wyłączony z ujawnień, gdyż pojawia się w ramach ESRS E1-7, w ramach którego raportowane mają być między innymi informacje o projektach usuwania i magazynowania dwutlenku węgla, zrealizowanych w ramach własnych operacji lub w których podmiot uczestniczył w ramach łańcucha wartości. Tu poza informacją o wielkości gazów cieplarnianych usuniętych lub zmagazynowanych podmioty powinny ujawnić, jaki jest charakter tych projektów – czy jest to charakter biogeniczny, czy dotyczą one zmiany użytkowania gruntu (np. zalesianie, odbudowa lasów, sadzenie drzew w miastach), czy mają charakter technologiczny (bezpośredni wychwyt z powietrza) albo hybrydowy. Należy opisać także szczegóły technologiczne tych projektów, a także, co niezwykle istotne w tym przypadku – sposób zarządzania ryzykiem związanym z nietrwałością, gdzie podmioty powinny opisać to, w jaki sposób będą monitorować i określać zdarzenia związane z wyciekami lub niezamierzonymi uwolnieniami.

Temat ten jest niezwykle istotny w kontekście potencjału greenwashingu. W tej chwili obszar offsetów nie jest jednolicie uregulowany i powstają wątpliwości w odniesieniu do trwałości tych projektów, w szczególności związanych z zalesianiem oraz sposobu liczenia redukcji emisji gazów cieplarnianych związaną z taką inwestycją.

W ujawnieniu ESRS E1-7 drugim elementem, który podmioty powinny zaraportować, są redukcje emisji związane z zakupem tzw. carbon credits (kredytów węglowych) poza swoim łańcuchem wartości od niezależnych jednostek certyfikujących redukcję emisji. W tym przypadku ujawnić mamy ilość jednostek emisji dwutlenku węgla anulowanych w danym roku oraz jednostki emisji zaplanowane do anulowania w przyszłości.

Należy zwrócić uwagę na to, że polskie firmy, które już w tym roku przygotowały swoje raporty w oparciu o standard ESRS, nie odnosiły się do ujawnień wymaganych w ramach E1-7 bądź raportowały brak aktywności w obszarze offsetów oraz kredytów węglowych. Założyć można, że z każdym rokiem będziemy obserwować więcej ujawnień w tym obszarze.

Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku ujawnienia E1-8 – wewnętrzne ustalanie opłat za emisję gazów cieplarnianych, czyli tzw. internal carbon pricing. Jest to mechanizm wdrażany w firmach w celu zarządzania ryzykiem biznesowym związanym ze zmianą klimatu. Stosuje się tu dwie najpopularniejsze metody. W przypadku tzw. shadow pricing przypisuje się teoretyczną kwotę do jednostki emisji gazów cieplarnianych i następnie uwzględnia się ją w procesach decyzyjnych firmy. W ramach internal carbon fees podmioty przeznaczają przychody z „opłat” na finansowanie działań, które wpływają na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Mechanizm ten zyskuje na popularności. Podsumowując wyniki badania CDP (Carbon Disclosure Project), widzimy, że w 2022 r. 15 proc. firm wdrożyło już mechanizmy internal carbon procing, a 18 proc. zamierza zrobić to w latach kolejnych, jednak trzeba podkreślić, że ponad połowa z tych firm to te, które już teraz podlegają pod EU-ETS, czyli unijny system handlu uprawnieniami do emisji.

Mając to na uwadze, można zakładać, że w przyszłorocznych raportach polskich firm mogą pojawić się ujawnienia w ramach E1-8, które pokażą, jak podchodzą one do ustalenia opłat za emisję gazów cieplarnianych. W takim wypadku należy pamiętać, że ESRS E1-8 wymaga od nas nie tylko informacji ilościowych w odniesieniu do emisji objętych systemami opłat za emisję, ale też oczekuje, aby opisać rodzaj, zakres i wartość opłat zastosowanych w ramach wewnętrznego systemu ustalania cen za emisję.

Ostatnie ujawnienie – E1-9 – dotyczy antycypowanych skutków finansowych wynikających z istotnych ryzyk fizycznych i ryzyk przejścia oraz potencjalnych szans związanych z klimatem. Ujawnienie to powinno docelowo zawierać kwotę i udział procentowy aktywów obarczonych istotnymi ryzykami fizycznymi przed uwzględnieniem działań przystosowujących do zmiany klimatu, udział procentowy aktywów obarczonych ryzykami, których dotyczą działania przystosowawcze, lokalizację znaczących aktywów obarczonych istotnymi ryzykami fizycznymi, a także kwotę i udział przychodów netto z działalności, która obarczona jest istotnymi ryzykami fizycznymi. W przypadku antycypowanych skutków finansowych wynikających z istotnych ryzyk przejścia, ujawnienia są podobne, jednakże dotyczą działań związanych z łagodzeniem zmiany klimatu.

Co ważne, podmioty raportujące nie mają obowiązku ujawniać wyżej wymienionych informacji już w pierwszym roku sporządzania oświadczenia dotyczącego zrównoważonego rozwoju. Zgodnie z przepisami przejściowymi jednostka może spełnić wymogi ESRS E1-9, dokonując jedynie ujawnień informacji jakościowych przez pierwsze trzy lata sporządzania oświadczenia dotyczącego zrównoważonego rozwoju, jeżeli przygotowanie ujawnień informacji ilościowych jest niewykonalne.

Podsumowując, należy zauważyć, że ESRS E1 wymaga od podmiotów konkretnej pracy związanej ze zbieraniem danych i liczeniem emisji we wszystkich trzech zakresach. Właściwe przygotowanie do raportowania i zrozumienie wpływu w ramach łańcucha wartości jest tu kluczowe. Raportowanie o emisjach wymaga najczęściej alokacji konkretnych zasobów osobowych i finansowych, a w przypadku zakresu 3 w większości przypadków zwrócenia się o wsparcie do podmiotów zewnętrznych lub wykorzystania narzędzi do kalkulacji emisji.

Marta Kęsik Sustainability Manager, MATERIALIT