Rozliczamy podatek giełdowy, czyli poradnika ciąg dalszy

Problem z brakiem kosztów uzyskania przychodów, rozliczenie strat, podatek zapłacony za granicą czy zwolnienia podatkowe – to tylko niektóre poruszane dzisiaj tematy. Od dwóch tygodni Robert Morawski, specjalista ds. podatków w CDM Pekao, podpowiada naszym czytelnikom, w jaki sposób sporządzić zeznanie roczne dla wybranych dochodów z kapitałów pieniężnych. Oto kolejny odcinek

Problem z brakiem kosztów uzyskania przychodów

Są dwie sytuacje, w których możemy się spotkać z brakiem kosztów uzyskania przychodów. Pierwsza ma wymiar bardziej praktyczny, a druga odnosi się do szczególnego stanu prawnego i wątpliwości na tle przepisów podatkowych.

Jeśli nabywaliśmy instrumenty finansowe wiele lat temu, informacja o rzeczywistych kosztach nabycia mogła się nie zachować u wystawcy deklaracji PIT-8C. Najczęściej dotyczy to papierów wartościowych nabywanych poza GPW lub papierów, które pochodzą z innych instytucji finansowych, a były deponowane na rachunkach w drodze transferów lub przekształceń własnościowych. Jeśli w informacji PIT-8C nie ma danych o kosztach podatkowych, a przychody wykazano w części F, musimy posłużyć się dokumentami, które sami posiadamy, albo sięgać do archiwum instytucji finansowej, za pośrednictwem której nabyliśmy papiery wartościowe. Gdy przychód z naszych transakcji umieszczono w części G informacji PIT-8C, kosztów podatkowych obok nie odnajdziemy, ponieważ informacja została tak niezrozumiale skonstruowana wiele lat temu i do dziś, mimo przestawiania rubryk, urzędniczy chochlik nie dopuszcza do zmian. Ale w takim przypadku mamy jeszcze szansę na informację z instytucji finansowej, która PIT-8C wystawiła, bo tak naprawdę nie wiemy, czy danych tych na pewno nie ma.

Inny przypadek to papiery wartościowe nabywane w drodze spadku lub darowizny. Większość interpretacji uznaje, że gdy nabywamy w ten sposób instrumenty finansowe, nie mamy prawa do zaliczenia wydatków spadkodawcy do własnych kosztów podatkowych. Są od tej zasady pewne wyjątki, które można zastosować w przypadku, gdy spadkobiercą jest małżonek pozostający we wspólności małżeńskiej ze zmarłym, jednak ich zastosowanie wymaga przeprowadzenia żmudnej analizy prawnej w oparciu o przepisy pozapodatkowe, która przekraczałaby zakres niniejszego poradnika.

Trudno cokolwiek poradzić inwestorom, którzy mają problem z odtworzeniem „historycznych" kosztów nabycia papierów wartościowych, gdy stosownych dokumentów brakuje u wystawcy PIT-8C lub w domowym archiwum. Czasem warto wykorzystać archiwa bankowe, jeśli pieniądze na zakup papierów przekazywaliśmy za pośrednictwem tej instytucji, a czasem można skorzystać z oświadczeń osób trzecich, jeśli w jakiś sposób brały udział w transakcji.

Rozliczanie strat

Jeśli w poprzednich latach podatkowych osiągnęliśmy stratę, pamiętajmy o prawie do jej rozliczenia. Stratę z lat poprzednich możemy odliczyć od dochodu w zeznaniu PIT-38, jeśli:

*dotyczy ona jednego z pięciu poprzednich lat (strat starszych nie możemy rozliczać);

*stratę wykazaliśmy w zeznaniu (jeśli w którymś z poprzednich lat osiągnęliśmy stratę, zeznanie również należało złożyć);

*mamy wystarczający dochód i nie jest on zwolniony lub wyłączony z opodatkowania;

*nie przekroczymy w rubryce 28 połowy straty (możemy odliczyć tylko 50 proc. straty z każdego roku, bo całą stratę możemy rozliczyć najszybciej w dwa lata) i kwoty osiągniętego dochodu.

Przykład:

W 2009 i 2010 roku podatnik złożył zeznania, w których wykazał stratę odpowiednio: 2000 zł i 3000 zł. Teraz ma dochód w wysokości 3000 zł. Podatnik może odliczyć od dochodu 1000 zł straty z 2009 roku i 1500 zł straty z 2010 roku:

3000 – (1000 + 1500) = 500 zł do opodatkowania

W kolejnym roku podatnik będzie mógł rozliczyć pozostałe 2500 zł strat, pod warunkiem osiągnięcia dochodu, który będzie wystarczający do takiego rozliczenia.

Uwaga!

„Połówki" strat z lat poprzednich możemy sumować. Poza tym pamiętajmy o tym, aby rozliczać straty z lat, które są na granicy pięcioletniego okresu rozliczenia. Za 2011 rok możemy odliczyć straty z lat 2006, 2007, 2008, 2009 i 2010, jednak jeśli mamy wybór, odliczmy stratę z 2006 roku, a nie z roku 2010.

Pamiętajmy także o tym, że strata w rozumieniu podatkowym jest czym innym, niż strata w rozumieniu finansowym, mogąca się odnosić do pojedynczej nawet transakcji. Ponieważ wielu klientów wciąż o to pyta, wyjaśniam, że w zeznaniu rozliczamy kwotę straty, którą wykazaliśmy ogólnie w poprzednim zeznaniu podatkowym. I robimy to sami, bo dom maklerski strat podatkowych w PIT-8C nie uwzględnia.

Zwolnienia podatkowe

Dom maklerski nie uwzględnia też w informacji PIT-8C zwolnień podatkowych, które wynikają ze szczególnych przepisów ustawy PIT. Nie mówię tu o „zwolnieniu", a właściwie wyłączeniu z opodatkowania, które z pewnymi wyjątkami ma zastosowanie do instrumentów finansowych nabywanych przed 1 stycznia 2004 r. Chodzi o zwolnienia opisane w art. 21 ust. 1 ustawy PIT, czyli:

*w pkt 42 – zwolnienie dochodów uzyskane z tytułu sprzedaży akcji narodowych funduszy inwestycyjnych, utworzonych na podstawie ustawy z dnia 30 kwietnia 1993 r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji (DzU nr 44, poz. 202, z późn. zm. 12) – w skali roku do łącznej wysokości połowy jednomiesięcznego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (w 2011 roku kwota zwolnienia wynosi 1,699,76 zł);

*w pkt 105 – zwolnienie dochodu uzyskanego ze zbycia akcji (udziałów) otrzymanych w drodze spadku albo darowizny – w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn;

Oba te zwolnienia musimy zastosować samodzielnie, jeśli wystąpiła któraś z wymienionych tu sytuacji. Oznacza to, że powinniśmy wyłączyć z dochodu kwoty wskazane w przepisach, pomniejszając zarówno kwotę przychodu, jak i koszty odpowiadające dochodowi netto, bo tak skonstruowane jest każde z tych zwolnień.

Jedyne zwolnienie z art. 21, które powinien zastosować wystawca PIT-8C, dotyczy prowadzonego na naszą rzecz Indywidualnego Konta Emerytalnego w formie rachunku inwestycyjnego w domu maklerskim. W takiej sytuacji PIT-8C nie powinien być wystawiony.

Podatek zapłacony za granicą

Jeśli w danym roku podatkowym dokonywaliśmy w innych krajach transakcji odpłatnego zbycia lub realizacji praw z instrumentów finansowych i takie same dochody osiągaliśmy w Polsce, wszystkie te dochody się łączy i od podatku obliczonego od łącznej sumy dochodów odlicza się kwotę równą podatkowi dochodowemu zapłaconemu za granicą. Odliczenie to nie może jednak przekroczyć tej części podatku obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany za granicą. Oznacza to, że podatku zapłaconego za granicą nie możemy odliczyć więcej niż 19 proc., które jest należne na podstawie polskich przepisów.

Oczywiście podobnie będzie w sytuacji, gdy osiągamy przychody z opisanych tu transakcji wyłącznie poza granicami Polski, a podatek musimy uiścić w Polsce, chociaż pobrano go nam w innym kraju. Dochody zagraniczne opodatkowujemy według polskiej stawki i odliczamy podatek zapłacony za granicą, jednak nie więcej niż 19 proc. należne według polskich przepisów.

Do odliczania podatku zapłaconego za granicą służą w PIT-38 rubryki 32 i 33. Konieczne jest także wypełnienie i złożenie wraz z zeznaniem załącznika PIT/ZG, w tylu egzemplarzach, ile było krajów, w których uzyskaliśmy dochody.

Powyższe zasady dotyczą osób, które są polskimi podatnikami, czyli mają obowiązek rozliczać się z podatku w Polsce jako kraju swojej rezydencji podatkowej.

Inne podatki w PIT-38

Po uwzględnieniu straty i zwolnień oraz odliczeniu podatku zapłaconego za granicą, w części E deklaracji dokonujemy wyliczenia kwoty podatku do zapłaty lub nadpłaty, chociaż w tym zeznaniu wystąpi ona wyjątkowo rzadko. Na tym etapie musimy uwzględnić, jeśli wystąpiła odpowiednia sytuacja:

*podatek z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych lub wybudowanych w latach 2007-2008 (patrz art. 30e ustawy PIT);

*zryczałtowany podatek dochodowy, o którym mowa w art. 29, 30 i 30a ustawy PIT (na szczególną uwagę zasługuje ten ostatni przepis, ponieważ chodzi w nim m.in. o podatek od odsetek, dyskonta, dywidend, innych udziałów w zyskach oraz dochodów z tytułu udziału w funduszach inwestycyjnych, zarówno konieczny do wyliczenia samodzielnie, jak i możliwy do odliczenia, jeśli został zapłacony za granicą).

Uwaga!

Jeśli zapłaciliśmy poza granicami Polski podatek od odsetek lub dyskonta od papierów wartościowych, podatek od dywidend lub dochodów z nimi zrównanych, podatek od odsetek od oszczędności pieniężnych na rachunkach np. bankowych lub podatek od dochodów w funduszach inwestycyjnych i rozliczamy się jako podatnik w Polsce, wszystkie te dochody musimy uwzględnić w naszym zeznaniu – obliczyć od nich podatek – i dopiero potem możemy odliczać podatek zapłacony za granicą. Co więcej, nawet jeśli byśmy nie płacili podatku w innym kraju lub nie mieli ochoty na skorzystanie z odliczenia, zryczałtowany podatek trzeba doliczyć w rubryce 38.

Rubryka 37 służy m.in. do wyliczenia podatku od wymienionych tu dochodów kapitałowych osiąganych w Polsce.