Kto zasiądzie w Radzie Fiskalnej? Sejm wybiera ekspertów ds. budżetu

Znani ekonomiści, byli urzędnicy i naukowcy – to oni mają tworzyć Radę Fiskalną, nowy organ doradczy przy rządzie. Właśnie trwa procedura wyboru jej członków, która przesądzi, kto będzie oceniał stan finansów państwa.

Rusza procedura wyboru członków Rady Fiskalnej. W czwartek i piątek posłowie Komisji Finansów Publicznych przesłuchiwać będą kandydatów, a już na posiedzeniu Sejmu w dniach 18–21 listopada, siedem osób może otrzymać powołanie.

Kto zostanie przewodniczącym Rady Fiskalnej

W sumie kandydatów jest 16, zgłoszonych przez siedem różnych instytucji. Minister Finansów zgłosił dwie kandydatury: Sławomira Dudka i Dorotę Poznańską, przy czym są to również propozycje na przewodniczącego Rady Fiskalnej.

Sławomir Dudek jest dobrze znany w środowisku ekonomicznym. Jest założycielem i szefem think tanku Instytut Finansów Publicznych. Wcześniej był m.in. głównym ekonomistą Fundacji FOR i Pracodawców RP oraz ekspertem zewnętrznym NIK. Do 2020 r. pracował w Ministerstwie Finansów, m.in. jako dyrektor Departamentu Polityki Makroekonomicznej (w latach 2014–2019).

Dorota Poznańska w latach 2008–2018 pełniła funkcję dyrektora Departamentu Analiz Strategicznych w Kancelarii Premiera. Wcześniej pracowała m.in. w departamentach badawczych Narodowego Banku Polskiego, wykładała też na SGH. Specjalizuje się w problematyce zdrowia publicznego, obecnie zajmuje się współpracą z podmiotami medycznymi.

Kandydaci na członków Rady Fiskalnej

Prezydent RP jako swoich kandydatów wskazał Barbarę Brodowską-Mączkę (obecnie dyrektor generalną w Kancelarii Prezydenta, wcześniej pracowała m.in. w resorcie finansów) oraz prof. Łukasza Hardta (byłego członka Rady Polityki Pieniężnej).

Kandydaci prezesa Najwyższej Izby Kontroli to: Krzysztof Kluza, Augustyn Kubik i Wojciech Niemyski. Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich zgłosiła prof. Beatę Guziejewską i Andrzeja Torója. Strona pracowników w Radzie Dialogu Społecznego wskazała Jakuba Sawulskiego i Marcina Wrońskiego, zaś strona pracodawców RDS – Marcina Mrowca i Jacka Tomkiewicza.

Trzech kandydatów zgłosiły również samorządy (w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego): prof. Karinę Bedrunkę-Gudaniec, Michała Bitnera i prof. Beatę Zofię Filipiak.

Jakie zadania ma Rada Fiskalna

Rada Fiskalna to nowa instytucja, zgodna z regulacjami unijnymi, która ma rozpocząć działalność wraz z początkiem 2026 r. Jej zadaniem będzie ocena i recenzowanie polityki finansowo-budżetowej rządu oraz rekomendowanie i wskazywanie kierunków zmian w tej polityce. Rada ma m.in. opiniować projekty budżetów (i inne dokumenty planowania budżetowego), oceniać ich zgodność z krajowymi i unijnymi regułami fiskalnymi czy analizować sytuację finansów publicznych pod kątem ryzyka przekroczenia limitów zadłużenia.

Zgodnie z ustawą, Rada Fiskalna nie będzie podejmować żadnych decyzji, a jej zalecenia i opinie nie będą wiążące dla ministra finansów. Ma to jednak być niezależny od rządu organ ekspercko-doradczy, który poprawi przejrzystość finansów publicznych i zwiększy ich wiarygodność. Dzięki jej pracom opinia publiczna ma zyskać pełniejszą wiedzę o stanie finansów państwa.

Ile będzie kosztować działanie rady?

By zapewnić niezależność Rady Fiskalnej, jej członkowie nie mogą być czynnymi politykami, ani na szczeblu krajowym, ani na szczeblu samorządowym, ani nawet być członkami partii politycznej (co jest istotną kwestią w kontekście ryzyka upolitycznienia tej instytucji).

Powinni za to mieć naukowy tytuł doktora (w dziedzinie ekonomii, finansów lub prawa) lub przynajmniej tytuł magistra oraz co najmniej 10-letnie doświadczenie w zakresie finansów publicznych, makroekonomii lub zarządzania finansami jednostek sektora finansów publicznych.

Członkowie rady powoływani są na 6-letnią kadencję. Przysługiwać ma im wynagrodzenie, w wysokości 9,5-krotności tzw. kwoty bazowej, co według naszych szacunków w warunkach dla 2025 r. daje ok. 26 tys. zł miesięcznie (przewodniczący i jego zastępca mają dostawać nieco więcej).

Swoją pracę Rada Fiskalna rozpocznie wraz z początkiem 2026 r. Co ważne, ma mieć dostęp do wszystkich dokumentów, analiz i danych, jakimi posługuje się resort finansów. Obsługą rady zajmie się specjalne powołane do tego biuro, w którym zatrudnionych ma być do 15 osób. Roczne koszty jej funkcjonowania oszacowano na ok. 10 mln zł.

Czy rząd będzie słuchał rad ekonomistów? 

Część ekonomistów (w tym Sławomir Dudek) już od dawna postulowała utworzenie Rady Fiskalnej w Polsce, jako instytucji, która nie tylko opiniowałaby politykę fiskalną, ale także realnie kontrolowałaby działania polityków.

Czy te oczekiwania zostaną spełnione? – To zależy, jaką pozycję wyrobi sobie rada, czy zyska szacunek jako niezależne ciało doradcze, z którego zdaniem trzeba i warto się liczyć – komentuje prof. Witold Orłowski z Akademii Vistula. – Jej ustawowe umocowanie nie jest zbyt silne. To organ opiniujący, bez rzeczywistej władzy. Moim zdaniem dobrze, że taka instytucja powstaje, ale zobaczymy, jak traktować ją będą politycy – dodaje ekonomista.

– Zgodnie z ustawą, minister finansów może, ale nie musi brać pod uwagę ocen formułowanych przez Radę Fiskalną – zaznacza Janusz Jankowiak, główny ekonomista Polskiej Rady Biznesu. – Ale jeśli odrzuci jakąś opinię, musi do informacji publicznej podać uzasadnienie. Takie rozwiązanie powoduje, że rada może mieć jakiś wpływ na decyzje dotyczące finansów publicznych. Czy rzeczywiście taki wpływ uzyska, zdecyduje się w praktyce. Wszystko zależy, jak członkowie rady będą podchodzili do swoich obowiązków i jak układać się będzie współpraca z ministrem finansów – podsumowuje Jankowiak.