Po spokojnym roku przychodzi czas na kilka istotnych zmian

Eksperci informują, że w 2013 r. pojawią się nowe standardy, które mogą mieć duży wpływ na wygląd sprawozdań finansowych spółek giełdowych. Zmiany dotyczą m.in. konsolidacji oraz wyceny do wartości godziwej.

Ten rok przyniósł niewielkie zmiany w międzynarodowych standardach rachunkowości (MSR) i międzynarodowych standardach sprawozdawczości finansowej (MSSF). Po spokojnym okresie nadchodzi jednak czas zmian, które będą bardziej zauważalne. Jakie nowe regulacje pojawią się w standardach począwszy od przyszłego roku?

Preludium do zmian

Joanna Frykowska, dyrektor w dziale audytu Ernst & Young, przyznaje, że z perspektywy spółek korzystających z MSSF ten rok może wydawać się stosunkowo spokojny, jeżeli chodzi o zmiany w tym, jak przedstawiają swoją sytuację finansową, majątkową i chwalą się wynikami. Jej zdaniem jest to jednak tylko złudne wrażenie. – 2012 r. to preludium do spodziewanych zmian w sprawozdawczości, jakie wywołają w 2013 r. uchwalone przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości w 2011 r. nowe standardy dotyczące konsolidacji, wspólnych przedsięwzięć i związanych z nimi ujawnień. MSSF 10 Skonsolidowane sprawozdania finansowe ze swoją definicją kontroli wprowadzi sporo zamieszania w tym, co podlega konsolidacji, a co może być z niej wyłączone. Skutek będzie jeden – oblicze wielu grup kapitałowych ulegnie zmianie. Na świecie szczególnie mocno odczują to instytucje finansowe – mówi i dodaje, że wzajemnie powiązane, wielopiętrowe grupy kapitałowe nie unikną kłopotliwych ujawnień. Zadba o to MSSF 12 Ujawnianie informacji dotyczących zaangażowania w innych jednostkach. – Prawdopodobnie ujawnią się również jednostki specjalne gromadzące straty i nieudane inwestycje. Nawet jeśli uda im się pozostać poza konsolidacją, ich sekrety będą musiały być ujawnione przez spółkę matkę. W przypadku polskich grup kapitałowych może się okazać, że są one dużo większe, bo sprawowanie de facto kontroli spowoduje pojawienie się dodatkowych jednostek zależnych – komentuje. – Nowe standardy mogą zaskoczyć również zarządzających funduszami. 1 stycznia 2013 r. może oznaczać dla niektórych z nich, że właśnie stali się jednostką dominującą dla potężnej grupy kapitałowej – dodaje.

Frykowska zaznacza, że po wprowadzeniu MSSF 11 Wspólne przedsięwzięcia zniknie metoda konsolidacji proporcjonalnej dla wspólnych przedsięwzięć, co odchudzi nie tylko aktywa i zobowiązania niektórych grup kapitałowych, ale również wykazywane przez nie przychody i przepływy pieniężne z działalności operacyjnej.

Zmiany w konsolidacji

Dawid Napierała, menedżer w dziale audytu Grant Thornton, także uważa, że największą nowością 2013 roku są wymienione wyżej nowe standardy dotyczące konsolidacji – MSSF 10, 11 i 12. – Rada postanowiła całkowicie zmienić definicję kontroli, której spełnienie decyduje o obowiązku konsolidowania poszczególnych spółek grupy kapitałowej. Wedle nowego MSSF 10 kontrola zachodzi, gdy spełnione są trzy warunki: jednostka dominująca posiada władzę nad inną jednostką, jednostka dominująca jest narażona lub posiada prawa do zmiennych przepływów z tytułu udziałów w jednostce oraz jednostka dominująca posiada zdolność wykorzystania władzy do oddziaływania na te zmienne przepływy – dodaje i tłumaczy, że definicja ta pozwala objąć konsolidacją wszystkie podmioty, nad którymi jednostka dominująca posiada kontrolę, niezależnie od charakteru inwestycji dokonanej w jednostkę zależną. – Zaimplementowanie nowego standardu wymaga jednak ostrożności i rozwagi, gdyż w wielu kwestiach konieczne jest dokonywanie osądów – zaznacza.

Napierała podkreśla, że zmiany nie ominęły również udziałów we wspólnych przedsięwzięciach. – Nowy standard MSSF 11 wprowadza podział na wspólną działalność (joint operations) i wspólne przedsięwzięcia (joint ventures) – mówi. – Wspólna działalność jest ujmowana w sprawozdaniach jednostkowych jako udział w odpowiednich aktywach i zobowiązaniach. Wspólne przedsięwzięcia ujmuje się w skonsolidowanych sprawozdaniach metodą praw własności. Zniesiono dopuszczalną do tej pory metodę konsolidacji proporcjonalnej – tłumaczy.

Frykowska zaznacza, że omówione wcześniej MSSF 10, MSSF 11 i MSSF 12 nie zostały jeszcze przyjęte do stosowania w Unii Europejskiej. – Prawdopodobnie ich zastosowanie stanie się obowiązkowe w UE od 1 stycznia 2014 r. z możliwością wcześniejszego zastosowania. Warto się jednak zastanowić, czy odraczać w czasie zastosowanie tych standardów, biorąc pod uwagę fakt, że tak przygotowane skonsolidowane sprawozdanie finansowe za 2013 r. nie będzie zgodne z MSSF w wersji wydanej przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, a jedynie z MSSF zatwierdzonymi do stosowania w UE – mówi. – Niezależnie od podjętej decyzji warto jednak wykorzystać resztę 2012 r., a może też i 2013 r., aby przeanalizować zmiany, być przygotowanym na ich wprowadzenie i wcześniej zadbać o odpowiednie informacje dla inwestorów – zaleca.

Wartość godziwa uregulowana

Marcin Samolik, starszy menedżer w dziale audytu Deloitte, wskazuje, że od przyszłego roku obowiązywał będzie nowy MSSF13, który wprowadza trzy istotne zmiany: nową definicję wartości godziwej, model jej wyceny oraz wymóg określonych ujawnień. – Teoretycznie definicja się nie zmieni. W miejsce wartości godziwej rozumianej jako kwota, po której można byłoby wymienić aktywa lub uregulować zobowiązania, pojawi się jednak cena, po której można sprzedać aktywa lub przenieść zobowiązania. Nowa definicja będzie zatem bardziej praktyczna – mówi.

Nasz rozmówca tłumaczy, że w wartości godziwej jest lub może być wycenianych wiele elementów sprawozdań finansowych, jak choćby instrumenty finansowe, nieruchomości inwestycyjne czy środki trwałe. – Do tej pory były różne wytyczne dotyczące jej ustalania. Różne były też wymagania w zakresie ujawnień. W wypadku środków trwałych trzeba było pisać bardzo mało, a w wypadku instrumentów finansowych bardzo dużo – informuje. – Teraz wymogi będą zbieżne. MSSF 13 ma na celu wprowadzenie jednego modelu wyceny. Nałoży też obowiązek informowania, w jaki sposób wartość godziwa została określona, czy jest to np. cena rynkowa akcji czy zastosowano jakąś technikę wyceny (np. metodę zdyskontowanych przepływów pieniężnych) itd. – wylicza.

Odprawy emerytalne mogą namieszać

Zdaniem Marcina Samolika największy potencjalnie wpływ na sprawozdania polskich firm może mieć zmiana sposobu księgowania programów określonych świadczeń, jak odprawy emerytalne. – Obecnie mamy trzy metody księgowania zysków lub strat aktuarialnych: w całości przez rachunek wyników, w całości przez inne całkowite dochody lub metodą korytarzową (tylko część przekraczająca tzw. korytarz jest księgowana przez rachunek wyników). W nowym podejściu wszystkie zyski lub straty będą księgowane przez inne całkowite dochody – mówi. – Największy wpływ będzie to miało na spółki, które stosują metodę korytarzową. Jeśli bowiem spółka księguje tylko część strat aktuarialnych, to oznacza, że zobowiązania z tytułu odpraw emerytalnych są zaniżone. Jeśli taka firma ma kowenanty oparte na poziomie zobowiązań (warunki zapisane w umowach z bankami – red.), to musi być gotowa do negocjacji z bankami w związku z potencjalnym dużym wzrostem zobowiązań z tytułu odpraw emerytalnych – dodaje.