Dobre systemy emerytalne: prywatne oszczędzanie, dłuższa praca

Państwo powinno zapewnić świadczenie, ale w takiej wysokości, żeby senior jakoś przeżył. Jednak w sumie emerytura z różnych źródeł, w tym z prywatnych programów prowadzonych przez pracodawców, powinna wynosić co najmniej 65 proc. ostatnich zarobków. W najlepszych systemach przekracza 100 proc.

Jak powinien wyglądać idealny system emerytalny? Prawdopodobnie gdybyśmy zapytali o to przeciętnego Polaka, bez wahania powiedziałby, że to państwo powinno zapewniać każdemu świadczenie na takim poziomie, żeby wystarczyło na wszystkie niezbędne wydatki. Bo jak wynika z badania „Finansowy Barometr ING", 58 proc. respondentów jest zdania, że za finanse osób starszych, które nie są w stanie już pracować, odpowiedzialność ponosi przede wszystkim państwo. To ono powinno zbudować system emerytalny zapewniający starszym ludziom utrzymanie na odpowiednim poziomie.

Gdzie blisko ideału

Inaczej idealny system definiuje firma Mercer, która od lat ocenia pod tym względem różne kraje. Według niej dobry system powinien między innymi:

- gwarantować emeryturę podstawową dla najbiedniejszych w rozsądnej wysokości w stosunku do średnich zarobków w danym kraju,

- zapewniać stopę zastąpienia netto (relacja emerytury do ostatnich zarobków) na poziomie co najmniej 65 proc.,

- obejmować prywatne programy emerytalne (odpowiednik polskich IKE, IKZE, PPE, od lipca PPK), przy czym ważne jest, by uczestniczyło w nich co najmniej 70 proc. pracujących,

- zachęcać do wydłużania okresu zatrudnienia, tak by udział osób pracujących w wieku 55–64 lata wynosił minimum 70 proc.

Na świecie nie ma idealnego rozwiązania, ale kilka zasługuje na wysoką ocenę. Na czele ubiegłorocznego rankingu Mercera, podobnie jak w poprzednich latach, znalazły się: Holandia i Dania. Różnica między nimi a trzecią w zestawieniu Finlandią jest spora. Polska wypadła gorzej niż przeciętnie.

Podstawowe świadczenie dla każdego

Zarówno w Holandii, jak i w Danii (ale też w innych krajach) pierwszym filarem systemu emerytalnego jest świadczenie państwowe. W Danii otrzymują je obywatele, którzy ukończą 65–68 lat (w zależności od daty urodzenia; granica ta będzie podnoszona). Emerytura jest wyliczana na podstawie zgromadzonych oszczędności oraz stażu pracy. Przysługuje w pełnej wysokości po przepracowaniu co najmniej 40 lat. Według danych z 2018 r. można dostać maksymalnie niespełna 13 tys. DKK miesięcznie (ok. 1740 euro), co trochę przekracza połowę średniego wynagrodzenia w Danii. Biedniejsi emeryci mogą liczyć na specjalny dodatek.

Ranking systemów emerytalnych według firmy Mercer, 2018 r.

PARKIET

W Holandii emerytury podstawowe wynoszą 50 proc. wynagrodzenia minimalnego w przypadku emerytów żyjących w parze oraz 70 proc. – dla samotnych. Wiek emerytalny (67 lat) jest stopniowo podnoszony, a od 2022 r. będzie dostosowywany do oczekiwanej długości życia.

Wysokość podstawowego świadczenia zależy od okresu zamieszkiwania i pracy w tym kraju. Za każdy rok pracy lub pobytu dostaje się 2 proc. całości świadczenia.

W systemach emerytalnych uznanych za najlepsze świadczenia państwowe stanowią jednak tylko część dochodów na emeryturze. Dodatkowo działają tam prywatne programy emerytalne, wśród których największe znaczenie mają programy prowadzone przez pracodawców. I co najważniejsze, udział w nich jest bardzo duży.

Zarówno w Holandii, jak i w Danii w prywatnych programach uczestniczy ponad 80 proc. pracowników. Dla porównania w naszym kraju według danych KNF w pracowniczych programach emerytalnych oszczędza 2,4 proc. zatrudnionych, na IKE– 5,8 proc., a na IKZE – 4,2 proc.

W sumie świadczenie z różnych źródeł w krajach z czołówki rankingu Mercera jest wysokie. Stopa zastąpienia netto w Holandii wynosi aż 101 proc., co oznacza, że przeciętny senior dostaje nieco więcej, niż zarabiał. Średni wskaźnik dla krajów OECD wynosi 63 proc. Polska w tej chwili nie odbiega mocno od tej średniej, ale sytuacja może się zdecydowanie pogorszyć, gdy na emeryturę zaczną przechodzić osoby, które zaczęły pracować po 1999 r.

Dłuższa aktywność zawodowa

Sposobem na podniesienie świadczeń jest także wydłużanie czasu zatrudnienia. Pozwala to dłużej gromadzić kapitał, a jednocześnie skraca się okres, w którym z niego korzystamy. Jest to dobre rozwiązanie zarówno dla przyszłych emerytów (zwłaszcza że okres życia się wydłuża), ale także dla całego systemu – dzięki większej liczbie ludzi odprowadzających składki łatwiej go zbilansować.

W najwyżej ocenionych przez Mercer systemach wiek emerytalny wynosi obecnie ok. 67 lat, ale w przyszłości ma wzrosnąć nawet do 74 lat. Według demografów będzie wtedy skorelowany z oczekiwaną średnią długością życia.