Spółki domagają się ochrony złóż

Giełdowe firmy wydobywające węgiel kamienny, ropę naftową czy gaz ziemny postulują, aby zasoby tych i innych strategicznych surowców podlegały w naszym kraju szczególnej trosce.

W Polsce dostęp do strategicznych złóż surowców może być ograniczony ze względu na dopuszczenie na danym terenie zabudowy mieszkaniowej czy infrastruktury transportowej lub energetycznej. Aby temu zapobiec, resort środowiska opublikował tzw. białą księgę ochrony złóż kopalin, która jest wstępem do dyskusji nad przygotowaniem odpowiednich rozwiązań prawnych. Chcą tego również spółki notowane na warszawskiej giełdzie.

– Ochrona najważniejszych złóż surowcowych w naszym kraju jest konieczna, chociażby z uwagi na ich strategiczny charakter. W przypadku węgla kamiennego stanowi on podstawowy surowiec służący w Polsce do pozyskiwania energii elektrycznej – zauważa Zbigniew Stopa, prezes Lubelskiego Węgla Bogdanka. Dodaje, że aktualny stan prawny gospodarowania zasobami złóż kopalin jest dość rozproszony. W konsekwencji przedsiębiorca planujący eksploatację kopalin musi przekonywać wiele instytucji i organizacji do swojej działalności, często nie znajdując odpowiedniego zrozumienia i nieraz też ryzykując, że już w trakcie prowadzenia prac mogą zaistnieć różnorakie przeszkody.

Jego zdaniem z tych powodów przejrzyste i proste zasady gospodarowania i ochrony złóż są niezbędne. Zmiany te powinny zostać nakierowane przede wszystkim na zapewnienie spójności systemu ochrony złóż. – Złoża jako dobro narodowe powinny być chronione poprzez akty prawne wydane przez organ reprezentujący Skarb Państwa. Przepisy te w sposób jednoznaczny powinny określać sposób ochrony złóż już udokumentowanych, jak i perspektywicznych – uważa Stopa. Dodaje, że akty planistyczne wydawane na poziomie samorządów powinny uwzględniać przepisy wydane przez organ reprezentujący Skarb Państwa.

Ważne zasoby węgla kamiennego

Załącznik do białej księgi resortu środowiska zawiera aż 43 złoża węgla kamiennego, które powinny być chronione. Spośród nich 24 znajdują się w woj. śląskim, pięć w małopolskim, cztery na pograniczu obu tych województw, dziewięć w woj. lubelskim i jeden w woj. dolnośląskim.

Zagospodarowaniem niektórych z nich jest zainteresowana LW Bogdanka. Obecnie posiada koncesję na rozpoznawanie złóż węgla kamiennego Ostrów i Orzechów. Obie otrzymała w ubiegłym roku. Prezes spółki informuje, że we wrześniu 2012 r. firma wystąpiła z pełnym wnioskiem koncesyjnym na wydobywanie węgla kamiennego ze złóż K-3, K-6 oraz K-7. Koncesję wydobywczą otrzymała tylko na złoże K-3. Sprawa koncesji wydobywczej dla K-6 i K-7 jest obecnie skierowana do arbitrażu.

Według Zbigniewa Stopy dobrym rozwiązaniem byłoby stworzenie jednolitego systemu ochrony wszystkich złóż, nie tylko strategicznych wymienionych w białej księdze. Jego zdaniem przy obecnym systemie prawnym, rozproszonych kompetencjach oraz deficycie kompetencji urzędników samorządowych oraz osób wykonujących dokumenty planistyczne może nastąpić sytuacja, że w Polsce za około 20 lat może zabraknąć złóż, które byłyby dostępne do zagospodarowania. – Dotyczy to także kruszyw naturalnych, które są istotne w sferze wznoszenia obiektów infrastrukturalnych i rozwoju gospodarczego kraju. Konieczność importu tego rodzaju surowców w sposób znaczący rozwój taki może spowolnić – twierdzi Stopa.

Za ochroną złóż strategicznych opowiada się też Jastrzębska Spółka Węglowa. – W ostatnim okresie rozbudowano w Polsce instytucje wszelkiego rodzaju obszarów chronionych z kompletnym pominięciem potrzeb górnictwa, zarówno odkrywkowego, jak i podziemnego – zauważa Katarzyna Jabłońska-Bajer, rzeczniczka JSW. Jej zdaniem ochrona złóż strategicznych musi się odbywać poprzez odpowiednie regulacje prawne ograniczające prawo własności nieruchomości w zakresie dowolnego kształtowania zabudowy powierzchni terenu. Spośród wariantów uregulowania kwestii ochrony złóż zaproponowanych przez resort środowiska opowiada się za połączeniem wariantu trzeciego z czwartym. Przewidują one uchwalenie odrębnego prawa dla wybranych złóż oraz wykorzystanie do ich ochrony tzw. obszarów funkcjonalnych uregulowanych w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

W ocenie JSW większość wstępnie wytypowanych złóż mających podlegać szczególnej ochronie zabezpiecza perspektywiczne potrzeby obecnie działających firm górnictwa węglowego na najbliższe 50 lat. W dalekiej perspektywie spółka postuluje, aby do tego katalogu włączyć złoża węgla Pilchowice. – JSW obecnie stara się o uzyskanie koncesji dla czterech złóż znajdujących się w białej księdze – twierdzi Jabłońska-Bajer. Nie podaje, które są to złoża.

Mało ropy i gazu

Resort środowiska proponuje też, aby ochroną objąć 11 złóż gazu i cztery ropy. Wszystkie zlokalizowane są w zachodniej lub południowo-wschodniej Polsce. „Z uwagi na konieczność ochrony złóż ze względu na bezpieczeństwo surowcowe Polski słuszne jest uregulowanie tego zagadnienia w jednym odrębnym akcie prawnym, łącznie z ochroną złóż strategicznych. Trafnie wskazano, że reżim ochronny udokumentowanych, a nieeksploatowanych złóż kopalin wymaga istotnych zmian, aby mógł on skutecznie pełnić swoje funkcje" – informuje biuro prasowe Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa.

Jego przedstawiciele zwracają uwagę, że obecnie istnieją trudności prawne związane z zagospodarowywaniem całych złóż w ich naturalnych granicach, które niejednokrotnie wykraczają poza ustanowiony w koncesji obszar górniczy. Przyczyną tego są wprowadzone niedawno przepisy. W ich świetle zmiana koncesji polegająca na powiększeniu obszaru górniczego, której celem jest objęcie nią całego złoża, wymaga ogłoszenia przetargu z urzędu. – To przedsiębiorca powinien podjąć działania opracowania dokumentacji i wystąpienia o zmianę koncesji – uważa PGNiG. Spółka nie podaje, czy i na które ze złóż objętych wykazem resortu środowiska posiada koncesje.

PKN Orlen podaje, że działalność poszukiwawczo-wydobywczą dotyczącą złóż ropy i gazu prowadzi obecnie w Polsce na obszarze blisko 11 tys. mkw. W przypadku pozytywnej finalizacji przejęcia spółki FX Energy obszar ten wzrośnie do 13,5 tys. km kw. „Wiele spośród obszarów objętych koncesjami poszukiwawczymi spółki Orlen Upstream znajduje się w sąsiedztwie udokumentowanych w przeszłości złóż ropy i gazu. Niektóre z nich do dziś są eksploatowane, a część została ujęta w zestawieniu Ministerstwa Środowiska" – informuje biuro prasowe PKN Orlen. Jako przykład podaje złoże Rokietnica, nieopodal którego w tym roku koncern pozyskał nową koncesję poszukiwawczą o nazwie Siennów-Rokietnica.

Płocka grupa wstępnie opowiada się za stworzeniem odrębnych regulacji prawnych dotyczących ochrony złóż strategicznych. Zauważa, że obecnie działalność poszukiwawcza zdeterminowana jest przez zmienność otoczenia makroekonomicznego, postęp w zakresie technologii, jak również nowe odkrycia. – Dlatego definicja złóż kopalin strategicznych nie powinna ograniczać się wyłącznie do zasobów dziś już znanych i wydobywanych. Stworzenie katalogu kopalin strategicznych, nie zaś zamkniętej listy, a także dobranie do nich odpowiednich kryteriów, które pozwalają na zakwalifikowanie złoża kopaliny jako strategicznego, zminimalizowałoby potrzebę częstych aktualizacji przepisów prawa – twierdzą przedstawiciele PKN Orlen. Motywują to tym, że inwestorzy, planując swoją działalność w długich horyzontach czasowych, preferują stabilność systemu prawnego i elastyczne kryteria umożliwiające na każdym etapie działalności ocenę posiadanych aktywów.

Mamy około 14 tys. złóż

Ochrona strategicznych złóż ma również istotne znaczenie dla innych giełdowych spółek. W przypadku Polskiej Grupy Energetycznej, Tauronu i ZE PAK chodzi przede wszystkim o ochronę złóż węgla. W odniesieniu do KGHM o rudy miedzi. Wreszcie Grupa Lotos zapewne potrzebowałaby ochrony bałtyckich złóż ropy i gazu.

Resort środowiska, tworząc białą księgę, badał 249 udokumentowanych złóż, jeszcze niezagospodarowanych, wytypowanych przez Państwowy Instytut Geologiczny. Dla porównania wszystkich udokumentowanych w naszym kraju złóż jest około 14 tys. Spośród badanych ostatecznie wybrano 95. Wśród nich, poza wymienionymi, znalazło się 15 złóż węgla brunatnego, 19 rud metali oraz 3 soli potasowo-magnezowych. Pod uwagę nie brano jednak m.in. złóż obejmujących surowce skalne i chemiczne.

[email protected]