Jak kupować dzieła sztuki?

Każdy, kto pierwszy raz wybiera się na aukcję dzieł sztuki, powinien się do swojego "debiutu" przygotować. Niezbędne będzie nabycie katalogu aukcyjnego, warto też przejrzeć notowania z poprzednich licytacji. Bardzo dobrym pomysłem jest obejrzenie wystawy przedaukcyjnej. Jednak zanim zacznie się myśleć o zakupie konkretnego dzieła, konieczne jest poznanie zasad, jakimi rządzą się aukcje

W największych domach aukcyjnych na kilka sposobów można wziąć udział w licytacji. Pierwszy, tradycyjny, to bezpośrednia obecność na aukcji. Zaletą jest pełny ogląd sytuacji, maksymalnie duże pole manewru, a w razie potrzeby - pomoc osób obsługujących aukcję.

Kupujący, którzy jednak nie mogą lub nie chcą stawić się na licytację osobiście (czy to z braku czasu czy też z potrzeby zachowania anonimowości), mają możliwość uczestniczenia w niej telefonicznie. W takim przypadku pracownik domu aukcyjnego łączy się z klientem, kiedy rusza sprzedaż wybranego dzieła, i informuje go o aktualnej cenie, aukcjonera (osobę prowadzącą aukcję) zaś informuje w imieniu klienta o proponowanej cenie (czyli o tzw. przebiciu ceny, zgłoszonej wcześniej).

Często aukcja jest też transmitowana przez portal internetowy, co umożliwia śledzenie jej przebiegu w czasie rzeczywistym. Drogą elektroniczną można także składać oferty kupna i na bieżąco przebijać propozycje innych uczestników aukcji.

System zleceń stałych

Natomiast sposobem, który nie wymaga od kupującego żadnej aktywności, jest system zleceń stałych. Klient jeszcze przed aukcją ustala limit - maksymalną kwotę, jaką jest gotów zapłacić za wybrany przedmiot, a pracownik domu aukcyjnego uczestniczy w licytacji tylko do z góry ustalonej sumy. Najpierw oczywiście licytuje niższe kwoty, jeśli licytacja przebiega poniżej limitu (naturalnie, informacja o limicie zlecenia jest poufna).

Kolejnym sposobem nabycia przedmiotów wystawionych na licytację jest tzw. sprzedaż poaukcyjna. Podczas niej niezlicytowane obiekty można kupić za cenę wywoławczą w ciągu kilkunastu dni od zakończenia aukcji.

Kto może licytować

Do udziału w licytacji upoważnione są osoby, które wpłaciły odpowiedniej wysokości wadium (zazwyczaj jest to 500 złotych). Aby skorzystać z możliwości licytacji telefonicznej lub z systemu zleceń stałych, należy odpowiednio wcześniej wypełnić formularz zgłoszeń, dostępny online na stronach internetowych domów aukcyjnych.

Każda aukcja prowadzona jest przez upoważnioną do tego osobę - aukcjonera. To on dokonuje postąpienia, czyli podwyższa stawkę podczas licytacji. Każdorazowe postąpienie nie może wynosić więcej niż 10 proc. poprzedniej kwoty. Nie licząc tego ograniczenia, aukcjoner ma swobodę w podnoszeniu ceny. Nabywcą staje się osoba oferująca najwyższą cenę, w zależności od sposobu uczestnictwa w licytacji - poprzez podniesienie przypisanego jej numeru i zgłoszenie kwoty, poprzez polecenie złożone drogą telefoniczną lub elektroniczną, wreszcie drogą pisemną - w przypadku zlecenia stałego z limitem. Zakończenie licytacji następuje w momencie uderzenia młotkiem przez aukcjonera. W przypadku gdy zakończenie licytacji następuje podczas sporu (przykładowo dwie osoby złożyły taką samą ofertę w tym samym czasie), do aukcjonera należy prawo jego rozstrzygnięcia, czy to poprzez wskazanie nabywcy czy też ponowną licytację.

Licytacja holenderska

Umowa sprzedaży jest zawarta w przypadku, gdy za obiekt zaoferowano cenę wywoławczą lub wyższą. Jeżeli jednak brak jest ofert kupna, w dwóch domach aukcyjnych (Rempex oraz Desa Unicum) istnieje możliwość prowadzenia licytacji poniżej ceny wywoławczej, czyli tzw. licytacji warunkowej. Polega ona na stopniowym obniżaniu proponowanej ceny. Pierwsze zgłoszenie oferty kupna ostatecznie kończy licytację, ale złożona propozycja jest wiążąca jedynie dla kupującego. Aby w rzeczywistości doszło do zawarcia umowy, transakcja musi zostać potwierdzona przez właściciela dzieła, który na sprzedaż poniżej ceny wywoławczej może się nie zgodzić. Kupiłem, co dalej?

Nabywca zobowiązany jest wykupić obiekt w terminie wyznaczonym przez regulamin danego domu aukcyjnego. Często dopuszczalna jest wpłata zadatku, a uiszczenie pozostałej sumy w późniejszym terminie. W przypadku niedotrzymania terminu należy się oczywiście liczyć z utratą wadium czy zadatku. Prawo własności zakupionego obiektu przechodzi na kupującego w momencie dokonania całej wpłaty.

Domy aukcyjne dają gwarancję autorstwa i innych cech dzieła opisanych w katalogu aukcyjnym. Gdyby jednak opis okazał się niezgodny ze stanem rzeczywistym, nabywca może w ciągu 14 dni od daty aukcji zwrócić zakupiony obiekt i odzyskać wpłaconą kwotę. Należy przy tym pamiętać, że zakwestionowanie opisu katalogowego musi być udokumentowane wiarygodnymi ekspertyzami rzeczoznawców czy historyków sztuki. Domy aukcyjne zazwyczaj uznają opinię uznanych autorytetów, kwestionujących zgodność opisu w katalogu z rzeczywistością, nie chcąc stracić wiernych klientów.

Bardzo istotna, z punktu widzenia kupującego, jest kwestia doliczania do wylicytowanych kwot dziesięcioprocentowej opłaty organizacyjnej. Są to koszty, jakie dom aukcyjny poniósł w związku z wystawieniem przedmiotu na licytację, czyli ekspertyzy gwarantującej bezpieczeństwo zakupu, opracowania i umieszczenia obiektu w katalogu aukcyjnym, technicznej organizacji aukcji etc. W praktyce oznacza to, że osoba, która wylicytowała kwotę 100 złotych, zapłaci 110 złotych (100 złotych to cena dzieła, 10 złotych - opłata organizacyjna).

Natomiast sprzedający dzieło otrzyma wylicytowaną przez kupującego kwotę, pomniejszą o 20 proc. prowizji domu aukcyjnego, czyli w powyższym przykładzie prowizja wyniesie 20 złotych, do kieszeni sprzedającego trafi zaś 80 złotych.

Problemy z wywozem

Na koniec należy przypomnieć o obowiązujących przepisach dotyczących wywozu obiektów starszych niż 55 lat poza granice Polski. Aby takie dzieło mogło trafić za granicę, konieczna jest zgoda Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jeżeli powołana przez ministerstwo komisja oceni, że wywóz nie będzie niepowetowaną stratą dla polskiej kultury, zainteresowana osoba otrzyma zgodę, pod warunkiem jednak uiszczenia opłaty w wysokości 25 proc. wartości dzieła. Kontrowersyjne pozostaje, czy jest to sposób na ochronę polskiego dziedzictwa narodowego, czy raczej drakoński haracz, stymulujący szarą strefę obrotu sztuką.

Nie tylko zakup

Na aukcjach można kupować, ale art investing to także możliwość korzystnej sprzedaży posiadanych od dawna, być może przez nas niedocenianych lub nabytych wcale nie tak dawno, dzieł sztuki. O korzyściach wynikających z korzystania z systemu aukcyjnego oraz o prowizjach, jakie z tytułu sprzedaży pobierają domy aukcyjne, napiszemy w kolejnym odcinku "Art investing - sztuka inwestowania w sztukę".

Kolumna powstała przy współpracy

"Art&Business", fot. andrzej cynka

 

Jednym z najciekawszych obiektów, licytowanych 21 lutego podczas 118, Aukcji Sztuki Dawnej i Antyków w Domu Aukcyjnym Rempex, był pejzaż Józefa Pankiewicza z 1921 r. "Pinie na zboczu - Saint Tropez".

Józef Pankiewicz, inicjator nurtu polskiego postimpresjonizmu, któremu współcześni krytycy doradzali wizytę u okulisty, intryguje odbiorców niestandardową kolorystyką,

a tematyką nawiązuje do wakacyjnych motywów śródziemnomorskich.

Żaden z kupujących nie zdecydował się na kupno obrazu po cenie wywoławczej 165 tys. złotych, padła natomiast oferta zakupu dzieła

w systemie licytacji holenderskiej

za 130 tys. złotych. Do zawarcia transakcji niezbędna będzie zgoda właściciela obrazu.

 

Słowniczek

Aukcjoner - osoba upoważniona do prowadzenia aukcji. Przyjmuje oferty kupna, decyduje o kolejnych postąpieniach, dokonuje ostatecznego przybicia, ma prawo wiążącego rozstrzygania sporów podczas licytacji.

Marszand (z francuskiego marchand) - osoba zajmująca się handlem dziełami sztuki (głównie obrazami), będąca często także mecenasem sztuki. Marszandami określani są właściciele domów aukcyjnych, galerii dzieł sztuki nastawionych na sprzedaż, osoby pośredniczące w handlu oraz art inwestorzy.

Wadium - kwota pieniężna w określonej przez regulamin wysokości, składana do rąk organizatora aukcji, jako gwarancja, że oferent nie zmieni ani nie wycofa złożonej oferty. Wadium podlega zwrotowi po zakończeniu aukcji lub zaliczane jest na poczet ceny zakupu.

Wystawa przedaukcyjna - wystawa obiektów przeznaczonych do licytacji na najbliższej aukcji. Podczas wystawy przedaukcyjnej istnieje możliwość dokładnego obejrzenia przedmiotów i skonsultowania się z pracownikami domu aukcyjnego.