Rynek audytu w przełomowym momencie. Jaka jest sytuacja i trendy?

W Polsce nadal ubywa biegłych rewidentów i firm audytorskich, ale spadek wyhamował. Nic dziwnego, bo popyt na usługi mocno rośnie.

Polska Agencja Nadzoru Audytowego opublikowała sprawozdanie za 2023 r., a podczas dzisiejszego spotkania prasowego władze Agencji opowiedziały o planach i priorytetach.

„Rynek usług audytorskich stoi obecnie przed jedną z najważniejszych zmian w swojej historii. Przed nami wdrożenie obowiązkowej sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju do polskiego porządku prawnego i wynikająca z tego obowiązkowa atestacja tych sprawozdań” – napisał w liście dołączonym do sprawozdania Jacek Gdański, który od kilku miesięcy stoi na czele PANA. Zasygnalizował również, że liczy na dialog z samorządem zawodowym i potwierdził to, o czym mówił w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” w kwestii kontroli firm audytorskich.

- Stawiamy sobie wysokie wymagania, dlatego w kolejnych latach będziemy dążyć do osiągnięcia jeszcze większej sprawczości i skuteczności, co zaowocuje m.in. skróceniem czasu, w którym trwają postępowania, a także zastosowaniem, w większym stopniu niż ma to miejsce obecnie, skalowalności kontroli - zadeklarował szef PANA.

Dlaczego spada liczba audytorów

W ocenie PANA główny problem branży to brak napływu młodych pracowników. Dane to potwierdzają. W Polsce na koniec 2023 r. było 4 948 biegłych rewidentów. To mniej o 2 proc. (122 osoby) niż rok wcześniej i o niespełna 6 proc. (290 osób) mniej niż dwa lata wcześniej. Trend spadkowy utrzymuje się na podobnym poziomie od wielu lat – w ciągu ostatnich jedenastu lat liczba biegłych rewidentów spadała corocznie o blisko dwieście osób. Spośród osób wpisanych do rejestru biegłych rewidentów wykonywanie zawodu od kilku lat deklaruje tylko nieznacznie więcej niż połowa z nich.

Spada też liczba firm audytorskich. Działa ich obecnie w Polsce około 1,2 tys. W 2023 r. liczba ta zmniejszyła się o 49 podmiotów (blisko 4 proc.), a w ciągu dwóch ostatnich lat o 134 (niespełna 10 proc.). Wśród przyczyn tego zjawiska PANA podaje m.in. zakończenie działalności oraz konsolidację z innymi firmami audytorskimi, która - zdaniem Agencji - jest zjawiskiem pozytywnym, często generującym efekt synergii, w wyniku którego biegli rewidenci otrzymują dodatkowe wsparcie.

Audyt ESG, czyli popyt na usługi audytorskie wzrośnie

Przedstawiciele Agencji uważają, że zapotrzebowanie na usługi audytorskie w kolejnych latach wzrośnie. To będzie przekładać się na wzrost wynagrodzenia i powinno zachęcać do wstąpienia lub powrotu do zawodu. Nowym obszarem dla audytorów są m.in. wspomniane już obowiązki w zakresie zrównoważonego rozwoju. Szacuje się, że od przyszłego roku, w związku z wdrożeniem dyrektywy CSRD, około 3 600 firm będzie musiało w Polsce raportować informacje niefinansowe (które będą podlegały usłudze atestacji przez audytorów).

Wielka czwórka dominuje

Łączne przychody wszystkich firm audytorskich z tytułu wykonywania rewizji finansowej i innych usług wymaganych ustawowo wyniosły w 2023 r. 2,83 mld zł, czyli o 15 proc. więcej rok do roku. W tym przychody z tytułu badań ustawowych wyniosły 1,06 mld zł, co oznacza 19-proc. wzrost.

Na rynku badań ustawowych sprawozdań finansowych JZP (czyli m.in. spółek giełdowych) dominuje tzw. wielka czwórka, czyli Deloitte, EY, KPMG i PwC. Firmy należące do tych czterech sieci łącznie osiągnęły w Polsce w 2023 r. 60 proc. przychodów z badań ustawowych na rzecz jednostek zainteresowania publicznego. To nieznacznie więcej niż w roku poprzednim. Z kolei w obszarze audytu jednostek niebędących JZP zauważalne jest nieznaczne zmniejszenie udziału wielkiej czwórki (w sumie ma 44 proc., o 3 pkt proc. mniej rok do roku).

Ile kar nałożyła PANA

W 2023 r. Agencja prowadziła 271 postępowań administracyjnych, w tym 159 pokontrolnych oraz 112 pozostałych (związanych m.in. z brakiem wniesienia opłaty z tytułu nadzoru, niewłaściwym przekazaniem Agencji akt zleceń itp). Wydała 36 decyzji nakładających kary pieniężne, w dziewięciu pozostałych postępowaniach wydała decyzję o umorzeniu postępowania, a w czterech określiła wysokość opłaty z tytułu nadzoru. W sumie w 2023 r. Agencja wydała w pierwszej instancji 62 decyzje nakładające na firmy audytorskie kary pieniężne o łącznej wartości sięgającej 21,5 mln zł.