Warszawska giełda ma już 200 lat. Odradzała się wielokrotnie

Nasza stolica może pochwalić się tradycją rynku kapitałowego sięgającą czasów Królestwa Polskiego. Giełda dzieliła gospodarcze losy kraju, pomagała mu się rozwijać i modernizować, ale jej rozwój był przerwany przez wojny.

Publikacja: 12.05.2017 06:00

1. Pałac Saski (widok z końca XIX w.). Giełda Kupiecka mieściła się w nim w latach 1817–1828.

1. Pałac Saski (widok z końca XIX w.). Giełda Kupiecka mieściła się w nim w latach 1817–1828.

Foto: Archiwum

12 maja 1817 r. w Warszawie powstała Giełda Kupiecka – pierwsza giełda papierów wartościowych w Polsce. Ustanowiono ją na mocy wydanego miesiąc wcześniej postanowienia namiestnika Królestwa Polskiego gen. Józefa Zajączka o „zaprowadzeniu giełdy w Warszawie".

Dzieło kupców

2. gmach Banku Polskiego użyczał siedzibę giełdzie w latach 1828–1877.

2. gmach Banku Polskiego użyczał siedzibę giełdzie w latach 1828–1877.

Foto: Archiwum

Na warszawskiej Giełdzie Kupieckiej w pierwszych latach jej funkcjonowania handlowano jedynie walutami, wekslami oraz towarami. W październiku 1826 r. pojawiły się na niej pierwsze publiczne papiery wartościowe – listy zastawne Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Rynkiem zarządzali Starsi Giełdy, czyli przedstawiciele gildii kupieckiej. To oni utrzymywali porządek podczas sesji, zbierali informacje od maklerów o kursach weksli i walut oraz o zawartych transakcjach. Informacje te ogłaszali w cedule giełdowej wydawanej trzy razy w tygodniu. Sesja giełdowa odbywała się między godz. 12.00 a 13.00, a wstęp na giełdę był zamknięty dla kobiet „a to ze względu na przyzwoitość, której wśród natłoku giełdowego nietrudno można by ubliżyć". Transakcje musiały być zawierane poprzez maklerów. By zyskać uprawnienia do wykonywania tej pracy, kandydat musiał skończyć 24 lata, potrafić czytać i pisać po polsku i przez co najmniej cztery lata wcześniej pracować jako kupiec lub bankier. Grami giełdowymi zajmowali się również tzw. agenci pokątni, którzy zwykle odgrywali rolę pośredników przy zleceniach składanych maklerom. Pierwsza siedziba giełdy znajdowała się w Pałacu Saskim, a w 1828 r. została przeniesiona do Gmachu Banku Polskiego (przy dzisiejszym placu Bankowym).

3. siedziba giełdy warszawskiej w latach 1877–1914 mieściła się przy ul. Królewskiej. Od 1921 r. mie

3. siedziba giełdy warszawskiej w latach 1877–1914 mieściła się przy ul. Królewskiej. Od 1921 r. mieściła się tam Giełda Pieniężna w Warszawie. Niestety, gmach ten nie został odbudowany po drugiej wojnie światowej. Obecnie stoi tam biurowiec.

Foto: Archiwum

Nadzór nad giełdą sprawował Prezydent Municypalności i Policji. W 1828 r. obowiązki nadzorcze zostały przejęte od miejskich władz przez Bank Polski, czyli bank emisyjny oraz kredytowy dla Królestwa Polskiego. Zmiana nadzorcy prowadzi do znacznego poszerzenia zakresu instrumentów finansowych dostępnych na tym rynku. Pojawiają się na giełdzie m.in. obligacje hipoteczne czy asygnacje skarbowe.

4. centrum bankowo-finansowe (dawny Dom Partii) było siedzibą GPW w latach 1991–2000.

4. centrum bankowo-finansowe (dawny Dom Partii) było siedzibą GPW w latach 1991–2000.

Foto: Archiwum

Dalszy rozwój giełdy zostaje mocno wyhamowany przez powstanie listopadowe i skutki jego przegranej. Od końcówki listopada 1830 r. przez rok nie odbywały się sesje na giełdzie. Później rynek musiał mozolnie odbudowywać swoją pozycję. Źle wpływała na rozwój rynku polityka carskich władz, które podejrzliwie traktowały takie rozwiązania, jak spółki akcyjne. Dopiero w kwietniu 1840 r. na giełdzie pojawiają się pierwsze akcje – emisja Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Handel akcjami zyskuje jednak na znaczeniu i w 1854 r. ich kursy zaczynają być ustalane codziennie, gdy weksle są notowane dwa razy w tygodniu.

Zmartwychwstania rynku

4. obecna siedziba GPW w Warszawie przy ulicy Książęcej 4.

4. obecna siedziba GPW w Warszawie przy ulicy Książęcej 4.

Foto: Archiwum

W 1872 r., na skutek lobbingu potentata finansowego Leopolda Kronenberga, władze carskie wprowadzają ustawę reformującą giełdę. W styczniu 1873 r., wraz z wejściem w życie ustawy, Giełda Kupiecka zmienia się w Giełdę Warszawską. Giełda pieniężna zostaje oddzielona od towarowej. Warszawski rynek dostaje dużą autonomię. Władzę wykonawczą sprawuje na niej Komitet Giełdowy nadzorowany przez Zgromadzenie Giełdowe. Ogólny nadzór nad rynkiem sprawuje carski gubernator, ale Komitet Giełdowy sprawy sporne uzgadnia bezpośrednio z Ministerstwem Finansów w Petersburgu. W 1877 r. Giełda Warszawska przenosi się do pierwszej własnej siedziby – do gmachu przy ulicy Królewskiej 14 (budynek ten nie został odbudowany po 1945 r.).

Od 1894 r. spółki przygotowujące się do wprowadzenia akcji na giełdzie zaczynają publikować prospekty emisyjne. W latach 90. XIX w. mocno rozwija się spekulacyjny handel akcjami. Jego przedmiotem są nie tylko papiery spółek z Kongresówki, ale również firm rosyjskich, takich jak np. Zakłady Putiłowskie w Petersburgu. W 1899 r. zostaje założona konkurencyjna wobec warszawskiej giełda w Łodzi, a od 1866 r. działa giełda we Lwowie.

Okres prosperity zostaje przerwany przez pierwszą wojnę światową. 4 sierpnia 1914 r. Giełda Warszawska zostaje zamknięta. Reaktywowano ją dopiero 2 stycznia 1921 r. Działała pod nazwą „Giełda Pieniężna w Warszawie" i miała siedzibę przy ulicy Królewskiej. Jej konkurentami były parkiety w: Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Wilnie, Lwowie i Katowicach. Na Warszawę przypadało jednak blisko 90 proc. obrotów. W 1938 r. było tam notowanych 47 spółek. Ostatnią, która przed wybuchem wojny weszła na giełdę, był Stomil Poznań. 1 września 1939 r. handel zostaje wstrzymany. Po 1945 r. komunistyczne władze nie reaktywują giełdy. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie odradza się dopiero 12 kwietnia 1991 r. i ma siedzibę w dawnym Domu Partii, skąd w 2000 r. przeniosła się do nowej siedziby przy Książęcej 4.

[email protected]

Opinia

Jarosław Grzywiński, p.o. prezesa Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.

W tym roku polska giełda świętuje 200-lecie istnienia. Od początku swojej działalności, która przypada na 1817 r., odgrywa istotną rolę społeczną i gospodarczą w historii naszego kraju. Obecnie GPW, wspólnie ze wszystkimi uczestnikami rynku kapitałowego, ma szansę stać się wehikułem dla rozwoju, innowacyjności i konkurencyjności polskich firm. Odnosząc się do planu odpowiedzialnego rozwoju, warszawska giełda „ma potencjał, by stać się znaczącym źródłem finansowania kapitału dla rozwoju, a także jednym z kluczowych narzędzi uzyskania przez Polskę pozycji lidera na rynku kapitałowym Europy Środkowej i Wschodniej". Jesteśmy dumni z tego, że należymy do elitarnego grona giełd – wizjonerów i założycieli nowożytnych, europejskich rynków kapitałowych.

Finanse
MF proponuje stawkę CIT od banków na poziomie 30 proc. w 2026, 26 proc. w 2027 i 23 proc. od 2028 r.
Finanse
Czwartek na rynku: Byki pokazują moc, tak samo ja Orlen, Cyfrowy i GPW
Finanse
GPW zapowiada większe wydatki, promocję ETF-ów, ożywienie NC i prace nad AI
Finanse
Prezes Pekao: 20 miliardów na stole. Co oznacza reorganizacja PZU i Pekao
Finanse
Środa na rynku: KGHM nie porwał, DM BOŚ wierzy w Decorę, "czarne owce" z NC
Finanse
Hossa napędza zyski GPW