Najważniejszym instrumentem jest stopa procentowa. Bank ustala poziom stopy krótkoterminowej, która traktowana jest jako podstawowa cena pieniądza w gospodarce. Decyzje jej dotyczące podejmowane są przez odpowiednie organy banku w celu wywołania oczekiwanej reakcji rynku, który określa własne stopy procentowe (w Polsce są to stopy WIBOR – to od nich bezpośrednio zależy oprocentowanie większości kredytów zaciąganych przez klientów banków).
Zazwyczaj istnieje bardzo silny związek pomiędzy stopą banku centralnego a stopami rynkowymi. Stopa procentowa jest jednym z najważniejszych parametrów ekonomiczno-finansowych we współczesnych gospodarkach rynkowych, a całokształt działań banku centralnego (i innych instytucji współpracujących) w zakresie decyzji dotyczących ceny pieniądza i jego ilości w gospodarce określa się mianem polityki pieniężnej. Gdy działania prowadzą do niskiego poziomu stóp procentowych i zwiększenia ilości pieniądza w gospodarce, mówimy o łagodnej polityce pieniężnej. Natomiast gdy w gospodarce poziom stóp procentowych jest wysoki, a bank centralny stara się zmniejszyć wielkość pieniądza, to mamy do czynienia z polityką restrykcyjną. Jednym z kluczowych narzędzi kształtowania ilości pieniądza w gospodarce są operacje otwartego rynku. Wynikają one z dwóch ważnych uprawnień banku centralnego.
Pierwszym z nich jest możliwość emitowania własnych krótkoterminowych papierów wartościowych o charakterze dłużnym, tzw. bonów banku?centralnego (w Polsce siedmiodniowe bony pieniężne są sprzedawane przez NBP bankom komercyjnym w każdy piątek; w ten sposób bank centralny reguluje ilość krótkoterminowych nadwyżek gotówki w sektorze bankowym), drugim – możliwość zakupu od wybranych podmiotów gospodarczych, zazwyczaj banków komercyjnych, określonych papierów wartościowych.
Z kolei rezerwa obowiązkowa to środki stanowiące pewną określoną część depozytów wpłacanych do banków komercyjnych, która nie może służyć do finansowania akcji kredytowej. Środki te są odkładane w banku centralnym. Wysokość rezerw obowiązkowych ogranicza bankom możliwości udzielania kredytów, choć tylko w określonym zakresie. Przede wszystkim zaś poprzez rezerwę obowiązkową bank centralny stabilizuje poziom stóp na rynku pieniężnym.
[srodtytul]Najważniejsza stabilność cen[/srodtytul]
Bank centralny odpowiedzialny jest również za politykę walutową. Składają się na nią wybór reżimu kursowego, a także podejmowanie określonych działań w celu stabilizacji kursowej (interwencji). Pierwszym elementem jest wybór reżimu kursowego. Mamy trzy podstawowe typy reżimów kursowych:
