Banki stracą na obniżkach stóp. Ale nie od razu i nie tak dużo

Rada Polityki Pieniężnej obniża stopy procentowe, jednak na razie sektor wydaje się zupełnie na te posunięcia niewrażliwy. Sprawdzamy, jak długo potrwa ta „odporność” i jakie są perspektywy rentowności banków w obliczu dalszego luzowania polityki pieniężnej – prognozuje się jeszcze dwie obniżki w tym roku.

Lipcowa decyzja o cięciu stóp procentowych była dosyć zaskakująca, bo spodziewano się jej dopiero we wrześniu. Reakcja rynków była jednak dosyć spokojna, kursy banków na giełdzie nie zanotowały spadków, wprost odwrotnie – następnego dnia nawet wzrosły. Dlaczego? Po pierwsze, środowa obniżka nie była duża, bo o 0,25 pkt. proc., a po drugie – coraz więcej wskazuje na to, że wyniki finansowe banków zareagują na decyzje RPP ze sporym opóźnieniem, a w pierwszym okresie wcale nie tak mocno.

Wysokie zyski w maju

Potwierdzać to mogą opublikowane przez NBP dane sektora po pięciu miesiącach tego roku, a które uwzględniają już obniżkę stóp procentowych o 0,5 pkt. proc. z początku maja. Dochód z tytułu odsetek w okresie styczeń-maj wyniósł około 46,5 mld zł i okazał się wyższy niż rok wcześniej o 9 proc. W samym maju odnotowano niemal 9,5 mld zł dochodu, co stanowiło wzrost o 13 proc. w porównaniu z majem 2024 r. i o 2 proc. więcej niż w kwietniu br.

Wysoką dynamikę wyniku odsetkowego w ujęciu rocznym zawdzięczamy znacznemu wzrostowi przychodów odsetkowych – o 10 proc. (w maju br. roku sięgnęły one ok. 15,3 mld zł), przy wyraźnie słabszym wzroście kosztów odsetkowych – o 5 proc. (w maju br. było to 5,8 mld zł).

Zysk sektora wyniósł w okresie styczeń-maj ponad 20,8 mld zł. W samym maju było to prawie 4,4 mld zł, czyli aż o 50 proc. więcej niż w maju 2024 r. (wówczas banki po części rozliczały wakacje kredytowe). W porównaniu z kwietniem mowa zaś o spadku zysku o ok. 9 proc., ze względu na wyższe niż zwykle obciążenia podatkowe.

Nieodczuwalne obniżki?

Jak można interpretować te dane? – Jasno widzimy, że wpływ majowej obniżki stóp na wyniki banków w samym maju był niemal zerowy – komentuje Michał Sobolewski, analityk BOŚ Banku. - Ale tego można było się spodziewać, banki w pewnym sensie przygotowywały się na niższe stopy już od jakiegoś czasu – dodaje.

Analityk wylicza, że większa część nowych kredytów to te z okresowo stałym oprocentowaniem, banki mają też w swoich portfelach stałokuponowe obligacje skarbowe czy oczywiście instrumenty hedgingowe.

- Z kolei raty i odsetki od kredytów ze zmiennym oprocentowaniem opartym o wskaźnik WIBOR 3M czy 6M, który spada wraz ze spadkiem stóp, są aktualizowane odpowiednio co trzy lub sześć miesięcy – wskazuje też Łukasz Jańczak, analityk Erste Securities. – A to oznacza, że majowe obniżki stóp procentowych znajdą swoje odzwierciedlenie w wynikach banków, ale ze sporym opóźnieniem, czyli dopiero w kolejnych miesiącach – zaznacza.

Prognozowane straty

Jak duże mogą być te skutki, gdy już zaczną być odczuwalne? Wiele zależy oczywiście od ruchów RPP. Im większe i szybsze cięcia stóp, tym straty banków będą większe. Na dziś można jednak obstawić, że w tym roku obniżki wyniosą łącznie 1-1,25 pkt. proc., a stopa referencyjna wynosić będzie 4,5-4,75 proc. (wobec 5,75 proc. w kwietniu) na koniec roku. Dotychczas RPP dokonała cięć o 0,75 pkt. proc. (0,5 pkt. w maju i 0,25 pkt. proc. w lipcu), do końca roku oczekiwane są (według prognoz ekonomistów) jeszcze 1-2 ruchy w dół o 0,25 pkt. proc.

- Według moich szacunków, stopy procentowe niższe o 1 pkt. proc. powinny w ciągu 12 miesięcy przełożyć się spadek marży odsetkowej o 15 pb, co obniżyłoby wynik odsetkowy o ok. 3 proc. – wylicza Łukasz Jańczak. – W wartościach nominalnych mowa o ubytku w dochodach z odsetek rządu 3 mld zł – szacuje.

To oczywiście obraz statyczny "na dziś", który nie uwzględnia potencjalnego wzrostu wolumenów kredytowych, a co mogłoby w jakiejś mierze zrekompensować straty z tytułu niższych stóp procentowych.

Co z depozytami?

Kamil Stolarski, analityk Santander BM szacuje, że dochody banków z tytuły odsetek w III i IV kwartale br. zapewne pokazywać będą spadkowy trend, ale w całym roku powinny ukształtować się na poziomie nawet 6-7 proc. wyższym niż w 2024 r. – Przychody odsetkowe będą oczywiście pod presją niższych stóp procentowych, istnieje jeszcze przestrzeń, choć coraz mniejsza, do reakcji po stronie kosztów finansowania – wyjaśnia.

Ta przestrzeń to po prostu możliwość obniżania oprocentowania depozytów i lokat. – I banki z tego naturalnie korzystają – przyznaje Stolarski. Według ostatnich danych NBP, średnie oprocentowanie depozytów bieżących (a na takich rachunkach Polacy trzymają ponad 60 proc. swoich oszczędności) w maju tego roku wynosiło 0,7 proc., podobnie jak rok wcześniej. Tu więc dużych ruchów nie ma.

Z kolei średnie oprocentowanie depozytów terminowych wynosiło w maju 3,8 proc. (rok wcześniej – 4,2 proc.), zaś tych z terminem pierwotnym powyżej 2 lat – nawet 5,5 proc. Co ciekawe, to poziom wyższy niż w kilku poprzednich miesiącach. Obecnie można więc spodziewać się sporego cięcia tych dosyć atrakcyjnych lokat.

Utrzymać rentowność

Co dalej? Wedle konsensusu rynkowego, RPP może obniżać koszty pożyczania również w przyszłym roku, a stopa referencyjna docelowo (w ciągu 1,5-2 lat) ma spaść do 3,5 proc. To poziom o 2,25 pkt. proc. niższy wobec 5,75 proc. jeszcze w kwietniu 2025 r., oraz o 3,25 pkt. proc. niższy wobec 6,75 proc. w sierpniu 2023 r.

- To oczywiście dla banków bardziej bolesny scenariusz – przyznaje Michał Sobolewski. Tym boleśniejszy, że koniec końców instrumenty z okresową stałą stopą, takie jak obligacje czy kredyty, również trzeba będzie wymienić na nowe, już przy znacznie niższym kuponie. - Ale też nie przesadzajmy z czarnowidztwem – dodaje.

- Proszę zauważyć, że mimo oczekiwanego spadku stóp do 3,5 proc. największe banki zakładają utrzymanie rentowności kapitału własnego, licząc jako wskaźnik ROE, na poziomie 18 proc. – wskazuje analityk. W przypadku tych podmiotów to mniejsza niż obecnie, ale wciąż całkiem porządna rentowność.

ROE dla całego sektora jest zwykle o kilka pkt. proc. niższy niż dla największych banków, i trudno szacować, jak mocno może spaść z obecnych 15,7 proc. Niemniej można trochę pobawić się liczbami. Kapitały własne banków to obecnie ok. 300 mld zł, przy 15,7-proc. rentowności daje to ok. 47 mld zł rocznego zysku (dla całego sektora), przy 13-proc. – ok. 39 mld zł, a przy 10-proc. – 30 mld zł, czyli wciąż bardzo dużo.

- By utrzymać relatywnie wysoki poziom rentowności banki będą musiały oczywiście bardziej się wysilić. Ale też nie jest tak, że na skutek cięcia stóp procentowych nagle zyski spadną o kilkadziesiąt procent. Moim zdaniem, jeśli mówimy o docelowej obniżce stóp do 3,5 proc. to wyniki finansowe mogą się pogorszyć raczej o kilkanaście procent – podsumowuje Łukasz Jańczak.