Ograniczanie ryzyka zarządu

Na jakiej podstawie Komisja Nadzoru Finansowego może nakładać kary administracyjne?

Należy zwrócić uwagę na trzy ustawy, bo one przewidują sankcje administracyjne, a także karne. Po pierwsze jest to ustawa o ofercie publicznej, która wskazuje liczne przypadki, które mogą podlegać karze administracyjnej. Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi przewiduje możliwość nakładania sankcji, głównie w związku z obowiązkami wynikającymi z rozporządzenia MAR. Trzecia to ustawa o biegłych rewidentach. Zawiera ona przepisy dające KNF prawo do nałożenia kary administracyjnej w związku z nieprawidłowym wykonywaniem obowiązków dotyczących powołania i składu komitetu audytu. Te trzy ustawy przewidują możliwość ukarania spółki, zarządu, rady nadzorczej i komitetu audytu.

Na kogo jeszcze mogą być nakładane takie kary?

Odpowiedzialność administracyjna pracowników czy osób, które przyczyniły się do nieprawidłowości, nie wynika bezpośrednio ze wskazanych ustaw, to nie te osoby poniosą odpowiedzialność, lecz spółka (jej organy) w konsekwencji nieprawidłowości w doborze osób wykonujących konkretne zadania i braku nadzoru. Ważnym przepisem w ustawie o ofercie publicznej jest zasada, że KNF nie może nałożyć kary na osoby fizyczne, jeżeli nałożyła karę na spółkę w tym samym obszarze i od daty wydania decyzji w tej sprawie minął rok.

Jeśli pracownik spółki ujawnił informację poufną, która była opóźniona to może zostać nałożona na niego sankcja?

W tym przypadku na taką osobę można nałożyć sankcję, bo taką odpowiedzialność ponosi każdy, kto ujawnił taką informację.

Jak KNF korzysta ze swoich uprawnień? Ile było postępowań?

Liczba kar nałożonych przez KNF w ostatnich pięciu latach na spółki i osoby fizyczne wyniosła ok. 135, z czego około 70 na osoby fizyczne. Kary na osoby fizyczne kształtowały się średnio pomiędzy 50 a 100 tysięcy złotych. Pod koniec lutego została opublikowana decyzja komisji o ukaraniu członków spółki GetBack SA, a nałożone kary są istotnie wyższe od tych średnich. W uzasadnieniu Komisja podkreśliła, że w przypadku ustalenia wieloosobowego zarządu w spółce członkowie zarządu odpowiadają solidarnie, a ich obowiązkiem jest wspólne dbanie o należyte wykonywanie wszystkich obowiązków nałożonych przez prawo, w tym informacyjnych. Ewentualne ograniczenie odpowiedzialności członka zarządu za poszczególne kategorie czynności związanych z prowadzeniem spraw spółki może przewidywać statut spółki akcyjnej. To istotna kwestia, bo komisja daje sygnał, jak ważna jest kwestia organizacji spółki, podzielenia kompetencji, ustanowienia obszarów odpowiedzialności, bo jeśli ich nie ma, organ będzie odpowiadał solidarnie.

Jak przebiega postępowanie przed KNF?

Do trybu postępowania KNF mają zastosowanie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego z pewnymi odrębnościami wynikającymi z ustaw dotyczących KNF. Spółka lub osoba fizyczna jest zawiadamiana przez Komisję o wszczęciu postępowania. Postępowania toczą się głównie w formie pisemnej. Komisja zadaje konkretne pytania, a sens tych pytań daje wskazówkę, jakie działania i zachowania są głównie przedmiotem ustaleń komisji. Postępowanie pisemne jest standardem. W zeszłym roku uruchomiła się także ścieżka komunikacji przez e-PUAP. Pisemność postępowania pozwala na to, żeby pełnomocnik przygotował odpowiedź, ale w trakcie postępowania komisja wyraźnie prosi także o osobiste wyjaśnienia osoby, przeciwko którym toczy się postępowanie i nie może tego zrobić pełnomocnik. Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje możliwość rozprawy, spółka lub osoba, przeciwko której toczy się postępowanie, może wystąpić o przeprowadzenie takiej rozprawy.

Czy jakieś inne mechanizmy

są stosowane?

KNF prosi o dokumenty i informacje, a spółka lub osoba, w stosunku do której toczy się postępowanie, powinna te dowody udostępnić. Komisja ma uprawnienia kontrolne i prawo wejścia do spółki i zażądania dokumentów, jeśli takie prawo wynika z przepisów prawa, tj. w szczególności w stosunku do spółek, których przedmiot działalności jest nadzorowany przez komisję (usługi finansowe). W postępowaniu administracyjnym działania Komisji polegają na zebraniu informacji i dokumentów od osób, które mogą je posiadać. Komisja głównie prosi o protokoły z posiedzeń i inne istotne dokumenty potrzebne do rozpatrzenia sprawy. Każde postępowanie toczy się dość długo, na pewno nie są to dwa, trzy miesiące. Komisja informuje o każdym przedłużeniu rozpatrzenia sprawy – ważne jest również to, że strona może poprosić komisję o przedłużenie terminu na przesłanie odpowiedzi. Spółka lub osoba, wobec której toczy się postępowanie, ma także wgląd do akt, czyli może zobaczyć wszystko, co Komisja zgromadziła w danej sprawie.

Jak KNF ustala wysokość kary?

W ustawie o ofercie publicznej są wskazane przesłanki, które mają wpływ na wysokość kary. Są to: waga naruszenia i czas jego trwania, przyczyny naruszenia, sytuacja finansowa podmiotu, skala korzyści uzyskanych lub strat unikniętych przez podmiot, straty poniesione przez osoby trzecie, gotowość do współpracy z KNF przy wyjaśnianiu naruszenia, to czy w przeszłości podmiot czy osoba były już karane. Jedną z przesłanek jest również kwestia majątkowa, a osoba, wobec której toczy się postępowanie, może spodziewać się pytania o stan majątkowy. Osoba ta nie musi na to pytanie odpowiedzieć, ale brak odpowiedzi czy udzielona odpowiedź także będą mieć wpływ na wysokość orzeczonej kary.

Jak zminimalizować ryzyko nałożenia kary przez KNF?

Czy posiadanie wewnętrznych regulacji w spółce pomaga uniknąć odpowiedzialności?

Regulacje wewnętrzne są bardzo ważne. Im lepsze regulacje, im lepsze protokoły z posiedzeń zarządu czy rady nadzorczej, im więcej dokumentów potwierdzających przestrzeganie przepisów i staranny tryb podejmowania decyzji, a także czynności nadzorczych tym lepiej. Ważne są zwłaszcza regulamin organizacyjny oraz regulaminy organów. W regulaminie zarządu należy starannie dokonać podziału obowiązków i nadzoru nad poszczególnymi obszarami, które z kolei powinny znaleźć odzwierciedlenie w regulaminie organizacyjnym i dalszych regulacjach wewnętrznych. Jeśli chodzi o MAR to ważne jest, aby istniały procedury opisujące tryb publikowania raportu z informacją poufną oraz tryb postępowania z opóźnioną informacją poufną. Wszystkie regulacje wewnętrzne powinny być ze sobą spójne, to pomaga w obronie w trakcie postępowania. Protokoły z posiedzeń często są dowodami, a zatem powinien być w nich cytowany przebieg dyskusji, a nie tylko skrótowe opisanie jej przedmiotu, bo może to być ważne narzędzie obrony.

Pytania zadaje:

Robert Wąchała

wiceprezes zarządu, Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych

Odpowiada:

Jakub Znamierowski

adwokat, Wardyński i Wspólnicy