Podatki. Jak rozliczyć PIT-38 za 2017 r.

Osoby, które w 2017 r. uzyskały dochody z odpłatnego zbycia papierów lub realizacji instrumentów finansowych, tzw. krótkiej sprzedaży oraz inne dochody ze zbycia lub objęcia udziałów (akcji) w spółkach, zobowiązane są sporządzić i złożyć do końca kwietnia zeznanie roczne oraz – jeśli taki będzie wynik tego zeznania – zapłacić podatek dochodowy od wyliczonego zysku.

Przedstawiam w skrócie podstawowe zasady, które należy znać, aby prawidłowo wypełnić zeznanie PIT-38 dedykowane dla opisanych powyżej dochodów.

Skąd wziąć dane

Zasadniczo podstawą do złożenia deklaracji PIT-38 będzie informacja PIT-8C wystawiona i przekazana nam przez instytucję finansową, za pośrednictwem której dokonaliśmy wspomnianych transakcji. Najczęściej taką instytucją jest dom maklerski lub bank wykonujący działalność brokerską lub pośredniczący przy innych transakcjach instrumentami finansowymi. Trzeba jednak pamiętać, że PIT-8C może być wystawiony przez różne inne podmioty, których krąg nie jest ani sprecyzowany, ani ograniczony. Może być też tak, że w szczególnych przypadkach otrzymamy więcej niż jeden PIT-8C i jeśli jesteśmy pewni, że pozyskane informacje nie dotyczą tych samych transakcji, dane w nich zawarte powinniśmy zsumować w jednym zeznaniu rocznym.

Osoby korzystające z usług zagranicznych brokerów nie działających w Polsce muszą ustalić wynik podatkowy z transakcji przeprowadzonych za ich pośrednictwem samodzielnie. Podstawą kalkulacji będzie tu jakakolwiek wystarczająca informacja finansowa, która opisuje zakupy i sprzedaże dokonane w takim przypadku (np. wyciąg czy raport od zagranicznego brokera), zastępująca PIT-8C.

Należy bezwzględnie pamiętać, że brak dokumentów źródłowych formalnie nie zwalnia nas z obowiązku wypełnienia zeznania rocznego. Powinniśmy byś świadomi tego, jakie transakcje w obrębie opisanych we wstępie wykonaliśmy w mijającym roku i jesteśmy odpowiedzialni za ustalenie prawidłowego wyniku podatkowego, który był ich skutkiem.

Znaczenie PIT-8C

Dane, prezentowane w zeznaniu rocznym, nie muszą być zgodne z tym, co zaraportowano nam w PIT-8C. Informacja wystawiana przez instytucję finansową nie musi zawierać kompletu niezbędnych danych (może nie być w niej na przykład wszystkich kosztów, które mamy prawo uwzględnić w zeznaniu), a także może zawierać dane, z którymi się nie zgadzamy. Warto w tym miejscu poruszyć dwie kwestie.

Po pierwsze, informacja PIT-8C jest wystawiana przez niezależny podmiot, który dokonuje samodzielnej wykładni przepisów oraz – w tylko sobie znany sposób – interpretuje okoliczności faktyczne, związane z niektórymi transakcjami. Podatnicy, korzystający z usług brokerów, wykonują oczywiście zwykle operacje wystandaryzowane, jednak w przypadku tych mniej typowych, zawsze będą wątpliwości, co do prawidłowego zaprezentowania ich wyniku w PIT-8C.

Po drugie, w przypadku niektórych transakcji (chodzi tu głównie o operacje sprzed wielu lat, np. nabycia akcji i innych papierów wartościowych przed 2004 r. albo o nabycia papierów u innych brokerów, którzy później transferują aktywa bez przekazania poprawnych danych) dane niezbędne dla prawidłowego umieszczenia przychodu lub kosztu mogą być dla wystawcy PIT-8C realnie niedostępne, co wpływa na treść tej informacji.

Konstrukcja PIT-38 jest taka, że przy założeniu, iż urząd skarbowy otrzymuje drugi egzemplarz informacji PIT-8C, każde samodzielnie działanie podatnika naraża go na kontrolę. Nie może to oczywiście paraliżować nas w trakcie wypełniania deklaracji rocznej, która powinna być sporządzona prawidłowo i z uwzględnieniem wszystkich praw podatnika. To on ostatecznie decyduje o tym, jakie dane (kwoty) uwzględnia w zeznaniu rocznym, a nie wystawca PIT-8C czy urząd skarbowy, który dla wygody bardzo często tak prowadzi czynności, aby PIT-8C „zgadzał się" z PIT-38.

Praktyka dowodzi, że każda modyfikacja danych zawartych w PIT-8C na etapie przenoszenia ich do PIT-38, skłania organy podatkowe do żądania od podatnika innych dokumentów potwierdzających uprawnienie do zmiany danych. Żądają więc dowodów od podatnika, a następnie – nierzadko – potwierdzenia ich przez instytucję finansową, wychodząc z założenia, że skoro ta nie wprowadziła stosownych danych do informacji PIT-8C „coś jest nie w porządku".

Odliczanie strat

Wykazanie w zeznaniu rocznym sumy przychodów, sumy kosztów oraz różnicy między przychodami i kosztami (dochodu lub straty), nie kończy ustalenia wyniku podatkowego (podstawy obliczenia podatku). Trzeba pamiętać, że także w przypadku straty osiągniętej za cały rok podatkowy zobowiązani jesteśmy również do złożenia zeznania, ponieważ o tym obowiązku decyduje fakt osiągnięcia choćby jednej złotówki przychodu.

Straty z lat ubiegłych (możemy odliczyć w jednym zeznaniu maksimum po połowie straty z każdego poprzedniego zeznania z ostatnich pięciu lat) mamy prawo odliczać od dochodu, pod warunkiem, że ich łączna wartość nie przekroczy wartości dochodu oraz pod warunkiem, że straty wykazaliśmy w złożonych zeznaniach.

Nie należy mylić rozliczania strat wykazanych w deklaracjach PIT-38, z kompensowaniem strat z dochodami (dokładnie – scalanie przychodów z przychodami i kosztów z kosztami) wykazanymi w różnych informacjach PIT-8C oraz na różnych rachunkach inwestycyjnych (rachunkach papierów wartościowych) lub w różnych transakcjach. Nie mamy również prawa rozliczania strat z dochodami kapitałowymi opodatkowanymi podatkiem zryczałtowanym (np. z dywidendami, odsetkami lub dochodami z jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych) ani pomniejszania dochodów ujawnianych w PIT-38 ze stratami (np. z tytułu uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych).

Inne odliczenia od podatku

Jeśli w zeznaniu wykazaliśmy dochód i obliczony od niego podatek, a jednocześnie zobowiązani byliśmy do zapłaty zagranicznego podatku dochodowego od tych samych dochodów, mamy prawo do odliczenia podatku zapłaconego (faktycznie zapłaconego) za granicą, do wysokości podatku należnego w Polsce (jeśli podatek zagraniczny był wyższy, nie daje nam to prawa w kraju do ubiegania się o zwrot). W przypadku, gdy stawka podatku zagranicznego jest wyższa niż stawka podatku obowiązująca w Polsce, w konsekwencji nasz sumaryczny podatek od całości dochodów przekroczy wartość 19 proc. Trzeba jednak pamiętać, że odliczenia podatku zagranicznego możemy dokonać wyłącznie wtedy, gdy został on pobrany od dochodu generowanego przez tożsame transakcje, co oznacza, że jeśli transakcja podlegała opodatkowaniu tylko według przepisów innego kraju, a nie jest objęta polskim podatkiem dochodowym, prawa do odliczenia nie mamy. Warto w tym miejscu przypomnieć, że przepisy dotyczące opodatkowania dochodów kapitałowych są w różnych krajach niejednolite i np. transakcje opodatkowane w Polsce mogą być za granicą zwolnione, a transakcje zwolnione u nas opodatkowane w innym państwie.

Doliczenia

Mimo że zeznanie PIT-38 jest przeznaczone do obliczenia tzw. podatku liniowego (czyli dochodowego, obliczanego przez podatnika od różnicy przychodów i kosztów), możemy w nim uwzględnić podatek zryczałtowany, który jest formalnie pobierany w Polsce przez płatników (co do zasady instytucje finansowe lub inne podmioty wypłacające dochód) lub dotyczy dochodów opodatkowanych ryczałtem, ale pochodzących z zagranicy. Nie wolno nam bowiem zapominać o tym, że dochody np. z zagranicznych odsetek, dywidend lub zagranicznych funduszy kapitałowych muszą być opodatkowane w Polsce.

Ponownemu opodatkowaniu zapobiega prawo do odliczenia podatku zagranicznego od podatku należnego w Polsce, tak więc ostatecznie o tym, czy doliczymy do podatku liniowego (od transakcji zbycia i realizacji instrumentów finansowych) podatek zryczałtowany od dochodów zagranicznych, zadecyduje fakt ewentualnego pobrania podatku za granicą.

Doliczeniu podlega także zryczałtowany podatek dochodowy od dochodów z odsetek, dywidend i funduszy kapitałowych z jakiś powodów nie naliczony i odprowadzony w Polsce. Z tego doliczenia nie zwalniają nas jakiekolwiek obiektywne przyczyny po stronie np. płatnika (powiedzmy – błąd) czy inne okoliczności.

Zwolnienia

W zeznaniu nie wykazujemy dochodów, które są zwolnione z opodatkowania. Obecnie katalog takich dochodów jest mocno ograniczony, dlatego nawet nie warto ich wymieniać w tym poradniku. Na pewno w zeznaniu nie musimy wykazywać dochodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych nabytych przed 2004 r., ale tu powinniśmy pamiętać o następujących zasadach:

- dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, które podlegają zwolnieniu z uwagi na datę nabycia, powinny być (ale nie muszą być) wyłączone już przez wystawcę informacji PIT-8C (często nie są z uwagi na błędy w zapisach na rachunkach lub inne, obiektywne przyczyny np. wątpliwości interpretacyjne);

- jeśli wystawca informacji PIT-8C nie ma pewności, czy dany dochód podlega zwolnieniu z uwagi na datę nabycia, umieszcza przychód z odpłatnego zbycia w części G informacji PIT-8C a wtedy do nas należy rozstrzygnięcie, czy przychód należy umieścić w zeznaniu rocznym;

- zwolnieniu podlegają tylko wybrane transakcje (nabycia) zawierane przed 2004 r. – co do zasady wyłącznie te dokonywane na GPW w Warszawie, rynku publicznym lub za pośrednictwem domów maklerskich w tzw. transakcjach pakietowych, a nie podlegają nabycia np. poza giełdą, w drodze dziedziczenia lub darowizny, w programach pracowniczych (prywatyzacjach) lub menedżerskich;

- zwolnieniu nie podlegają papiery nabyte za granicą.

Jeśli w informacji PIT-8C w części F wykazano przychody, które powinny podlegać zwolnieniu podatkowemu (nie dotyczy zwolnień wykazanych w art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), należy ustalić przyczynę takiego stanu rzeczy. Błąd wystawcy uprawnia nas do złożenia reklamacji i żądania korekty informacji. W innym przypadku sami musimy udowodnić nasze prawo do zwolnienia, po sporządzeniu prawidłowego zeznania, ponieważ organ podatkowy z dużym prawdopodobieństwem będzie kontrolował rozbieżności między informacją a zeznaniem.

Trochę inaczej sytuacja wygląda z częścią G informacji PIT-8C, ponieważ jest ona z natury rzeczy przeznaczona na umieszczanie w niej przychodów, co do których wystawca nie ma pewności, czy podlegają zwolnieniu (nie dotyczy zwolnień opisanych w art. 21 ustawy). W przypadku przychodów wskazanych w tej części informacji – choć z pewnością i tu istnieje ryzyko zwykłego błędu – podatnik z góry jest ukierunkowany na konieczność wyjaśnienia, czy powinien wykazać je w zeznaniu i raczej nie ma szans na uzyskanie stosowanych dokumentów lub wyjaśnień u wystawcy, który odpowiednich danych nie posiada.

Ciąg dalszy w kolejnym wydaniu „Parkietu"

Mimo że zeznanie PIT-38 jest przeznaczone do obliczenia tzw. podatku liniowego (czyli dochodowego obliczanego przez podatnika od różnicy przychodów i kosztów), możemy w nim uwzględnić podatek zryczałtowany, który jest formalnie pobierany w Polsce przez płatników (co do zasady instytucje finansowe lub inne podmioty wypłacające dochód) lub dotyczy dochodów opodatkowanych ryczałtem, ale pochodzących z zagranicy.