Kompletność ujawnień w?sprawozdaniach spółek publicznych

Ustawa o ofercie publicznej obliguje podmioty, których papiery znajdują się w publicznym obrocie do publikowania raportów okresowych zawierających sprawozdania finansowe sporządzone zgodnie z odpowiednimi przepisami, według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej lub według ustawy o rachunkowości.

Ustawa o ofercie publicznej nakłada na emitentów sankcje za nienależyte wykonywanie obowiązków informacyjnych. Jakie warunki powinny zatem spełniać sprawozdania finansowe, aby można było uznać je za należycie sporządzone?

Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej opracowane przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości mówią, iż sprawozdanie finansowe odzwierciedla wiernie rzeczywistość, gdy można o nim powiedzieć, że jest kompletne, neutralne i wolne od błędu. Ujawnione informacje są kompletne, gdy pozwalają użytkownikom sprawozdania finansowego zrozumieć przedstawiane w sprawozdaniu zjawisko. Zagregowane dane zaprezentowane w bilansie lub sprawozdaniu z całkowitych dochodów przeważnie są zbyt ogólne, by czytelnik sprawozdania mógł zrozumieć treść znaczących kwestii wpływających na sytuację majątkową i finansową lub wyniki działalności spółki. Stąd dane zawarte w głównych częściach sprawozdania wymagają rozwinięcia w informacji dodatkowej. Nie oznacza to wyłącznie uszczegółowienia danych liczbowych zawartych w bilansie lub sprawozdaniu z całkowitych dochodów. Bardzo często kompletne przedstawienie informacji wymaga objaśnienia faktów, czynników, okoliczności lub procesów. Międzynarodowy Standard Rachunkowości numer 1 zwraca z kolei uwagę, że sprawozdanie spełnia wymóg rzetelnej prezentacji, a więc również kompletności, gdy zastosowano do jego sporządzenia wszystkie MSSF. Praktycznie każdy standard zawiera wiele wymogów ujawniania informacji. Zgodność ze wszystkimi MSSF wymaga zatem również spełnienia wymogów informacyjnych zawartych we wszystkich tych standardach.

W związku z tym, że wymogi ujawniania informacji są rozproszone po wszystkich standardach, nie jest łatwo zidentyfikować wszystkie z nich i zweryfikować kompletność sprawozdania przy każdej okazji, gdy jest ono sporządzane. W tym trudnym zadaniu z pomocą przychodzą narzędzia i publikacje firm specjalizujących się w rachunkowości i sprawozdawczości finansowej, w tym audytorów. Należą do nich przykładowe sprawozdania finansowe, a także tak zwane listy kontrolne ujawnień w formie zestawień lub złożonych aplikacji.

Spełnienie wszystkich wymogów informacyjnych nałożonych na emitenta przez standardy lub przepisy nie zwalnia go ze stosowania zasady istotności

Spółki publiczne sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości według wzoru określonego w rozporządzeniu o sprawozdaniach finansowych w prospekcie mają łatwiejsze zadanie, gdyż wszystkie wymogi znajdują się w jednym załączniku do powyższego rozporządzenia, a do tego nie są aż tak obszerne. Dotyczy to jednak wyłącznie sprawozdań jednostkowych, gdyż wszystkie skonsolidowane sprawozdania finansowe muszą być sporządzane wg MSSF.

Spełnienie wszystkich wymogów informacyjnych nałożonych na emitenta przez standardy lub przepisy nie zwalnia go ze stosowania zasady istotności. Zbyt szczegółowe informacje na temat pozycji nieznaczących powodują niepotrzebny chaos i przekonanie użytkowników, że sprawozdanie zostało sporządzone z dużo większą dokładnością niż faktycznie miało to miejsce. Koncepcja istotności każe skupić się w sprawozdaniu finansowym na tym, co ważne, a pominąć lub potraktować skrótowo informacje, które nie będą miały dla użytkowników dużego znaczenia. Podstawowym błędem osób przygotowujących sprawozdanie finansowe według MSSF jest trzymanie się utartych formatów sprawozdania finansowego, niezależnie od tego, czy są one oparte na wzorach pochodzących z ustawy o rachunkowości, sprawozdań SAR lub gotowych wzorców dedykowanych sprawozdawczości międzynarodowej. Przygotowując sprawozdanie finansowe, należy zwrócić uwagę na to, że jego forma powinna być dostosowana do istotności danych w nim prezentowanych i charakteru działalności. A zatem przede wszystkim pozycje o nazwach „pozostałe" lub „inne" nie mogą stanowić znaczących kwot, ponieważ jest to pominięcie ważnej informacji na temat charakteru tych elementów sprawozdania. Podobnie, jeśli część zdarzeń lub zjawisk, których dotyczą ujawnienia, nie występuje w spółce, nie ma konieczności zamieszczania pustych tabel lub listy ujawnień z adnotacją „nie występuje". Zmniejsza to przejrzystość sprawozdania i jego wartość informacyjną.

Przygotowując sprawozdanie finansowe należy jednak pamiętać, że aby sprawozdanie było wiarygodne, nie wystarczy ujawnić informacji literalnie wymienionych w MSSF lub w przepisach krajowych. Zarówno standardy międzynarodowe, jak i ustawa o rachunkowości wymagają, aby dodatkowo zaprezentować w sprawozdaniu finansowym dane, które nie są wyraźnie wymagane przez MSSF lub ustawę, jednak ich brak uniemożliwi użytkownikowi zrozumienie wpływu transakcji lub zdarzeń na sytuację finansową lub rezultaty działalności jednostki. Zatem przygotowanie każdego sprawozdania finansowego wymaga spojrzenia nie z punktu widzenia czytelnika, dla którego jest ono głównym, a często jedynym, źródłem informacji o firmie i zastanowienia się, czy sprawozdanie jest dla niego wystarczająco jasne i rzetelne.