Emitenci pytają: Europejskie Standardy Raportowania Zrównoważonego Rozwoju

Patrycja Żupa-Marczuk Ekspert ds. zrównoważonego rozwoju, Energopomiar Sp. z o.o.

Czym są ESRS-y?

Europejskie Standardy Raportowania Zrównoważonego Rozwoju to między innymi pokłosie Europejskiego Zielonego Ładu. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu Komisja Europejska zobowiązała się do dokonania przeglądu szeregu dyrektyw, w tym dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE dotyczącej rocznej sprawozdawczości finansowej.

W kwietniu 2021 r. został opublikowany projekt dyrektywy o sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive – CSRD), a 10 listopada 2022 r. tekst dyrektywy przyjęty został przez Parlament. 28 listopada 2022 r. dyrektywa została przyjęta przez Radę, po czym zostanie podpisana i opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE. Dyrektywa wejdzie w życie 20 dni po publikacji, a państwa członkowskie będą miały 18 miesięcy na jej transpozycję.

Dyrektywa CSRD wprowadza nowe reguły sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, jak również rozszerza listę obszarów raportowania oraz podmiotów, na które zostanie nałożony obowiązek sprawozdawczy. Ma ona na celu wprowadzenie przejrzystych zasad w kwestiach środowiskowych (E – Environmental), społecznych (S – Social) oraz zarządczych (G – Governance).

Do tej pory jednostki objęte obowiązkiem raportowania na mocy dyrektywy NFRD mogły korzystać z dobrowolnych standardów sprawozdawczych (krajowych, unijnych lub międzynarodowych), co nie zapewniało porównywalności przedstawionych informacji. Dlatego też na mocy CSRD Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej (ang. European Financial Reporting Advisory Group – EFRAG) opracowuje wspólne, jednolite standardy sprawozdawczości, czyli Europejskie Standardy Raportowania Zrównoważonego Rozwoju (ang. European Sustainability Reporting Standards – ESRS).

ESRS-y to zestaw wymogów dla przedsiębiorstw, które będą raportować w ramach dyrektywy CSRD. Standardy będą przyjmowane w drodze aktów delegowanych i zostaną wydane we wszystkich językach krajów członkowskich UE. Praca nad standardami sprawozdawczości wygląda następująco:

¶ 29 kwietnia 2022 r. EFRAG przedstawił pierwszy projekt standardów sprawozdawczości do publicznych konsultacji,

¶ do 8 sierpnia 2022 r. trwały publiczne konsultacje przedstawionych projektów,

¶ 15 listopada 2022 r. pierwszy zestaw projektów standardów został przyjęty przez EFRAG,

¶ po zakończeniu prac edycyjnych projekty zostaną przekazane do Komisji Europejskiej, która do 30 czerwca 2023 r. wyda standardy w formie aktów delegowanych.

Standardy sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju obejmują ujawnienia dla trzech kluczowych obszarów ESG, tj. czynników środowiskowych, społecznych oraz ładu zarządczego. Istotne jest, że w zakresie środowiska została zastosowana podobna klasyfikacja jak w taksonomii UE (wprowadzonej Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje), dzięki czemu dokumenty te stają się spójne, a podejmowane kwestie bardziej czytelne i przejrzyste.

Pierwszy zestaw projektów standardów zrównoważonego rozwoju składa się z 12 dokumentów:

Standardy przekrojowe:

ESRS 1 – General Requirements (Wymagania ogólne)

ESRS 2 – General Disclosures (Ujawnienia ogólne)

Standardy tematyczne – Środowisko naturalne:

¶ ESRS E1: Climate change (Zmiana klimatu)

¶ ESRS E2: Pollution (Zanieczyszczenie)

¶ ESRS E3: Water and marine resources (Woda i zasoby morskie)

¶ ESRS E4: Biodiversity and ecosystems (Bioróżnorodność i ekosystemy)

¶ ESRS E5: Resource use and circular economy (Korzystanie z zasobów i gospodarka o obiegu zamkniętym)

Standardy tematyczne – Ludzie i społeczeństwo:

¶ ESRS S1: Own workforce (Zatrudnienie)

¶ ESRS S2: Workers in the value chain (Pracownicy w łańcuchu wartości)

¶ ESRS S3: Affected communities (Prawa członków społeczności)

¶ ESRS S4: Consumers and end-users (Konsumenci i użytkownicy końcowi)

Standardy tematyczne – Ład zarządczy:

¶ ESRS G1: Business conduct (Praktyki biznesowe)

Ponadto trwają prace nad standardami sektorowymi, które docelowo obejmą około 40 sektorów i również zostaną wydane w formie aktów delegowanych (do 30 czerwca 2024 r.). Dla małych i średnich spółek notowanych na giełdzie zostanie przygotowany pakiet uproszczonych standardów (wydanie także planowane jest do 30 czerwca 2024 r.).

Zaznaczyć należy, że co najmniej raz na trzy lata dokonywany będzie przegląd aktów delegowanych i w razie konieczności ich aktualizacja. Dyrektywa CSRD oraz ESRS-y to pewnego rodzaju rewolucja, która potwierdza, że kwestie zrównoważonego rozwoju powinny być nieodzownym elementem długoterminowej strategii biznesowej.

Czym różnią się ESRS-y od obecnie funkcjonujących standardów raportowania niefinansowego?

Nowe jednolite standardy raportowania zrównoważonego rozwoju korygują niedociągnięcia wynikające z dotychczasowych przepisów dotyczących ujawniania informacji niefinansowych. Po pierwsze nie będzie dowolności standardu – przedsiębiorstwa objęte dyrektywą CSRD obowiązkowo będą musiały raportować zgodnie z ESRS-ami. Należy zaznaczyć, że ESRS-y tworzone są w oparciu o dotychczasowe międzynarodowe standardy takie jak GRI czy wytyczne TCFD, ale są też dużo bardziej wymagające z uwagi na zakres i poziom szczegółowości. Podstawową różnicą jest natomiast badanie istotności. ESRS-y zakładają, że istotne zagadnienia zrównoważonego rozwoju powinny być badane zgodnie z zasadą podwójnej istotności, tj. z uwzględnieniem perspektywy istotności finansowej, perspektywy istotności wpływu lub obu perspektyw równocześnie. Wszystkie przedsiębiorstwa objęte dyrektywą CSRD będą musiały przedstawiać również ujawnienia taksonomiczne zgodnie z rozporządzeniem 2020/852. Jest to bezpośrednio uwzględnione w standardach ESRS E1–E5. Należy również wspomnieć o weryfikacji raportów. Aktualnie na państwa członkowskie nałożono jedynie obowiązek sprawdzenia przez biegłego rewidenta, czy przedstawiono oświadczenie na temat informacji niefinansowych lub odrębne sprawozdanie. Do tej pory nie było wymagania, aby niezależny dostawca usług atestacyjnych weryfikował informacje niefinansowe. Natomiast dyrektywa CSRD zmienia to podejście, nakładając na podmioty składające raporty niefinansowe obowiązek poddania ich audytowi.

W jakim zakresie ESRS-y dotyczą łańcucha wartości?

Zgodnie z ESRS-ami przedsiębiorstwo raportujące powinno przedstawić informacje na temat oddziaływania, zagrożeń i szans dotyczących kwestii związanych z przedsiębiorstwem poprzez bezpośrednie i pośrednie relacje biznesowe na wcześniejszym lub późniejszym etapie łańcucha wartości, z uwzględnieniem procesów należytej staranności. ESRS-y nie wymagają przedstawienia informacji o każdym podmiocie w łańcuchu wartości, ale tych, które zostały określone jako istotne na podstawie przeprowadzonego badania podwójnej istotności, będącego podstawą ujawnień dotyczących zrównoważonego rozwoju. Kwestie łańcucha wartości uzależnione są w dużej mierze od rodzaju prowadzonej działalności, dlatego należy się spodziewać, że szczególne wymagania mogą pojawić się w standardach sektorowych.

Jak spółka powinna przygotować się do raportowania zgodnie z ESRS-ami?

Dyrektywa CSRD rozszerzy listę podmiotów, na które zostanie nałożony obowiązek sprawozdawczy. Szacuje się, że w Unii Europejskiej około 50 000 firm ma zostać objętych nowymi przepisami w stosunku do 11 700 firm, które obecnie muszą składać raporty niefinansowe. W Polsce obowiązek raportowania zgodnie z CSRD będzie miało ponad 3500 przedsiębiorstw.

Wejście spółek w obowiązek raportowania zgodnie z CSRD będzie rozłożone na etapy i – nie wchodząc w szczegóły – będzie to dotyczyć następujących przedsiębiorstw:

¶ Etap 1 – raportowanie za rok 2024 – dotyczy przedsiębiorstw, które dotychczas raportują według NFRD.

¶ Etap 2 – raportowanie za rok 2025 – dotyczy wszystkich pozostałych dużych jednostek.

¶ Etap 3 – raportowanie za rok 2026 – dotyczy średnich i małych jednostek notowanych.

Spełnienie wymogów postawionych w ESRS-ach stanowić będzie wyzwanie dla wszystkich przedsiębiorstw objętych dyrektywą CSRD. I tu w pierwszej kolejności postawiłabym na edukację organizacji w zakresie ESG – ponieważ świadomość celu raportowania jest elementem nadrzędnym. Natomiast jednym z najważniejszych problemów związanych z raportowaniem będzie zbieranie i agregacja danych oraz zapewnienie ich jakości. Z uwagi na wzrost znaczenia łańcucha wartości będzie trzeba pozyskać dane, do których niekoniecznie organizacja ma bezpośredni dostęp. Ponadto ze względu na interdyscyplinarność zagadnień wyzwaniem może być również zapewnienie kompetentnych i rzetelnych ekspertów, czy to wewnętrznych, czy zewnętrznych, wspierających proces raportowania. Ważny jest również fakt, że raporty te będą audytowane.

Wszystkie przedsiębiorstwa raportujące zgodnie z dyrektywą CSRD będą objęte rozporządzeniem w sprawie taksonomii, a ocena zgodności taksonomicznej i wyznaczenie kluczowych wskaźników wyników same w sobie są niemałym wyzwaniem.

Jak się przygotować? Na pewno nie zostawiać tego zadania na ostatnią chwilę, tylko rozłożyć proces przygotowania raportu na etapy oraz systematycznie nad nimi pracować. Nie trzeba czekać na wydanie polskojęzycznej wersji aktu delegowanego, tylko już dziś zapoznać się z anglojęzycznymi dokumentami przygotowanymi przez EFRAG. W firmach, które jeszcze nie zmierzyły się z raportowaniem, konieczne jest powołanie osoby odpowiedzialnej za ESG, zbudowanie zespołu i wyznaczenie koordynatorów. W drugiej kolejności konieczny jest przegląd firmowych systemów do gromadzenia danych oraz zidentyfikowanie braków w tym obszarze. Standardy sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju wymagają szeregu informacji: retrospektywnych oraz dotyczących przyszłości, jakościowych i ilościowych. Biorąc powyższe pod uwagę, kluczowa będzie odpowiednia koordynacja i współpraca między poszczególnymi działami przedsiębiorstwa.