Relacje pomiędzy spółkami w grupie – prawo holdingowe

W ostatnich dniach pod obrady Sejmu został skierowany projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych, którego celem jest określenie zasad funkcjonowania grup kapitałowych.

Publikacja: 27.09.2021 19:00

Krzysztof Libiszewski, Radca prawny, wspólnik, Wardyński i Wspólnicy

Krzysztof Libiszewski, Radca prawny, wspólnik, Wardyński i Wspólnicy

Foto: materiały prasowe

Marcin Pietkiewicz, Radca prawny, partner, Wardyński i Wspólnicy

Marcin Pietkiewicz, Radca prawny, partner, Wardyński i Wspólnicy

materiały prasowe

Projekt zawiera również przepisy wprowadzające zmianę zasad funkcjonowania organów spółek kapitałowych, przede wszystkim związaną z doprecyzowaniem zasad odpowiedzialności członków organów spółek kapitałowych oraz wzmocnieniem pozycji rad nadzorczych w tychże spółkach.

dr Kinga Ziemnicka, Radca prawny, partner, Wardyński i Wspólnicy

dr Kinga Ziemnicka, Radca prawny, partner, Wardyński i Wspólnicy

materiały prasowe

Ustawa nowelizująca k.s.h. ma na celu usunięcie niedoskonałości obowiązujących przepisów dotyczących grup kapitałowych, a ściślej braku precyzyjnych regulacji w tym zakresie. Mowa tu w szczególności o:

- regule nakazującej organom spółki kierowanie się przede wszystkim interesem spółki z pominięciem interesu grupy kapitałowej,

- kwestii dostępu podmiotu dominującego do informacji na temat spraw spółki,

- braku regulacji kompetencji poszczególnych organów działających w ramach grupy spółek,

- braku zasad odpowiedzialności spółki dominującej za szkodę wyrządzoną spółce zależnej albo jej interesariuszom, w tym wierzycielom oraz

- niewystarczającej ochronie wspólników albo akcjonariuszy mniejszościowych w sytuacji powstania stosunku dominacji względem spółki.

Nowelizacja k.s.h. zakłada, że od momentu, gdy wspólnicy albo akcjonariusze spółki zależnej zdecydują kwalifikowaną większością trzech czwartych głosów o przynależności danej spółki do grupy spółek i gdy dojdzie do ujawnienia w rejestrach właściwych spółek stosunku dominacji, spółka zależna będzie zobowiązana kierować się w swych decyzjach nie tylko interesem spółki, ale również interesem grupy spółek, do której należy, o ile nie będzie to zmierzało do pokrzywdzenia wierzycieli i wspólników albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej. Od tego momentu spółka dominująca, działając w interesie grupy spółek, będzie mogła wydawać spółce zależnej wiążące polecenia dotyczące prowadzenia jej spraw.

Proponowane przepisy mają umożliwić spółce dominującej i spółkom od niej zależnym kierowanie się wspólną strategią gospodarczą w celu realizacji interesu grupy kapitałowej poprzez sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółkami zależnymi przy użyciu wiążących poleceń. Co istotne, spółka zależna będzie mogła odmówić wykonania polecenia, jeżeli: (i) wykonanie polecenia doprowadziłoby do niewypłacalności tej spółki albo zagrożenia niewypłacalnością, co w przypadku spółek jednoosobowych jest jedyną podstawą do odmowy wykonania wiążącego polecenia, (ii) lub jeżeli będzie istniała uzasadniona obawa, że polecenie jest sprzeczne z interesem spółki i wyrządzi spółce zależnej szkodę, która nie będzie naprawiona. Jednocześnie członkowie organów spółki zależnej nie będą ponosić odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce wykonaniem wiążącego polecenia wydanego zgodnie z prawem.

Nowelizacja k.s.h. zakłada, że spółka dominująca może uzyskać pełną informację o sprawach spółki i nieograniczony wgląd w jej księgi, co będzie różnicować uprawnienia spółki dominującej od innych wspólników, których dostęp do informacji będzie realizowany na dotychczasowych zasadach i w wielu przypadkach w sposób ograniczony. Z kolei, zarząd spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek będzie miał obowiązek sporządzania sprawozdania o powiązaniach umownych ze spółką dominującą, w tym o wydanych spółce zależnej wiążących poleceniach. Wspólnicy spółki zależnej reprezentujący co najmniej 10 proc. kapitału zakładowego będą mogli żądać wyznaczenia przez sąd rejestrowy firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek.

Propozycja prawa holdingowego zakłada, że spółka dominująca będzie odpowiedzialna za szkodę wyrządzoną przy decydowaniu o sprawach spółki zależnej na zasadzie domniemania winy. Jednocześnie po stronie spółki dominującej będzie istniał obowiązek lojalności wobec spółki zależnej przy wydawaniu i wykonaniu wiążących poleceń, który na cele realizacji obowiązku odszkodowawczego będzie wyznaczał standard niezawinionego działania. Spółka dominująca będzie również odpowiadała wobec wspólników i akcjonariuszy mniejszościowych za wyrządzoną im szkodę wyrażającą się spadkiem wartości udziałów albo akcji spółki spowodowaną realizacją wiążących poleceń. Ponadto, w przypadku, gdy egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna, wierzyciel tej spółki będzie mógł dochodzić zaspokojenia swych należności od podmiotu dominującego, chyba że ten wykaże, że nie ponosi winy lub że szkoda nie powstała w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.

Wspólnicy mniejszościowi reprezentujący nie więcej niż 10 proc. kapitału zakładowego spółki zależnej raz w roku obrotowym będą mogli żądać umieszczenia w porządku obrad najbliższego zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia sprawy podjęcia uchwały o przymusowym odkupie ich udziałów albo akcji przez spółkę dominującą. Jest to rozwiązanie zapewniające im możliwość wyjścia ze spółki, w której ich prawa mogą być w praktyce marginalizowane poprzez działania spółki dominującej. Autorzy projektowanych zmian nie zdecydowali się na zastosowanie przedstawionych przepisów do spółek zależnych będących spółkami publicznymi.

W grupie spółek, jako spółki zależne, nie będą mogły uczestniczyć spółki publiczne, wobec czego powyższe regulacje o grupie spółek nie znajdą zastosowania w relacjach pomiędzy podmiotem dominującym spółki publicznej a tą spółką. Spółki publiczne będą natomiast mogły, jako spółki dominujące, tworzyć grupę spółek wobec spółek od siebie zależnych.

W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że dotychczas istniejący stan prawny nie odpowiadał potrzebom związanym z funkcjonowaniem grup kapitałowych. Szczególnie widoczne było to w relacjach polskich spółek zależnych należących do grup kapitałowych, w których spółki dominujące pochodziły z jurysdykcji zawierających odpowiednie regulacje prawa holdingowego. Sytuacja taka często prowadziła do powstawania konfliktu interesów po stronie spółek należących do grup kapitałowych i ich organów. Proponowane zmiany zapełnią istniejącą lukę, choć niektóre z rozwiązań szczegółowych będą wymagały wypracowania prawidłowej praktyki. Obok nowelizacji prawa związanej z wprowadzeniem prostej spółki akcyjnej jako nowego typu spółki kapitałowej, która weszła w życie na wiosnę bieżącego roku, jest to najbardziej istotna zmiana prawa spółek od czasu wejścia w życie k.s.h. ponad 20 lat temu.

Inwestycje
Dorota Sierakowska, DM BOŚ: Złoto z perspektywą na kolejne rekordy
Inwestycje
Kacper Nosarzewski, 4CF: W poszukiwaniu czarnych łabędzi
Inwestycje
Amerykańskie akcje większy zysk przynoszą w okresie od listopada do kwietnia
Inwestycje
Czy warto pozbywać się akcji w maju?
Inwestycje
Kamil Stolarski, Santander BM: Polskie akcje wciąż są nisko wyceniane
Inwestycje
Emil Łobodziński, BM PKO BP: Na giełdach nie dzieje się nic złego