Nowe przepisy zagrożą bilansom

W wyniku proponowanych zmian do MSSF wiele spółek, leasingobiorców z różnych sektorów gospodarki, będzie musiało wykazać w bilansie dodatkowe zobowiązania

Jeżeli obecne propozycje zmian w rachunkowości leasingu nie ulegną zmianie, to czeka nas dużo zamieszania. Wpłyną bowiem na pogorszenie wskaźników finansowych i mogą zmienić decyzje biznesowe spółek.

Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (IASB) oraz Amerykańska Rada Rachunkowości (FASB) opublikowały w sierpniu 2010 r. projekt nowego standardu dotyczącego leasingu. Nowe przepisy, które zastąpią obowiązujący od 1984 r. Międzynarodowy Standard Rachunkowości 17 „Leasing", zostały opublikowane w sierpniu 2011 r. Nowy standard znalazł się w gronie projektów priorytetowych IASB – razem ze standardami z zakresu instrumentów finansowych, konsolidacji oraz rozpoznawania przychodów. Wygląda też na to, że spółki będą miały mało czasu na przygotowanie się do wdrożenia nowych przepisów, możliwe, że tylko nieco ponad rok.

Nie jest to dużo czasu – trzeba nie tylko zmienić sprawozdawczość, ale i zarządzić innymi aspektami, np. wynegocjować zmiany w umowach kredytowych, jeżeli występują w nich wskaźniki zadłużenia.

Bez podziału na leasing finansowy i operacyjny

Zgodnie z nowymi przepisami zniknie podział na leasing finansowy i operacyjny. Leasingobiorcy potraktują wszystkie typy umów leasingowych jako formę finansowania (przypomnijmy, że do tej pory wymóg ten dotyczył wyłącznie umów zaklasyfikowanych jako leasing finansowy). W rezultacie w momencie wejścia standardu w życie leasingobiorcy będą musieli rozpoznać

nowe zobowiązania z tytułu wszystkich przyszłych płatności wynikających z obowiązujących na ten dzień umów leasingu klasyfikowanych dotychczas jako leasing operacyjny. Jednocześnie po stronie aktywów pojawi się prawo do użytkowania przedmiotu leasingu. Przykładowo, linie lotnicze nie wykazywały dotąd w bilansie przyszłych zobowiązań z tytułu leasingu samolotów, o ile umowy te były leasingiem operacyjnym. Według nowych przepisów trzeba będzie rozpoznawać dodatkowe zobowiązanie odzwierciedlające wszystkie przyszłe płatności bez względu na to, że nie stanowią one faktycznego zobowiązania spółki na moment sporządzenia sprawozdania, a spółka może wcześniej taką umowę wypowiedzieć.

Pamiętajmy, że pojęcie „leasing" obejmuje również wszelkie umowy najmu i dzierżawy, w tym np. powierzchni biurowych czy nieruchomości, które dotychczas były zazwyczaj klasyfikowane jako leasing operacyjny. Spuchną bilanse spółek wynajmujących duże powierzchnie, np. sieci handlowych czy banków z wieloma oddziałami w wynajętych pomieszczeniach. Takich przykładów jest znacznie więcej i dotykają wielu branż. Dodatkowe zobowiązanie będą musiały wykazywać również m.in. spółki budowlane (leasing sprzętu budowlanego), transportowe (leasing floty samochodowej) czy telekomunikacyjne (dzierżawa transponderów).

Warto wspomnieć przy tej okazji, że finansowanie „pozabilansowe" u leasingobiorców w obecnym leasingu operacyjnym było często mocno krytykowane, szczególnie przez inwestorów giełdowych i analityków finansowych. Obecnie próbują oni często na własną rękę oszacowywać wpływ zobowiązań z tytułu nierozpoznawanych w bilansie umów leasingowych na sytuację finansową analizowanych przez siebie spółek.

Wzrośnie zadłużenie przedsiębiorstw

Zmiany będą miały oczywiście wpływ na wskaźniki finansowe leasingobiorców (zwłaszcza wskaźniki zadłużenia), a także na ratingi kredytowe i kowenanty, a tym samym na ocenę spółek przez inwestorów. SEC (organ nadzorujący rynek kapitałowy w USA) oszacował, że spółki publiczne w Stanach Zjednoczonych wykażą w wyniku zmian przepisów rachunkowych ok. 1,3 biliona USD dodatkowego zadłużenia (dotychczas nikt nie podjął próby wiarygodnego oszacowania, o ile wzrośnie zadłużenie spółek notowanych na GPW). Co prawda płatności leasingowe nie będą dłużej stanowiły kosztów operacyjnych i poprawią się wskaźniki EBITDA (zysk operacyjny powiększony o amortyzację) leasingobiorców, ale jednocześnie obciążenie wyniku netto w początkowym okresie leasingu będzie relatywnie większe niż przy obecnym leasingu operacyjnym (obciążą go amortyzacja prawa do użytkowania i koszty ustalone wg efektywnej stopy procentowej).

Konieczność ujęcia każdej umowy leasingowej w bilansie to nie koniec fundamentalnych zmian. Propozycje wprowadzają też wymóg przeprowadzania szacunków w zakresie przyszłych płatności leasingowych oraz okresu leasingu. W praktyce w przypadku bardziej skomplikowanych transakcji, np. zawierających opcje przedłużenia umowy lub płatności warunkowe, takie szacunki będą trudne i mogą wprowadzać dużą zmienność pokazywanej sytuacji majątkowej oraz wyników finansowych. Obowiązujące rozwiązanie jest prostsze – opiera się na tzw. minimalnych opłatach leasingowych oraz nieodwołalnym okresie leasingu.

Nowością będzie również wyłączenie z zakresu standardu umów, które po zakończeniu okresu leasingu przewidują możliwość przeniesienia własności przedmiotu na leasingobiorcę albo automatycznie, albo po okazyjnej cenie. Takie umowy będą traktowanie jako kredytowana sprzedaż i nie będą rozliczane zgodnie z postanowieniami proponowanego standardu. Warto zwrócić uwagę, że w Polsce większość umów, np. na leasing samochodów, zawiera takie zapisy.

Zmiany w MSSF mogą w oczywisty sposób wpłynąć na decyzje biznesowe leasingobiorców. Może się zmniejszyć skłonność do zawierania umów leasingowych, można się również spodziewać tendencji do skracania okresów, na które będą zawierane umowy (umowa dziesięcioletnia oznacza konieczność rozpoznania znacznie wyższego zobowiązania niż pięcioletnia).

Nowe przepisy będą na razie dotyczyć wyłącznie spółek raportujących zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej, a więc przede wszystkim giełdowych.

Małgorzata Matusewicz

Ernst & Young, Dział Audytu, Doradztwo w zakresie rachunkowości