15 lat od upadku Lehman Brothers. Pandemia Covid-19 dużo większym wstrząsem

Upadek banku Lehman Brothers mocno wstrząsnął całym globalnym systemem finansowym, ale z perspektywy 15 lat jest on dla rynków tylko epizodem.

15 lat temu zbankrutował bank Lehman Brothers, co stało się katalizatorem globalnego kryzysu finansowego. Kryzys ten, w swojej najostrzejszej rynkowej fazie, trwał do marca 2009 r., ale jego skutki  były odczuwalne jeszcze przez wiele lat. Jednym z jego odprysków był m.in. kryzys strefy euro.

Choć doprowadził on dużych zmian w polityce gospodarczej na całym świecie (m.in. do łatwiejszego sięgania przez rządy po pakiety stymulacyjne a przez banki centralne po niekonwencjonalną politykę pieniężną), to pod wieloma względami wydaje się on być już odległym wspomnieniem. Wszak został przyćmiony m.in. przez dużo większy wstrząs, jakim był kryzys towarzyszący pandemii Covid-19. O ile bowiem w 2009 r. gospodarka świata skurczyła się tylko o 0,1 proc., a PKB USA spadł o 2,6 proc., to w 2020 r. straciły one po 2,8 proc. Nie ulega też wątpliwości, że gospodarka świata i rynki finansowe mocno zmieniły się w ciągu ostatnich 15 lat. W 2008 r. nie istniały choćby niektóre klasy aktywów, np. kryptowaluty.

Kryzys po upadku Lehman Brothers był na giełdach tylko epizodem

W latach 2008 – 2023 nominalny PKB świata powiększył się, według danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego, z 64,16 bln USD do 105,57 bln USD (w 1993 r., czyli na 15 lat przed upadkiem Lehman Brothers, wynosił on 26,04 bln USD). Gospodarka USA powiększyła się w tym czasie z 14,77 bln USD do 24,85 bln USD, PKB Chin wzrósł z 4,58 bln USD do 19,37 bln USD, a PKB Polski z 533,6 mld USD do 748,9 mld USD.

Są jednak kraje, które doświadczyły w ostatnim 15-leciu jedynie niewielkiego wzrostu gospodarczego lub wręcz regresu. Nominalny PKB Włoch zmalał w tym czasie z 2,41 bln USD do 2,17 bln USD, hiszpański spadł z 1,63 bln USD do 1,49 bln USD, japoński zniżkował z 5,11 bln USD do 4,41 bln USD, a wenezuelski z 306,8 mld USD do 96,6 mld USD. PKB strefy euro powiększył się natomiast przez ostatnie 15 lat jedynie z 14,22 bln USD do 15,07 bln USD – i to mimo przyjęcia euro przez kilka nowych krajów. Dla niektórych krajów ostatnie 15 lat było więc okresem dynamicznego rozwoju, dla innych natomiast czasem straconym.

Na pewno nie było to jednak stracone 15-lecie dla inwestorów. Na wielu giełdach spadki z lat 2008-2009 okazały się jedynie epizodem, po którym nadeszły lata solidnych zwyżek. Tak było choćby w USA. Nasdaq Composite był w tym tygodniu o ponad 530 proc. wyżej niż w dniu upadku Lehmana, a S&P 500 o ponad 270 proc. wyżej.

Nie sprawdziły się scenariusze o "upadku dolara"

Rekordzistami wzrostów w tym okresie były argentyński indeks Merval (+34,5 tys. proc.) oraz turecki BIST 100 (+2,23 tys. proc.). Trzeba jednak wziąć poprawkę na to, że to indeksy giełdowe z krajów, które od lat borykają się z bardzo wysoką inflacją. W Europie w tym okresie najlepszy był duński indeks OMX Copenhagen, który zyskał prawie 470 proc., a w naszym regionie węgierski BUX, ze wzrostem o prawie 200 proc.

Polski WIG 20 stracił w tym okresie 18 proc., a gorzej od niego wypadły m.in. rosyjski RTS (-19 proc.), główny indeks giełdy słowackiej (-23 proc.) i chorwacki Crobex (-25 proc.). Najmocniej straciły natomiast: Hang Seng China Enterprises (-38 proc.), czyli indeks chińskich spółek notowanych w Hongkongu, grecki Athex Composite (-59 proc.), a główny indeks giełdy cypryjskiej (-95 proc.).

Nie sprawdziły się za to czarne scenariusze mówiące o „upadku dolara”. Przez ostatnie 15 lat niewiele walut zyskało wobec niego. Najbardziej spośród nich umocniły się: szyling somalijski (+145 proc.) i frank szwajcarski (+25 proc.). Juan chiński stracił natomiast wobec amerykańskiej waluty 6 proc., euro zniżkowało o 25 proc., funt brytyjski osłabł o 30 proc., złoty o 46 proc., real brazylijski o 63 proc., rubel rosyjski o 73 proc., lira turecka o 95 proc., a peso argentyńskie o 99 proc. Nie licząc kolejnych wersji wenezuelskiego boliwara, najbardziej osłabł birmański kyat – aż o 99,7 proc. Metale szlachetne mocno za to zyskały w ostatnich 15 latach wobec dolara. Srebro zdrożało o 109 proc., złoto zyskało prawie 145 proc., a pallad ponad 420 proc.