Nobel dla Shapleya i Rotha, czyli o co chodzi w ekonomii

Komitet Noblowski po raz kolejny docenił naukowców zajmujących się teorią gier. Nagrodę dostali Lloyd Shapley i Alvin Roth

– W dużej mierze właśnie o to chodzi w ekonomii. Jak ulokować rzadkie zasoby tak dobrze, jak to możliwe – powiedział Tore Ellingsen, profesor ze Sztokholmskiej Szkoły Ekonomicznej, przedstawiając tegorocznych zdobywców Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii.

Wyróżnienie – oraz 8 milionów koron szwedzkich (około 3,7 mln zł) do podziału – przypadło w udziale amerykańskim naukowcom Lloydowi Shaple-yowi i Alvinowi Rothowi. Doceniono ich osiągnięcia w dziedzinie projektowania rynków oraz optymalnego kojarzenia rozmaitych „kontrahentów" od małżonków, przez szkoły i uczniów, po dawców i biorców nerek.

– Ich badania mają zastosowanie wszędzie tam, gdzie trzeba dopasować jedną stronę do drugiej tak, aby żadna nie miała pokusy zmiany tego dopasowania – powiedział „Parkietowi" dr Marcin Malawski z Instytutu Podstaw Informatyki Polskiej Akademii Nauk.

Świat bez rozwodów

89-letni Shapley to emerytowany profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego, 61-letni Roth jest zaś wykładowcą Harvardu i od tego roku Uniwersytetu Stanforda. Ten drugi, wbrew teorii, jakoby Noblem nigdy nie nagradzano czynnych naukowców, aby nie spoczęli na laurach, był od kilku lat wymieniany wśród ekonomistów zasługujących na to prestiżowe wyróżnienie. Ale jego badania bazują na odkryciach Shapleya.

W latach 60. Shapley, wraz ze zmarłym w 2008 r. Davidem Galem, zastosowali teorię gier, aby dowieść, że każdą równą liczbę kobiet i mężczyzn można połączyć w stabilne związki. W ten sposób rozwiązał tzw. problem stabilnego małżeństwa. Ale tzw. algorytm Gale'a-Shapleya ma też zastosowanie w optymalnym kojarzeniu stron rozmaitych transakcji rynkowych. – W dyskusjach o tym, kto mógłby dostać tegorocznego Nobla, Shapley był wymieniany. Mnie się jednak wydawało, że jest on zbyt zmatematyzowany. Ale zdecydowanie na tę nagrodę zasłużył. Jest bowiem autorem takich podstawowych dla mnie pojęć, jak wartość Shapleya – powiedział prof. Andrzej Wieczorek z Polskiej Akademii Nauk.

Rynkowe zaloty

– Roth zastosował algorytm Gale'a-Shapleya do rozwiązania konkretnych problemów – tłumaczy „Parkietowi" dr Maria Ekes z Katedry Matematyki i Ekonomii Matematycznej Szkoły Głównej Handlowej. Alvin Roth pomógł m.in. zaprojektować mechanizmy optymalnego kojarzenia absolwentów akademii medycznych ze szpitalami, uczniów i szkoły średnie w Nowym Jorku i Bostonie oraz dawców i biorców nerek w Nowej Anglii.

– Teoria łączenia dotyczy tego, jak uzyskać coś, czego nie można po prostu wybrać, ale trzeba też zostać wybranym. Tak jest np. podczas szukania małżonka, pracy itd. W takich przypadkach nie można po prostu mieć tego, co się chce. Potrzebne są pewne zaloty, i to po obu stronach. Badamy procesy rynkowe, dzięki którym tego typu zaloty są finalizowane – tłumaczył Roth na telekonferencji dla dziennikarzy. – Jestem przekonany, że gdy będę dziś prowadził zajęcia, studenci będą bardziej uważni – dodał.

Matematyka doceniona

– Werdykt Komitetu Noblowskiego bardzo mnie ucieszył, ponieważ jest to kolejna nagroda przyznana naukowcom zajmującym się teorią gier – powiedziała dr Ekes. Wcześniej za wkład w rozwój teorii gier lub jej zastosowania w ekonomii Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla, jak oficjalnie nazywa się ekonomiczny Nobel, otrzymali John Nash, Richard Selten i John Harsanyi (w 1994) oraz Robert Aumann i Thomas Schelling (w 2005 r.).

– W Komitecie Noblowskim działa ostatnio silne środowisko matematyczne – przyznał prof. Wieczorek. Jak dodał, nie zgadza się z dość popularną po kryzysie finansowym tezą, że matematyzacja ekonomii donikąd nie prowadzi.

[email protected]

Amerykanie zdominowali ekonomię

Laureatów Nagrody Nobla z ekonomii, podobnie jak z innych dziedzin, wyłania Szwedzka Akademia Nauk. Wygraną wypłaca jednak szwedzki bank centralny, Riksbank, a nie Fundacja Nobla, która zarządza majątkiem pozostawionym przez wynalazcę dynamitu. Alfred Nobel w swoim testamencie nie przewidział bowiem wyróżnień dla ekonomistów. Riksbank uzupełnił tę lukę w 1968 r. z okazji 300. rocznicy założenia (pozostałe Noble są przyznawane od 1901 r.). Od tego czasu ekonomicznego Nobla przyznano 44 razy, ale laureatów było 71. Początkowo rywalizacja między naukowcami z Europy i USA?była wyrównana, ale w ostatnich dekadach wyraźną przewagę uzyskali Amerykanie. Przedstawicieli tej narodowości było 19 z ostatnich 22 laureatów, w tym tegoroczni. Ostatnim wyróżnionym Europej- czykiem był w 2010 r. Cypryjczyk Christopher Pissarides. Jak dziś żartuje, Cypr stał się dzięki temu krajem, który ma największą liczbę ekonomicznych Nobli w przeliczeniu na mieszkańca. Paradoksalnie jeden z dwóch szwedzkich zdobywców narody, Gunnar Myrdal, domagał się jej zniesienia. Jak tłumaczył, wyróżnienie jest bezwartościowe, skoro przyznano je takiemu reakcjoniście, jak liberalny ekonomista Friedrich von Hayek, który współdzielił je z Myrdalem.