Co się zmieni w dyrektywie w sprawie kredytów konsumenckich?

Przez lata rynki bankowy, usług płatniczych czy kapitałowy doczekały się co najmniej jednej rewizji obowiązujących przepisów. Przyszedł również czas na przepisy dotyczące kredytu konsumenckiego.

Maciej Raczyński radca prawny, partner w Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci sp. p.

materiały prasowe

Na poziomie Unii Europejskiej otoczenie prawne związane z zasadami udzielania kredytów konsumenckich regulowane jest dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki (CCD).

Projekt nowej dyrektywy został ogłoszony w czerwcu 2021 r. W uzasadnieniu wskazano, że cele obowiązującej dyrektywy w krajach członkowskich zostały osiągnięte tylko częściowo, a postępująca transformacja cyfrowa doprowadziła do znaczących zmian w nawykach konsumentów, ujawniania informacji w formie cyfrowej czy oceny zdolności kredytowej z wykorzystaniem systemów zautomatyzowanego podejmowania decyzji. Celem nowych przepisów ma być wzmocnienie ochrony konsumentów oraz poprawa harmonizacji regulacji na poziomie europejskim.

Wśród proponowanych w projekcie CCD2 zmian w pierwszej kolejności uwagę zwrócić należy na proponowane rozszerzenie zakresu stosowania dyrektywy, która ma mieć zastosowanie do wszystkich umów o kredyt konsumencki, którego kwota jest niższa lub równa 100 000 EUR (obecnie jest to przedział 200–75 000 EUR), a więc także do drobnych umów o kredyt konsumencki, którego kwota jest niższa niż 200 EUR. Dla polskiego porządku prawnego będzie mieć to mniejsze znaczenie, gdyż polska ustawa obejmuje je już swoim zakresem. CCD2 zastosowanie znajdzie również do umowy leasingu, umowy o kredyt w rachunku bieżącym, w przypadku których kredyt musi zostać spłacony w ciągu jednego miesiąca, oraz umów o kredyt nieoprocentowany i wolny od wszelkich opłat (w tym systemów typu „kup teraz, zapłać później"). Propozycją jest również objęcie dyrektywą crowdlendingu. Jeśli tak się stanie, może znaleźć zastosowanie już nie tylko w obrocie profesjonalnym, ale także w obrocie nieprofesjonalnym (konsument–konsument) oraz do pośredników w takim obrocie (platformy crowdlendingowe). W tym obszarze CCD2 ma uzupełniać obowiązujące rozporządzenie 2020/1503 regulujące dostawców usług crowdfundingowych, które nie znajduje zastosowania do usług konsumenckiego finansowania społecznościowego.

Kolejną istotną kwestią jest obowiązek przeprowadzenia przed zawarciem umowy o kredyt szczegółowej oceny zdolności kredytowej konsumenta. Projekt zakazuje udzielenia kredytu nie tylko bez dokonania oceny kredytowej, ale również w przypadku, gdy uzyskany został wynik negatywny. Udzielenie kredytu osobie o niewystarczającej zdolności kredytowej możliwe ma być jedynie wyjątkowo i tylko w sytuacji, gdy kredytodawca współpracuje z konsumentem od dawna lub w przypadku kredytów na sfinansowanie nadzwyczajnych wydatków na opiekę zdrowotną, kredytów studenckich lub kredytów dla osób z niepełnosprawnościami. Kredytodawcy będą zobowiązani do ustanowienia procedur badania oceny zdolności finansowej i dokumentowania jej stosowania. Ograniczeniu ulegną również kategorie danych, które będą mogły być wykorzystane przy ocenie zdolności kredytowej. Dane osobowe, takie jak dane osobowe pobrane z platform mediów społecznościowych lub dane dotyczące zdrowia, w tym dane dotyczące nowotworów, nie powinny być wykorzystywane przy przeprowadzaniu oceny zdolności kredytowej. W przypadku, gdy ocena zdolności kredytowej obejmuje wykorzystanie profilowania lub innego zautomatyzowanego przetwarzania danych osobowych, konsument ma mieć prawo do zażądania interwencji człowieka i poddania decyzji przeglądowi, wyjaśnienia logiki stosowania zautomatyzowanego przetwarzania, a także do wyrażenia własnego stanowiska i zakwestionowania dokonanej oceny.

Zmiany dotyczyć też będą obowiązków przedkontraktowych. Informacje udzielane przed zawarciem umowy powinny zostać przekazane przy użyciu standardowego europejskiego arkusza informacyjnego dotyczącego kredytu konsumenckiego (SECCI). Aby ułatwić konsumentom zrozumienie i porównanie ofert, oprócz standardowego europejskiego arkusza informacyjnego dotyczącego kredytu konsumenckiego należy udostępnić skrócony standardowy europejski arkusz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego (SECCO), podsumowujący najważniejsze elementy kredytu, za pomocą którego konsumenci powinni od razu widzieć wszystkie istotne informacje, nawet na ekranie telefonu komórkowego. Informacje powinny być podawane w sposób jasny, czytelny i dostosowany do ograniczeń technicznych określonych nośników, takich jak ekrany telefonów komórkowych. Dodatkowo obowiązki informacyjne mają zostać spełnione co najmniej jeden dzień przed zawarciem umowy kredytowej, co będzie mieć bezpośredni wpływ na procesy kredytowe powiązane z zakupem towaru. Jeżeli informacje udzielane przed zawarciem umowy zostaną przekazane w okresie krótszym niż jeden dzień przed związaniem konsumenta umową o kredyt, umową o świadczenie usług w zakresie pożyczek społecznościowych lub ofertą, kredytodawcy, pośrednicy kredytowi lub dostawcy usług w zakresie pożyczek społecznościowych zobowiązani są przypomnieć konsumentom, jeden dzień po zawarciu umowy, o możliwości odstąpienia od umowy o kredyt lub umowy o świadczenie usług w zakresie pożyczek społecznościowych.

Projekt CCD2 przewiduje również prawo do przedterminowej spłaty. Projekt wprowadza również obowiązek państw członkowskich do wprowadzenia górnych pułapów (CAP-ów) w odniesieniu do co najmniej jednego elementu obejmującego: stopę oprocentowania, RRSO lub całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta. Zmiany obejmą również marketing produktów kredytowych.

W ostatnim czasie opublikowane zostały również projekty stanowisk kluczowych komisji – ECON (Committee on Economic and Monetary Affairs) opublikowanej 27 stycznia 2022 r. oraz IMCO (Committee on the Internal Market and Consumer Protection) z 31 stycznia 2022 r. – odnoszące się do zaproponowanej treści CCD2. Nie są to jeszcze wersje ostateczne, a więc ich treść może ulec zmianie, ale oznacza to, że prace nad projektem są coraz bardziej zaawansowane.

Zgodnie z aktualnym brzmieniem wniosku w sprawie CCD2 państwa członkowskie będą miały 24 miesiące od daty przyjęcia CCD2 na jej implementację do krajowych porządków prawnych.