Sukces z podatkowym haczykiem

Więcej niż trzy tysiące zarejestrowanych fundacji rodzinnych i tysiąc kolejnych w kolejce do rejestru – to wynik, który potwierdza sukces ustawy obowiązującej od 2023 r. Popularność tego instrumentu rośnie, ale wraz z nią rośnie też uwaga fiskusa. Od 1 stycznia 2026 r. fundacje czekają istotne zmiany podatkowe – szerszy katalog opodatkowanych dochodów, ograniczenie zwolnień i nowe obowiązki wobec fiskusa.

Po ponad dwóch latach od wejścia w życie ustawy o fundacjach rodzinnych można mówić o spektakularnym sukcesie tego rozwiązania. Zarejestrowano już ponad trzy tysiące fundacji rodzinnych, a kolejnych tysiąc czeka w kolejce na wpis do rejestru. Popularność tego instrumentu nie jest przypadkowa – z jednej strony odpowiada na realną potrzebę zabezpieczenia i uporządkowania majątku rodzinnego, który zaczął się dynamicznie budować w Polsce dzięki transformacji gospodarczej lat 80. i 90., z drugiej zaś oferuje atrakcyjną i elastyczną formę prawną, pozwalającą na skuteczne zarządzanie aktywami w długim horyzoncie czasowym.

Co ciekawe, pierwotnie ustawa o fundacjach rodzinnych przewidywała dokonanie jej przeglądu dopiero po trzech latach obowiązywania. Praktyka pokazała jednak, że dyskusja o koniecznych korektach rozpoczęła się w połowie założonego okresu, już po półtora roku. Pod koniec sierpnia 2025 r. opublikowano projekt zmian, które – zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią – miały koncentrować się na przeciwdziałaniu agresywnej optymalizacji podatkowej. Ostatecznie jednak zakres nowelizacji okazał się szerszy.

Co zmieni się z początkiem roku

Najważniejsze zmiany, które mają wejść w życie 1 stycznia 2026 r. obejmą m.in.:

– ograniczenie zakresu zwolnień podatkowych, w tym od dochodów zagranicznych jednostek kontrolowanych (CFC) oraz niezrealizowanych zysków (tzw. exit tax),

– rozszerzenie katalogu sytuacji, w których fundacja rodzinna będzie zobowiązana do zapłaty CIT,

– objęcie sankcyjną 25-proc. stawką CIT dochodów z najmu krótkoterminowego i usług hotelarskich,

– opodatkowanie sprzedaży mienia wniesionego nieodpłatnie (np. w drodze darowizny) lub nabytego od podmiotów powiązanych – jeżeli zbycie nastąpi w ciągu trzech pełnych lat kalendarzowych od transakcji,

– włączenie do podstawy opodatkowania dochodów z uczestnictwa w spółkach osobowych, funduszach i spółdzielniach zwolnionych z CIT,

– rozszerzenie katalogu ukrytych zysków o pożyczki długoterminowe (powyżej 10 lat), pożyczki niezwrócone w terminie, a także pożyczki umorzone, przedawnione lub odpisane, jeśli dotyczą fundatora lub osób z nim powiązanych.

Ministerstwo Finansów i Ministerstwo Gospodarki podkreślają, że skala wprowadzanych zmian ma na celu wyeliminowanie agresywnej optymalizacji podatkowej. Powstaje jednak pytanie, czy przy okazji walki z marginalnymi nadużyciami nie zostaną nadmiernie obciążone także te fundacje, które funkcjonują zgodnie z pierwotnym duchem ustawy. Trudno to obecnie ocenić – brakuje bowiem wiarygodnych danych dotyczących skali i charakteru problemu, na który powołują się autorzy zmian.

Fundacje wciąż atrakcyjne – mimo widma zmian na horyzoncie

Jedno pozostaje niezmienne – fundacja rodzinna wciąż stanowi atrakcyjne narzędzie do długoterminowego gromadzenia, ochrony i pomnażania majątku. Fundacje rodzinne – mimo nowych ograniczeń – wciąż można uznać za jeden z nowocześniejszych i efektywnych narzędzi budowania międzypokoleniowego kapitału w Polsce.

Szczególne znaczenie ma jej zastosowanie w inwestycjach kapitałowych, ze względu na dodatkowe korzyści podatkowe. Dla osób fizycznych podatek od zysków kapitałowych (tzw. podatek Belki) wynosi 19 proc. W przypadku fundacji ma miejsce zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych. W jego miejsce pobierany jest podatek CIT w wysokości 15 proc., odroczony do momentu wypłaty środków z fundacji. To rozwiązanie znacząco wspiera efekt procentu składanego, a więc długofalowego pomnażania aktywów. Co z pewnością tłumaczy ogromne zainteresowanie fundacji rodzinnych usługami zarządzania majątkiem.