MSSF 9 jednak sprawia problemy

Tylko niektóre podmioty wyliczyły odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych w odniesieniu do depozytów środków pieniężnych na rachunkach bankowych

Anna Bączyk starszy menedżer w zespole zajmującym się audytem instytucji finansowych w PwC

materiały prasowe

Nowy standard sprawozdawczości finansowej MSSF 9 obowiązuje od 1 stycznia. Wymogiem jest, aby każda spółka publiczna raportująca zgodnie z MSSF wykazała wartościowy wpływ nowego standardu już w swoim śródrocznym sprawozdaniu finansowym za 2018 r., które podlega przeglądowi audytora.

Z analizy PwC wynika jednak, że przygotowanie się spółek do zastosowania nowego standardu jest bardzo różne, a wiele podmiotów, głównie z sektora niefinansowego, nie zakończyło jeszcze prac związanych z ustalaniem obszarów korekt oraz wyliczaniem kwot wpływu. Jakie główne obszary wpływu MSSF 9 spółki odnotowały do tej pory?

Dokonaliśmy analizy ujawnień zawartych w notach przejścia ze sprawozdań finansowych spółek wchodzących w skład WIG20 i mWIG40 za rok obrotowy 2017, opublikowanych do 8 maja 2018 r. Analizy dokonaliśmy w podziale na sektor niefinansowy i finansowy.

 

Spółki sektora niefinansowego

Spośród spółek sektora niefinansowego wchodzących w skład WIG20 (tj. 14 spółek) oraz mWIG40 (tj. 31 spółek, które ogłosiły sprawozdania finansowe za rok 2017), tylko nieliczne wyraźnie wskazały, iż na dzień 31.12.2017 r. zakończyły analizę wpływu zastosowania MSSF 9, podczas gdy większość deklarowała, iż analiza jest wstępna i jej wyniki mogą ulec zmianie, lub też nie podano wyraźnego wskazania w tym zakresie. Biorąc pod uwagę fakt, iż efekt pierwszego zastosowania nowego standardu trzeba ująć według finalnych kwot już w śródrocznym sprawozdaniu finansowym, czasu na dokończenie analiz pozostało niewiele.

Jakość ujawnień oraz ich szczegółowość różni się znacząco między podmiotami niefinansowymi, zaczynając od ujawnień minimalistycznych, wskazujących jedynie ogólnie, jakie są główne obszary nowych regulacji MSSF 9 oraz że standard nie będzie mieć istotnego wpływu na spółkę/grupę (43 proc. spółek z WIG20 oraz 55 proc. spółek z mWIG40), aż po ujawnienia, które można uznać ze obszerne i szczegółowe (21 proc. spółek z WIG20 oraz 16 proc. spółek z mWIG40).

Pośród spółek niefinanso-wych 57 proc. z WIG20 oraz 48 proc. z mWIG40 podało wpływ łącznej kwoty korekt na kapitał własny na 1.01.2018 r. Dla poszczególnych spółek wpływ ten nie przekraczał 0,3 proc. kapitału własnego (na bazie skonsolidowanych sprawozdań finansowych) z wyjątkiem trzech spółek, dla których wpływ wyniósł od 0,4 do 1 proc. kapitału własnego. Tam gdzie kwot nie podano, pojawiało się stwierdzenie, iż wpływ zastosowania MSSF 9 nie będzie istotny.

Większość spółek niefinansowych (64 proc. z WIG20 oraz 81 proc. z mWIG40) uznała, iż MSSF 9 nie spowoduje zmiany dotychczas stosowanych zasad wyceny, w szczególności pożyczki i należności wyceniane dotychczas według zamortyzowanego kosztu nadal będą wyceniane w ten sam sposób po zastosowaniu MSSF 9, ze zmianą sposobu kalkulacji odpisu z tytułu utraty wartości. 36 proc. spółek WIG20 oraz 19 proc. z mWIG40 uznało, iż nastąpi zmiana metody wyceny aktywów finansowych ze zamortyzowanego kosztu lub z kosztu na wycenę do wartości godziwej. Zmiana metody wyceny spowodowana jest m.in.: oddawaniem należności do faktoringu (Lotos, KGHM, Boryszew, Grupa Azoty, Sanok Rubber, Ciech, Pfleiderer), niespełnieniem testu „płatności jedynie kapitału i odsetek" (KGHM, PGNiG, Tauron) lub uznaniem, że instrumenty kapitałowe dotychczas wyceniane według kosztu zgodnie z MSR 39 powinny podlegać wycenie do wartości godziwej (JSW, KGHM, Tauron, Ciech, PKP Cargo, Boryszew, Grupa Azoty).

Odpis z tytułu utraty wartości jest tematem, który praktycznie wszystkie podmioty niefinansowe identyfikowały jako dotyczący ich obszar różnic. Spośród tych spółek, które podawały wyliczone kwotowo korekty, 71 proc. spółek z WIG20 oraz 100 proc. spółek z mWIG40 ustaliło, iż odpis z tytułu utraty wartości należności handlowych wzrośnie. Jednak 29 proc. spółek z WIG20 zadeklarowało, że odpis ulegnie zmniejszeniu. Większość podmiotów wskazywała, iż wyliczy odpis w odniesieniu do należności handlowych na bazie matrycy odpisów. Wyliczenie na bazie matrycy jest praktycznym podejściem wskazanym przez standard dla należności handlowych, więc można było oczekiwać, iż będzie powszechnie stosowane przez większość podmiotów. Pomimo że jest to uproszczona metoda liczenia odpisu, nadal jej prawidłowe zastosowanie wymaga zebrania danych historycznych i dokonania wielu wyliczeń, a zatem sporo pracy.

Tylko niektóre podmioty wyliczyły odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych w odniesieniu do depozytów środków pieniężnych na rachunkach bankowych (JSW, Grupa Azoty). Pozostałe spółki, jeżeli w ogóle się do tej kwestii odnosiły, konkludowały, iż odpis byłby nieistotny.

W odniesieniu do wpływu MSSF 9 na wycenę zobowiązań w przypadku modyfikacji warunków umownych tylko trzy spółki (Tauron, WP, Netia) wskazały, iż ten aspekt ma w ich przypadku zastosowanie i spowoduje korektę dotychczasowej wartości bilansowej zobowiązania.

Z naszej analizy wynika, że 29 proc. spółek niefinansowych z WIG20 oraz 35 proc. z mWIG40 deklaruje rozpoczęcie stosowania MSSF 9 w zakresie rachunkowości zabezpieczeń, pomimo że nie mają jeszcze takiego obowiązku (nadal istnieje wybór do momentu, gdy RMSR zakończy prace dotyczące tzw. makro hedgingu); przy czym mniej niż połowa z nich wskazuje, że zastosowanie MSSF 9 spowoduje rzeczywistą zmianę, dla reszty zastosowanie MSSF 9 nie będzie miało istotnego wpływu. 29 proc. spółek WIG20 oraz 10 proc. z mWIG40 nadal pozostanie przy stosowaniu MSR 39 w tym zakresie, zaś pozostała grupa nie wskazała wyboru – prawdopodobnie temat ich nie dotyczy.

Pod kątem zakresu oraz szczegółowości ujawnień, na tle całej analizowanej grupy spółek niefinansowych z WIG20 i mWIG40 pozytywnie wyróżniają się informacje zeprezentowane przez JSW, KGHM oraz Tauron. W szczególności, JSW zawarła obszerne ujawnienia obejmujące oprócz wpływu poszczególnych zidentyfikowanych korekt na kapitał własny, również porównanie klasyfikacji i metod wyceny wg MSR 39 i MSSF 9, przyporządkowanie aktywów do poziomów hierarchii wartości godziwej, podział aktywów finansowych według trzech stopni utraty wartości. Dodatkowo, spółka wskazuje, iż czekają ją jeszcze m.in. zmiany w polityce rachunkowości i instrukcjach księgowych, dostosowanie systemów i procesów w taki sposób, aby zdarzenia gospodarcze były rozpatrywane pod kątem wymogów MSSF 9 na moment zawarcia transakcji oraz opracowanie ujawnień do sprawozdania finansowego.

Spółki sektora finansowego

W przypadku spółek z sektora finansowego, a zatem głównie dotyczy to banków, proces przygotowania do wdrożenia standardu MSSF 9 rozpoczął się w wielu przypadkach już przed rokiem 2017. Jedyną spółką z obu indeksów, która wskazuje na niezakończony jeszcze proces analizy MSSF 9 jest PZU, która w ujęciu skonsolidowanym (przypomnijmy: PZU konsoliduje Alior Bank i Pekao, które również wchodzą w skład indeksu WIG20) nie zakończyła prac związanych z początkową wyceną według wartości godziwej nabytych aktywów w ramach przejęcia kontroli nad bankami) oraz nie dokonała jeszcze ostatecznego rozliczania ceny nabycia Pekao.

Wszystkie banki giełdowe, niezależnie od indeksów, zaprezentowały dużo bardziej szczegółowe ujawnienia niż opisane wcześniej spółki niefinansowe. Jest to zgodne z oczekiwaniami rynku, analityków biznesowych i regulatora: nowy standard pociąga za sobą znaczne zmiany w zakresie wyceny aktywów powstających w ich kluczowej działalności. Układ i zakres analizy wpływu bywa odmienny, jednak każdorazowo czytelnik jest w stanie precyzyjnie oddzielić efekt wynikający ze zmiany klasyfikacji aktywów oraz z wpływu zmienionych zasad szacowania utraty wartości.

Większość banków zaznacza jednak, że zaprezentowane dane mogą ulec zmianie z uwagi na wciąż trwające na rynku dyskusje i analizy; kilka z nich wskazuje na wątpliwości co do prezentacji portfela kredytów, gdzie oprocentowanie oparte jest o formułę zawierającą mnożnik (część precyzuje tę informację i wskazuje na wątpliwości co do wyceny kart kredytowych). Banki oczekują ponadto zmian w wydanej przez KNF Rekomendacji R, która zawiera dobre praktyki m.in. w zakresie obszarów, które uległy zmianie po wejściu w życie MSSF9, takich jak wyznaczanie wysokości odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości ekspozycji kredytowych.

Wszystkie analizowane spółki z sektora finansowego zaprezentowały wpływ zastosowania MSSF 9 na kapitały własne, który zgodnie z oczekiwaniami okazał się negatywny. Jednak z uwagi na fakt, iż w przypadku banków zmiany w poziomie kapitałów własnych wpływają również na jedną z istotniejszych miar nadzorczych - współczynnik wypłacalności - każdy z analizowanych banków odniósł się równocześnie do wpływu standardu na wymogi kapitałowe. Rozporządzenie nr 2017/2395 zmieniające rozporządzenie (UE) nr 575/2013 wprowadziło rozwiązania przejściowe dotyczące złagodzenia wpływu implementacji nowego standardu poprzez rozłożenie go w czasie. W rocznych sprawozdaniach mBank i Bank Handlowy poinformowały, że nie planują skorzystać z przepisów przejściowych; pozostałe banki zamierzają je zastosować. Rozporządzenie wymaga, aby w takich przypadkach był ujawniony jednorazowy wpływ na współczynnik wypłacalności. Warto podkreślić, że w wyniku wdrożenia MSSF 9 współczynniki wypłacalności obniżyły się, jednak nadal pozostają powyżej wymaganych limitów ustawowych.

Marta Madejska dyrektor w zespole doradztwa księgowego i rynków kapitałowych w PwC

Anna Bączyk starszy menedżer w zespole zajmującym się audytem instytucji finansowych w PwC