Zwrot w sprawie restrukturyzacji Idea Banku. Co z roszczeniami obligatariuszy GetBacku?

Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił osiem z 48 skarg kasacyjnych dotyczących przymusowej restrukturyzacji banku Leszka Czarneckiego. Sprawą będzie się musiał ponownie zająć sąd pierwszej instancji. Kwestia roszczeń obligatariuszy GetBacku pozostaje otwarta.

Chodzi o decyzje Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, na mocy których została wszczęta przymusowa restrukturyzacja Idea Banku S.A. W 2020 roku BFG oszacował wartość aktywów i pasywów banku, umorzył instrumenty kapitałowe, określił wynagrodzenie za przejęcie oraz przeniósł na podmiot przejmujący (Bank Peako) zobowiązania (96 proc.) i prawa majątkowe (98 proc.). Oprócz tego zawiesił kompetencje rady nadzorczej, rozwiązał zarząd i wygasił mandaty jego członków, a także ustanowił administratora.

Decyzja BFG określiła również katalog praw majątkowych, które nie zostały przejęte przez Pekao. Były to m.in. roszczenia związane z dystrybucją obligacji GetBacku, certyfikatów inwestycyjnych emitowanych przez Lartiq TFI (dawniej Trigon TFU) oraz ubezpieczeń na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Dlatego skargę do WSA wniósł nie tylko były właściciel banku, Leszek Czarnecki, ale również m.in. obligatariusze, którzy nabywali obligacje GetBacku za pośrednictwem Idea Banku (w sumie 606 podmiotów). Wszystkie, po połączeniu do wspólnego rozpoznania, zostały przez WSA w Warszawie oddalone w sierpniu 2021 r. (sygn. akt VI Sa/Wa 201/21).

W poniedziałek Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu 48 skarg kasacyjnych, osiem z nich uwzględnił poprzez uchylenie wyroku i zwrócenie do ponownego rozpoznania, a pozostałe 40 oddalił. Uwzględnieniu uległy skargi wniesione przez radę nadzorczą Idea Banku, Leszka Czarneckiego, LC Corp, Gettin Holding i Kania Smart Properties.

Sprawa Idea Banku. Skargi uwzględnione z przyczyn formalnych

W skargach tych podnoszony był zarzut dotyczący braku niezależności BFG i niedopuszczalnego konfliktu interesów w ramach jednego organu, poprzez łączenie funkcji organu przymusowej restrukturyzacji, kuratora banku i gwaranta depozytów. NSA stanął na stanowisku, że przepisy dyrektywy 214/59 w sprawie ustanawiającej ramy prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, nie zabraniają co do zasady łączenia tych funkcji w rękach jednego organu, o ile zostały podjęte działania strukturalne, które zapobiegałyby konfliktowi interesów. Tak wynika również z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 12 grudnia 2024 r. w sprawie C-118/23.

Jednak z uwagi na to, że WSA odniósł się do kwestii konfliktu interesów jedynie zdawkowo, to w opinii NSA uchylił się de facto od oceny prawidłowości działania BFG jako organu przymusowej restrukturyzacji, czym naruszył przepisy prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (art. 141 § 4 w zw. 133 § 1 oraz 134 p.p.s.a.). 

Prawnicy Leszka Czarneckiego zapowiadają walkę o odszkodowanie

 – Jesteśmy bardzo zadowoleni w dzisiejszego rozstrzygnięcia NSA, tym bardziej w świetle niedawnego wyroku WSA w Warszawie (sygn. VI SA/Wa 2964/22) w analogicznej sprawie przymusowej restrukturyzacji Getin Noble Banku, w którym sąd stwierdził naruszenie przepisów prawa przez organy nadzoru finansowego. Tamto rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o wyrok TSUE w sprawie C-118/23. Trybunał stwierdził w nim, że aby procedura przymusowej restrukturyzacji banku była dokonana zgodnie z przepisami dyrektyw, musi być zachowana operacyjna niezależność w ramach podmiotu, który ją przeprowadza, a takiej operacyjnej niezależności w ramach BFG nie było – komentuje Maria Giertych, aplikant adwokacki z Giertych Kancelarie Prawne, które reprezentują Leszka Czarneckiego, byłego właściciela Idea Banku.

I dodaje: – Skoro w sprawie Getin Noble Banku, WSA w Warszawie stwierdził, że decyzja BFG została wydana z naruszeniem prawa, to spodziewamy się szybkiego wyroku WSA w tej sprawie, który potwierdzi nasze stanowisko, że tak samo z naruszeniem prawa przeprowadzono przymusową restrukturyzację Idea Banku, a to otworzy drogę do odszkodowań dla jego akcjonariuszy.

Powodem uwzględnienia trzech kolejnych skarg (z których jedna była wniesiona przez ponad 250 osób) była odmowa dostępu do akt postępowania. Jak wskazywał NSA, decyzję w przedmiocie przymusowej restrukturyzacji i jej uzasadnienie otrzymuje tylko rada nadzorcza. Oprócz niej w zasadzie nikt nie zna ani akt sprawy, ani istotnych elementów, które wpływają na ocenę tego, czy rozstrzygnięcie jest zgodne, czy też niezgodne z prawem. Pozostałe strony dowiadują się o nim z obligatoryjnego komunikatu na stronie BFG, który zawiera tylko przyczyny podjęcia decyzji i informacje o jej skutkach. Mimo iż taka sytuacja dotyczyła praktycznie wszystkich podmiotów, które miały interes prawny w tej sprawie, to tylko w trzech skargach pełnomocnicy wystąpili o dostęp do akt, którego im odmówiono.

– Mamy więc sytuację, w której skarżącym nie były udostępnione akta administracyjne, jak większość skarżących nie byli zawiadomieni o terminie posiedzenia niejawnego, a odpowiedź na skargę była doręczona razem z wyrokiem. Mamy kumulację zdarzeń, które świadczą o tym, że w tych trzech przypadkach doszło do nieważności postępowania z powodu niemożności obrony swoich praw – tłumaczyła sędzia Korycińska. Zaznaczając, że w innych sprawach również podnoszono argument braku dostępu do akt, ale robiły to strony, które o niego w ogóle nie występowały, albo podmioty, które ten dostęp otrzymały.

Trudna droga do odszkodowań za GetBack

– Nasza skarga była przygotowana w ciągu siedmiu dni na podstawie przekazanej nam około 20-stronicowej powerpointowej prezentacji, będącej skrótem z ponad 750 stron materiału, oraz 8-stronicowego streszczenia decyzji, która według mojej wiedzy ma 95 stron uzasadnienia. Spodziewałem się, że WSA zapewni mi dostęp do akt, bym mógł uzupełnić skargę, ale wydano zarządzenie o nieudostępnieniu akt postępowania administracyjnego – mówi adwokat Jarosław Kaczyński z kancelarii Legal Partnes. Reprezentuje on obligatariuszy, którzy za pośrednictwem Idea Banku nabywali obligacje GetBacku oraz certyfikaty Trigona. 

 – Później liczyłem na to, że może więcej dowiem się na rozprawie, ale ona się nie odbyła, bo wyrok zapadł na posiedzeniu niejawnym. Pierwsze informacje o tym, co w tej decyzji się tak naprawdę znajduje, poznałem dopiero z lektury skargi kasacyjnej wniesionej przez radę nadzorczą. Tak nie powinno być w żadnym postępowaniu – podkreśla mec. Kaczyński.

Po uwzględnieniu skargi zarzuty podnoszone przez część obligatariuszy będą mogły być merytorycznie rozpatrzone.

 – Jeżeli WSA stwierdzi, że decyzja o przymusowej restrukturyzacji Idea Banku została wydana z naruszeniem prawa, to jej skutkiem będzie odpowiedzialność odszkodowawcza Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, który będzie musiał zwrócić utracone pieniądze w wyniku tejże błędnej decyzji – dodaje Jarosław Kaczyński.

To jednak nie musi być takie proste, bo jak zaznacza reprezentujący BFG prof. Marcin Dyl z kancelarii Królikowski Marczuk Dyl, trzeba wykazać szkodę. – A wykazanie szkody musiałoby polegać na udowodnieniu, że zastosowanie mechanizmu przymusowej restrukturyzacji było dla kogoś mniej korzystne niż przy upadłości banku. A nie było nikogo, kto w wyniku przymusowej restrukturyzacji dostałby mniej niż w przypadku upadłości – zaznacza mec. Dyl. 

sygnatura akt: II GSK 1396/22

Opinia dla Rzeczpospolitej

Łukasz Kosiedowski, radca prawny, z-ca dyrektora Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich

Niezaprzeczalnym plusem dzisiejszego wyroku jest jednoznaczne potwierdzenie, że wierzyciele (w tym obligatariusze) są legitymowani do zakwestionowania przed sądem administracyjnym decyzji BFG. NSA nie miał co do tego wątpliwości. Chociaż tylko część z wniesionych skarg kasacyjnych została uwzględniona, to kwestia zgodności z prawem decyzji BFG w sprawie przymusowej restrukturyzacji Idea Banku jest nadal otwarta, a tym samym nawet ci spośród skarżących, którzy formalnie przegrali (albo nie wnieśli w ogóle skarg kasacyjnych, albo ich skargi kasacyjne zostały oddalone), zachowują nadzieję na uzyskanie prejudykatu umożliwiającego dochodzenie odszkodowania.
Z perspektywy stanowiska, jakie w tej sprawie zajął rzecznik praw obywatelskich, cieszy nas, że NSA dostrzegł, sygnalizowaną także przez RPO, swoistą „kumulację” ograniczeń procesowych, jakie napotkali skarżący (kwestia dostępu do treści decyzji BFG i akt administracyjnych). Z oceną nieuwzględnienia przez NSA zarzutów odnoszących się do, ogólnie rzecz ujmując, wpływu przymusowej restrukturyzacji Idea Banku na prawa konsumenta musimy się z kolei wstrzymać do momentu sporządzenia pisemnego uzasadnienia.