Czas wypełnić PIT-38

Pomagamy inwestorom się rozliczyć z fiskusem z ubiegłorocznych zysków i strat giełdowych Dziś pierwszy odcinek poradnika, za tydzień – kolejny

PIT-38 to podstawowy formularz dla osób fizycznych rozliczających podatek dochodowy od zysków osiąganych na rynku kapitałowym. Jak co roku, w krótkim poradniku, opisuję czytelnikom, w jaki sposób należy sporządzić ten typ zeznania rocznego, wyjaśniając zawiłości wynikające z przepisów i ostrzegając przed praktycznymi pułapkami. Poza poradnikiem zamieszczonym na łamach „Parkietu", można się posiłkować broszurą informacyjną do zeznania PIT-38 wydaną przez Ministerstwo Finansów oraz instrukcją wypełniania dostępną w wersji elektronicznej na stronie internetowej ministerstwa.

Kto musi złożyć PIT-38?

Zeznanie PIT-38 jest przeznaczone dla podatników, którzy w roku podatkowym uzyskali przychody:

UWAGA! Zeznanie nie jest przeznaczone dla osób, które wyżej wymienione dochody uzyskały w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. One uwzględniają zyski z odpłatnego zbycia papierów wartościowych w prowadzonych księgach podatkowych lub rachunkowych, a następnie całość dochodów z działalności w odpowiednim zeznaniu podatkowym.

Poza tym zeznanie możemy i powinniśmy wykorzystać, jeśli w danym roku podatkowym otrzymaliśmy jeden z licznych dochodów opodatkowanych podatkiem zryczałtowanym, od którego nie pobrał podatku płatnik.

Dla wybranych rodzajów dochodów kapitałowych (np. dywidendy, odsetki) nie ma obowiązku samodzielnego rozliczenia podatku. Poboru taksy dokonuje za nas instytucja lub osoba, która pośredniczy w wypłacie. Płatnik pobiera podatek wg stawki określonej w ustawie i odprowadza go do właściwego urzędu skarbowego, w zasadzie bez konieczności informowania nas o tym fakcie. Jeśli jednak płatnik podatku nie pobrał, odpowiedzialność za ostateczne uiszczenie daniny spada na nas jako podatników.

Zryczałtowany podatek dochodowy (tzw. podatek Belki) to coś innego niż podatek od dochodu z odpłatnego zbycia lub realizacji instrumentów finansowych (tzw. podatek giełdowy). Mimo że stawka w obu przypadkach jest taka sama, zasady obliczania i poboru są odmienne.

Dla inwestorów indywidualnych to rozszerzenie funkcji formularza ma szczególne znaczenie w przypadku, gdy wypłacano im np. odsetki lub dywidendy bez potrącania podatku (szczególnie z zagranicy), ponieważ w PIT-38 powinni taki podatek uwzględnić w rubryce 36 i następnych. Kwestię tę omówię w dalszej części poradnika.

PIT-38 zobligowani jesteśmy złożyć nawet wtedy, gdy składamy standardowe dla nas zeznanie roczne z innych tytułów. Tego rodzaju formularza nie muszą składać jedynie tzw. nierezydenci, czyli osoby inwestujące na naszym rynku kapitałowym, które mają miejsce zamieszkania poza Polską, jeśli stosowna umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania nie przewiduje opodatkowania w Polsce (tak jest w zdecydowanej większości przypadków).

Brak jest możliwości złożenia PIT-38 jako zeznania wspólnego małżonków. Zarówno mąż, jak i żona, nawet jeśli uzyskują dochody z rachunku (inwestycyjnego) wspólnego, muszą się rozliczać w tym przypadku samodzielnie.

Dane osobowe

Poza typowymi danymi osobowymi, które należy poprawnie wpisać w części B, podatnik powinien pamiętać o podaniu numeru PESEL, u góry pierwszej strony. Jeśli nawet posiadaliśmy kiedyś numer NIP (do końca 2011 r.), to zapomnijmy o nim, ponieważ teraz najczęściej posługujemy się numerem PESEL. Wyjątkiem są tu osoby zobowiązane do posiadania numeru NIP z tytułu rejestracji w podatku VAT, prowadzące działalność gospodarczą lub wykonujące funkcję płatnika (innego podatku lub składek ZUS). Co prawda dochody wymienione w PIT-38 nie mają żadnego związku z działalnością gospodarczą, opodatkowaniem VAT lub funkcją płatnika, ale to właśnie są trzy sytuacje, gdy w rubryce 1 wpisujemy NIP.

Należy pamiętać, że dane powinny być aktualne. Jeśli otrzymaliśmy PIT-8C, który wykorzystujemy do wypełnienia zeznania i mamy w nim dane nieaktualne, nie przejmujmy się – dane w zeznaniu rocznym powinny być prawidłowe, a identyfikacji organy podatkowe dokonają na podstawie np. numeru PESEL.

Dane liczbowe

W większości przypadków dane o uzyskanych dochodach lub stratach, wyliczone w części C, będą podawane na podstawie otrzymanej wcześniej informacji PIT-8C. Pamiętajmy jednak o dwóch kwestiach:

Informacja PIT-8C jest wystawiana w przypadku dochodów i transakcji wystandaryzowanych, takich jak np. sprzedaż na GPW lub inna sprzedaż dokonywana za pośrednictwem domów maklerskich. Dla niektórych transakcji PIT-8C mogą wystawić same spółki, jeśli miały dane o przeniesieniu własności akcji z jednego akcjonariusza na drugiego. Zresztą praktyka pokazuje, że przypadki dublowania danych o tej samej transakcji w różnych PIT-8C są coraz częstsze, więc należy się uzbroić w cierpliwość w wyjaśnianiu, że nasza transakcja została ujęta prawidłowo (jednorazowo) w zeznaniu PIT-38. Może się także zdarzyć, że informacji PIT-8C nie otrzymamy wcale. Po pierwsze dlatego, że tak do końca nie wiadomo, kto zgodnie z ustawą PIT ma ją wystawić. Po drugie – wystawca może nam informacji nie dostarczyć z powodu błędu po jego stronie lub po stronie poczty.

UWAGA! Brak informacji PIT-8C nie zwalnia nas jednak z obowiązku wypełnienia PIT-38! Jeśli najpóźniej w pierwszych dniach marca nie dostaliśmy PIT-8C, powinniśmy sprawdzić w instytucji finansowej, jaka była przyczyna takiego stanu rzeczy. Jeśli mamy nadal wątpliwości, czy jednak nie powinniśmy złożyć zeznania, najważniejsze jest ustalenie, jakie transakcje na rynku kapitałowym wykonaliśmy w mijającym roku i czy są to transakcje, które przyniosły nam przychód wymagający wykazania w zeznaniu.

Możemy uzyskiwać dochody opisane w PIT-8C również bez pośrednictwa innych osób lub instytucji. Zwykle dotyczy to sprzedaży akcji lub udziałów w spółkach małych lub średnich, w tym spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Poza tym niektóre transakcje, z uwagi na zbyt złożony charakter i konieczność interpretowania szczegółowych umów zawieranych przez akcjonariuszy, nie są wykazywane w PIT-8C – chodzi tu przede wszystkim o objęcie udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część oraz transakcje, które mogą być uznane za odpłatne zbycie, jednak zostały oparte na skomplikowanych umowach, które nie mają charakteru sprzedaży. Tego rodzaju umowy lub transakcje powinniśmy samodzielnie uwzględnić w zeznaniu PIT-38, wykorzystując do tego rubryki 22 i 23.

UWAGA! Przypis numer 2 w deklaracji PIT-38 (na dole drugiej strony) nie obejmuje wszystkich możliwych przychodów, jakie powinniśmy wykazać w zeznaniu. Ponieważ możemy nie otrzymać informacji PIT-8C, musimy pamiętać o wykazaniu w rubrykach 22 i 23 wartości odnoszących się do wszelkich transakcji odpłatnego zbycia akcji, udziałów i innych papierów wartościowych.

Dane liczbowe wpisywane do zeznania powinny być udokumentowane na wypadek ewentualnej kontroli skarbowej. Oczywiście najprostszą formą ich udokumentowania jest posiadanie PIT-8C, w którym dane niezbędne do wyliczenia podatku prezentuje nam dom maklerski lub inna instytucja. Posiadanie PIT-8C nie oznacza jednak, że powinniśmy bezrefleksyjnie przepisywać jego zawartości do zeznania rocznego. Z czego wynika konieczność analizy naszych przychodów i kosztów?

Uzupełniając samodzielnie przychody lub koszty pamiętajmy, że musimy być w stanie wszystko udokumentować w przypadku, gdy nasze zeznanie zacznie sprawdzać urząd skarbowy. Gromadzenie umów lub potwierdzeń zapłaty określonych wydatków to działanie, które zabezpieczy nas przed reakcją urzędników, zawsze wzywających podatnika do składania wyjaśnień, jeśli jego zeznanie PIT-38 nie zgadza się z danymi w informacji PIT-8C.

Inwestorze! Masz pytania lub wątpliwości dotyczące podatku giełdowego? Daj nam znać.  Przy­ślij je nam na adres [email protected], a my zadamy pytanie ekspertowi CDM Pekao SA - Robertowi Morawskiemu