Warsztat inwestora
Nieskomplikowana budowa, a jednocześnie duża skuteczność wskaźników opartych o związki wolumenu obrotu z kursem spowodowały, że wielu analityków rynku kapitałowego zaproponowało własne rozwiązania w tym zakresie. Niektóre z nich zasługują na bliższe poznanie, mimo że stanowią jedyniemodyfikację wskaźników już istniejących. Do interesujących przykładów tego typu rozwiązań należą
wskaźnik siły opracowany przez znanego amerykańskiego analityka Alexandra Eldera oraz wskaźnik"OBV ważone", dostępny wyłącznie w programie giełdowym ASHER-AAT.
Wskaźnik siły (Force Index) jest oscylatorem mierzącym wielkość popytu towarzyszącego każdej zwyżce ceny oraz podaży związanej ze spadkiem ceny. Zdaniem Eldera, taki pomiar umożliwiają trzy zasadnicze elementy informacji, która płynie z rynku - kierunek ruchu ceny, jego zakres oraz wolumen obrotu.Do wyznaczenia pierwszego z tych elementów - kierunku ruchu kursu - wystarczy porównanie ceny zamknięcia na dwóch kolejnych sesjach. Jeżeli jest ona wyższa niż na wcześniejszej sesji, siła ruchu ma wartość dodatnią. W odwrotnym przypadku siła ruchu przyjmuje wartość ujemną. Drugi element siły ruchu ceny ma związek z wielkością zmiany cen. Jest to najprostszy sposób określenia siły samego ruchu. O wiarygodności tego ostatniego decyduje natomiast trzeci element - wolumen obrotu. Im jest on większy, tym bardziej znaczący jest ten ruch.Siła ruchuŁącząc wymienione elementy w nieskomplikowany wzór matematyczny można dla każdej sesji (n) obliczyć wskaźnik charakteryzujący bieżącą siłę ruchu ceny.Wskaźnik siły n = Wolumen obrotu n × × (cena zamknięcian - cena zamknięcian-1)Wykres tak zdefiniowanego wskaźnika siły jest uzupełniany linią na poziomie 0. Jeżeli kurs zamknięcia jest wyższy od kursu zamknięcia z poprzedniej sesji, wskaźnik siły przyjmuje wartość dodatnią i jest wykreślany powyżej linii centralnej. W przeciwnym wypadku (kurs zamknięcia jest niższy w stosunku do poprzedniej sesji) wskaźnik przyjmuje wartość ujemną. Jeśli natomiast cena zamknięcia nie zmienia się podczas dwóch kolejnych sesji, wartość wskaźnika siły równa jest 0.Tłumienie wahańDuże wahania wolumenu obrotu z sesji na sesję oraz niekumulowanie wartości wskaźnika powodują że wykres wskaźnika jest zazwyczaj bardzo nieregularny (poszarpany). Z tego względu w praktyce wygładza się go za pomocą średniej ruchomej. Taki zabieg nie tylko ułatwia porównanie wykresów wskaźnika i kursu, ale także zapewnia bardziej wiarygodne sygnały.Minimalny stopień wygładzenia zapewnia już 2-dniowa średnia ruchoma, podczas gdy dla analizy akcji w dłuższym horyzoncie inwestycyjnym Elder zaleca stosowanie 13-dniowej średniej ruchomej typu wykładniczego. Na rysunku 1 (Polifarb Cieszyn) porównano wykresy wskaźnika siły wygładzonego średnią ruchomą 2- i 13-dniową. Jak widać z rysunku, wahania wskaźnika krótkoterminowego pozwalają na analizę rynku jedynie w horyzoncie kilkusesyjnym.Inaczej wygląda sytuacja ze wskaźnikiem średnioterminowym. Niemal przez cały okres wzrostów wskaźnik siły przebywał w obszarze wartości dodatnich (grudzień '98 - styczeń '99). Warto porównać ten wykres z wykresem zaprezentowanego niedawno wskaźnika VPT (Volume Price Trend), a ściślej mówiąc - z jego wersją nieskumulowaną. Wysokie podobieństwo obu wykresów wynika z niemal identycznej konstrukcji obu wskaźników. Jedyną różnicą jest bowiem sposób uśrednienia wskaźnika. VPT ma je ukryte już we wzorze (średnia arytmetyczna), podczas gdy do wskaźnika siły, zgodnie z intencją autora, stosowane jest uśrednienie wykładnicze. Z pewnym uproszczeniem można powiedzieć, że przebiegi obu wskaźników różnią się o tyle, o ile średnia arytmetyczna różni się od średniej wykładniczej.System inwestycyjnyElder uważa wskaźnik siły za użyteczne narzędzie przy ustalaniu momentów wejścia i wyjścia z rynku. Sygnałem kupna jest przebicie od dołu przez wykres wskaźnika poziomu 0 przy założeniu rosnącej 13-dniowej średniej ruchomej wykładniczej kursu. Gdy ta ostatnia zniżkuje i jeśnie linia wskaźnika spada do strefy wartości ujemnych, generowany jest sygnał wyjścia z rynku. Rysunek nr 2 przedstawia prostą strategię inwestycyjną opartą o wykresy kursu i wskaźnika wygładzone 13-dniową średnią ruchomą wykładniczą. Dwa pierwsze sygnały kupna na wykresie wskaźnika nie zostały potwierdzone nachyleniem średniej kursu. Dobrym momentem kupna był sygnał w punkcie X, a nawet Y po wybiciu w górę samego wskaźnika. Ważnym sygnałem ostrzegającym przed wyczerpywaniem się potencjału wzrostowego i możliwością odwrócenia trendu było pojawianie się dywergencji bessy. Zwyżkujące wierzchołki kursu (A, B) nie zostały potwierdzone zniżkującymi wierzchołkami na wykresie wskaźnika. Zmiana kierunku średniej kursu przy jednoczesnym przebiciu poziomu równowagi przez wykres wskaźnika siły (punkt Z) nie mogły pozostać niezauważone przez inwestora.OBV ważoneWielu modyfikacji doczekały się także wskaźniki oparte o zasadę kumulowania wolumenu obrotu ze znakiem ceny, a zwłaszcza najpopularniejszy z nich - OBV. Przypomnę, że w przypadku tego ostatniego wolumen z sesji przy cenie rosnącej dodawany jest do kumulacyjnej sumy wolumenu, natomiast odejmowany, gdy kurs papieru spadnie. Interpretacja wskaźnika polega na ocenie przebiegu wskaźnika, w szczególności dywergencji trendu ceny i trendu wskaźnika. Na krajowym rynku akcji OBV wykazuje często tendencje do ciągłego wzrostu. Zmniejsza to czytelność wykresów, a tym samym przydatność wskaźnika.Program ASHER AAT zawiera wskaźnik "OBV ważone", którego konstrukcja jest bardzo podobna do oryginalnego. Jedyna różnica polega na pomnożeniu przez pewną stałą wolumenu z bieżącej sesji w przypadku spadku ceny. Pozwala to na wyeliminowanie tendencji do utrzymywania przez wskaźnik trendu rosnącego. Użytkownik może zmieniać mnożnik, jednak wydaje się, że przyjęta przez producenta programu domyślna wartość (1,3) jest właściwa. Zasady interpretacji wskaźnika pozostają bez zmian.ZastosowanieJako przykład ilustrujący zalety ważonej odmiany OBV wybrałem akcjogram Elektrimu (rysunek 3). W stosunku do nieważonego OBV, wykres jest znacznie czytelniejszy, a zgodne z klasyczną interpretacją wskaźnika sygnały pojawiają się w tych samych miejscach. Obserwując położenie wierzchołków wykresów ceny i wskaźnika, można zauważyć silną dywergencję (lipiec '98 i lipiec '99). Wystąpienie podobnej dywergencji na innych wskaźnikach często poprzedza zmianę trendu. Zauważyłem, że interpretacja taka dla akcjogramów innych spółek zazwyczaj jest poprawna.Wykres podobny do poprzedniego, jednak z pominięciem linii trendu (rysunek 4) pokazuje wysoką trafność sygnałów dywergencyjnych. W zasadzie wszystkie istotne sygnały znajdują potwierdzenie. Na wykresie zaznaczyłem tylko sygnały średnioterminowe. Jednak uważna analiza pokazuje, że użyteczność sygnałów krótkoterminowych jest porównywalna. Oba wykresy wykonałem z użyciem mnożnika 1,3.
KAROL JARZYŃSKI
