Rząd chce większej przejrzystości wyników

Od 2008 r. spółki będą publikować szczegóły wszystkich umów, które mogą mieć wpływ na bilans bądź wynik finansowy. Inaczej wycenią też niektóre nieruchomości

Ministerstwo Finansów kończy prace nad nowelizacją ustawy o rachunkowości. Inwestorów ucieszy m.in. nakaz publikowania w sprawozdaniach spółek umów dotąd nie ujmowanych w bilansie, a mających wpływ na wyniki firmy bądź narażających ją na ryzyko. Informacje o tego typu transakcjach znaleźć się mają obowiązkowo w informacji dodatkowej. Nowe przepisy będą stosowane począwszy od raportów za 2008 r. MF wdraża w ten sposób postanowienia dyrektywy unijnej nr 2006/46/WE, która ma na celu zwiększenie przejrzystości danych o finansach spółek.

Otwarty katalog

O jakie transakcje chodzi? Resort podaje jedynie przykłady: leasing operacyjny, zabezpieczenie na aktywach, outsourcing, sprzedaż wierzytelności, transakcje sprzedaży i odkupu, sekurytyzacja prowadzona przez podmioty niebędące spółkami prawa handlowego, czy wreszcie umowa konsygnacyjna. Ich katalog nie jest zamknięty. - Trzeba uwzględnić wszystkie umowy o istotnym znaczeniu dla jednostki. Nie wymieniamy ich typów. Przede wszystkim liczymy na rzetelność i racjonalność osób, które sporządzają sprawozdanie, a potem racjonalność biegłego rewidenta - mówi Joanna Dadacz, dyrektor Departamentu Rachunkowości MF.

Nie wszyscy informują

Duża część spółek już teraz publikuje informacje o tzw. transakcjach pozabilansowych. Dane o umowach leasingu operacyjnego często można znaleźć w notach (firmy prezentują zwykle koszt usługi z uwzględnieniem VAT oraz pozostałą kwotę do spłacenia). Spółki raportują także o umowach konsygnacyjnych, czyli specyficznej formy agencji (dystrybutor nie może ewidencjonować pobranego towaru jako własny). Umowy te są często stosowane w branży wydawniczej. Z kolei transakcje sprzedaży i odkupu, będące czymś w rodzaju kredytu na rynku papierów wartościowych, są ujawniane przez te spółki, które stosują międzynarodowe standardy rachunkowości (mówi o tym MSR 39). Nie wszystkie jednak to robią, powołując się na zapis o ryzyku wynikającym z tytułu własności (umowę ewidencjonuje podmiot, który bierze na siebie większe ryzyko związane z wahaniem kursów).

W wielu raportach nie znajdziemy też informacji o umowach outsourcingu czy transakcjach typu "take-or-pay", stosowanych bardzo często na rynku rolnym (nabywający deklaruje, że jeżeli nie kupi w przyszłości całego towaru, to za niezakupioną część zapłaci odpowiednią kwotę pieniężną).

Po wejściu w życie nowych przepisów spółki nie będą miały wyboru - publikacja szczegółów tego typu umów będzie obowiązkowa. Tak jak informacji o wynagrodzeniu audytorów.

Co z wynikiem?

Projekt nowelizacji ustawy jest teraz konsultowany z rynkiem. Zgodnie z harmonogramem, Rada Ministrów zajmie się nim w trzecim kwartale. MF liczy na szybkie uchwalenie przepisów przez Sejm, tak by ostateczna wersja ustawy była znana przed 2008 r.

Oprócz nowych wymogów informacyjnych, nowelizacja wprowadza także wiele przepisów korygujących sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych. Inwestorów interesuje zwykle, jak nowe przepisy mogą wpłynąć na wyniki spółek. Ministerstwo ocenia, że będzie on raczej niewielki. Mimo to pojawi się kilka zmian, na które rynek powinien zwrócić szczególną uwagę. Przede wszystkim zmianie ulega definicja inwestycji. Propozycja MF przewiduje, by były to "aktywa posiadane w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych". Dotychczasowa ustawa mówi o "aktywach nabytych". Niewielka korekta ma znaczenie zwłaszcza w przypadku nieruchomości. Zgodnie z nową treścią artykułu, do inwestycji będzie można zaliczyć wybudowane przez siebie budynki, które są potem dzierżawione. Do tej pory interpretację taką utrudniało słowo "nabycie". Dlatego tego typu nieruchomości wpadały do katalogu rzeczowych aktywów trwałych. Dzięki zmianie spółki będą mogły inaczej wyceniać własne budynki - nie według kosztów wytworzenia, powiększanych o wydatki na ulepszenia i pomniejszanych o amortyzację - a według wartości rynkowej. Przy galopujących cenach nieruchomości może to znacząco zwiększyć aktywa w bilansie, zmieniając tym samym wskaźniki rentowności.

Inna wycena inwestycji

Wpływ na wyniki spółek może mieć także rozszerzenie katalogu możliwych do stosowania sposobów wyceny wycen aktywów i zobowiązań finansowych (w tym konsolidowanych udziałów w innych podmiotach) o tzw. skorygowaną cenę nabycia. Ta metoda uwzględnia wartość pieniądza w czasie oraz oczekiwaną stopę zwrotu z inwestycji. W przypadku gdy dana firma wybierze sposób wyceny dla długo utrzymywanych aktywów, zmiany ich wartości mogą być znaczne. W sprawozdaniu spółki muszą jednak wyjaśnić, jaką politykę rachunkowości stosują.

MSR-y zawsze audytowane

Wiele zmian w ustawie dotyczy międzynarodowych standardów rachunkowości. Nowelizacja jasno precyzuje, że wszystkie spółki, które sporządzają swoje sprawozdania na podstawie MSR-ów, muszą poddać się badaniu biegłego rewidenta. Przypomnijmy, że prawo do stosowania standardów mają firmy giełdowe lub podmioty wchodzące w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza sprawozdania według MSR. Raporty większości z nich są badane przez biegłych rewidentów. MF chce, aby nie było wyjątków. Wskazuje na krótkie doświadczenie z MSR-ami na polskim rynku (weszły w 2004 r.)

Resort zamierza też wyjaśnić, co się dzieje, jeżeli spółka stosująca standardy "schodzi" z giełdy. Literalna interpretacja przepisów daje bowiem podstawy twierdzić, że podmiot taki musi wrócić do stosowania polskich przepisów. MF chce, aby decyzje o wyborze standardów rachunkowości podejmowało walne zgromadzenie akcjonariuszy. - Decyzja o ewentualnej kosztownej zmianie powinna należeć do właściciela - tłumaczy J. Dadacz.