Gospodarka o obiegu zamkniętym – przewodnik inwestora

Termin „gospodarka o obiegu zamkniętym” traktowany jest przez część przedsiębiorców jako kolejny uciążliwy obowiązek, a przez innych – jako szansa na budowanie przewagi konkurencyjnej w czasach kurczących się zasobów. Dobrze jest znać podejście spółek z portfela inwestycyjnego do tego zagadnienia i rozumieć dane, które publikują w tym zakresie, oraz jakim przepisom podlegają.

Model gospodarki linearnej – „weź, przetwórz, zużyj i wyrzuć” – wciąż dominuje w wielu sektorach. To podejście ignoruje fundamentalną zasadę ekonomii: gospodarowanie zasobami ograniczonymi. Tymczasem dane nie pozostawiają złudzeń – według Komisji Europejskiej do 2050 r. globalna konsumpcja może wzrosnąć do poziomu, który wymagałby istnienia trzech planet. Jednocześnie ilość odpadów wzrośnie o 70 proc. Dziś w państwach UE jedynie 11,8 proc. zużytych materiałów podlega ponownemu wykorzystaniu. O tym, że można w tej dziedzinie zrobić więcej, przekonuje przykład Holandii, która w 2023 r. osiągnęła poziom 30,6 proc. Ambitny cel unijny zakłada wzrost tego wskaźnika do 22,4 proc. do 2030 r.

Branże kluczowe i jasna informacja

Circular Economy Action Plan z 2020 r. (CEAP 2020) jednoznacznie wskazuje kierunek, którym jest systemowe podejście, które ograniczy presję na środowisko i stworzy fundamenty dla regeneracyjnego wzrostu gospodarczego. Priorytety? Projektowanie produktów z myślą o ich trwałości, naprawialności, recyklingu. Nowe rozporządzenie o ekoprojektowaniu (2024/1781) wskazuje branże kluczowe: żelazo i stal, aluminium, tekstylia, meble, opony, detergenty, farby, chemikalia, sprzęt elektroniczny i IT.

Nowością jest także cyfrowy paszport produktu – narzędzie, które ma umożliwić konsumentom, producentom i inwestorom dostęp do pełnej informacji o cyklu życia produktu. Dane mają dotyczyć m.in. śladu węglowego, zużycia surowców czy możliwości recyklingu. To może istotnie zmienić sposób oceny ryzyka środowiskowego przez analityków i inwestorów.

Wielokrotny użytek i długotrwałość

Gospodarka o obiegu zamkniętym to nie tylko teoria. Na rynku pojawiają się już modele biznesu, które odpowiadają na te wyzwania. Coraz więcej sieci handlowych oferuje usługi naprawcze czy refill, rozwijają się platformy do sprzedaży produktów z drugiego obiegu, a innowacyjne firmy wdrażają systemy zamkniętego obiegu w produkcji (np. zwrotne opakowania czy recykling wody technologicznej).

Odpowiedzialność spoczywa również na producentach. Dyrektywa 2019/904 dotycząca rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) zobowiązuje wytwórców jednorazowych produktów z plastiku do pokrywania kosztów zbiórki i utylizacji odpadów. W 2017 r. ilość odpadów opakowaniowych w UE sięgnęła 173 kg na osobę – ta liczba nadal rośnie. Unia Europejska nie poprzestaje na ogólnych postulatach. Dyrektywa „prawo do naprawy” wprowadza obowiązek zapewnienia możliwości naprawy towaru przez minimum dwa lata, co ma wydłużyć cykl życia produktów i ograniczyć ilość elektrośmieci.

Kluczem wiedza

Fundamentem skutecznej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym jest jednak wiedza. Tu kluczową rolę odgrywa metodologia LCA (Life Cycle Assessment) – narzędzie umożliwiające ocenę wpływu środowiskowego produktu na wszystkich etapach jego istnienia, od pozyskania surowców, przez produkcję, transport i użytkowanie, aż po utylizację. LCA pozwala na identyfikację punktów krytycznych i ograniczenie greenwashingu – to realna przewaga w zarządzaniu ryzykiem środowiskowym.

Czy gospodarka cyrkularna to kolejna moda? To odpowiedź na brutalną rzeczywistość kurczących się zasobów, rosnących kosztów surowców. To także fundament konkurencyjności w nowej gospodarce – tej, która nie marnuje, ale inwestuje w przyszłość. W takim przypadku warto wiedzieć, które spółki podlegają jakim regulacjom, rozumieć dobrze dane, które publikują i z czego wynikają oraz co może przełożyć się na ich przewagi konkurencyjne. Świadomy inwestor musi patrzeć dalej niż raport finansowy.