Rozporządzenie MiCA i projekt polskiej ustawy o kryptoaktywach

Rynek cyfrowych finansów wymagał podjęcia próby ukształtowania warunków jego funkcjonowania. Potrzeba działań regulacyjnych wynikała m.in. z wielu ryzyk i niebezpieczeństw związanych z istotą kryptoaktywów, ich emisją lub obrotem.

Na te ryzyka uwagę zwraca Komisja Nadzoru Finansowego. W  swoich ostrzeżeniach akcentuje zasadnicze problemy, tj. wysoką zmienność wartości, spekulatywny charakter spowodowany brakiem skutecznych i sprawdzonych metod wyceny, brak jednoznacznej i powszechnie akceptowalnej wartości ekonomicznej, ryzyko operacyjne utraty dostępu do własnych środków, wysokie ryzyko niepowodzenia przedsięwzięć finansowanych za pomocną kryptoaktywów oraz bardzo wysokie ryzyko nadużyć, utraty inwestycji wobec braku regulacji (utrudnienie przyszłego dochodzenia roszczeń, osłabienie pozycji inwestora) lub braku nadzoru (oszustwa).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2023/1114 z 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów /…/(dalej „Rozporządzenie MiCA”, ang. markets in crypto assets regulation) ustanawia jednolite wymogi dotyczące oferty publicznej i dopuszczania do obrotu na platformie obrotu kryptoaktywów innych niż tokeny powiązane z aktywami i tokeny będące e-pieniądzem, tokenów powiązanych z aktywami i tokenów będących e-pieniądzem, a także wymogi w odniesieniu do dostawców usług w zakresie kryptowalut. Wraz z wejściem w życie Rozporządzenia MiCA unijny rynek doczekał się zharmonizowanych przepisów. Rozporządzenie to stanowi element składowy pakietu przepisów dotyczących finansów cyfrowych. Nakłada ono na Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (dalej „ESMA”), Europejski Bank Centralny (dalej „EBC”) i Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (dalej „EBA”) obowiązek opracowania projektu regulacyjnych standardów technicznych w celu doprecyzowania treści, metod i prezentacji informacji, o których mowa w Rozporządzeniu MiCA.

Wejście w życie i stosowanie (art. 149 Rozporządzenia MiCA)

Rozporządzenie MiCA weszło w życie 20. dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Jego stosowanie zostało jednak rozłożone w czasie. Częściowo obowiązuje ono już od 29 czerwca 2023 r. Przed nami jednak termin stosowania kolejnej istotnej części. Od 30 czerwca 2024 r. stosuje się przepisy Rozporządzenia MiCA dotyczące tokenów: ART i EMT (definicje poniżej), a pozostałe przepisy od 30 grudnia 2024 roku.

Okres i środki przejściowe (art. 143 Rozporządzenia MiCA)

Państwa członkowskie Unii Europejskiej mają możliwość przyznania istniejącym już dostawcom usług związanych z kryptoaktywami w swoich jurysdykcjach tzw. środków przejściowych, o których mowa w art. 143 Rozporządzenia MiCA. Pozwolą one podmiotom, które już świadczą takie usługi zgodnie z obowiązującym w ich jurysdykcjach prawem, kontynuować działalność w okresie przejściowym do czasu rozpoczęcia stosowania przepisów Rozporządzenia MiCA, czyli przez 18 miesięcy po pełnym wdrożeniu regulacji w grudniu 2024 r. Art. 143 ust. 3 Rozporządzenia MiCA umożliwia podmiotom świadczącym usługi związane z kryptoaktywami, zgodnie z obowiązującym prawem krajowym przed 30 grudnia 2024 r., kontynuowanie prowadzonej przez nie działalności najpóźniej do 1 lipca 2026 r. lub do momentu, gdy zostanie przyznane lub odmówione zezwolenie zgodnie z art. 63 tego rozporządzenia, w zależności od tego, co nastąpi wcześniej. O zastosowaniu powyższego okresu przejściowego państwo członkowskie ma obowiązek powiadomić Komisję Europejską i ESMA do 30 czerwca 2024 r.

Środki przejściowe przed rozpoczęciem stosowania Rozporządzenia MiCA

W związku z możliwym zastosowaniem okresu przejściowego, dla podmiotów, które prowadzą albo zamierzają prowadzić działalność związaną z aktywami cyfrowymi przed rozpoczęciem stosowania MiCA istotne jest, aby w swojej działalności już teraz uwzględniały następujące reguły:

¶ ujawnienia i uczciwego traktowania potencjalnych uczestników rynku kryptoaktywów,

¶ przejrzystego i bezpiecznego zarządzania, w tym zarządzania ryzykiem, stosowania zabezpieczeń i  mechanizmów odzyskiwania i wykupu,

¶ komunikacji z właściwym organem nadzoru,

¶ przestrzegały standardów informacyjnych wobec potencjalnych nabywców i posiadaczy tokenów, w tym określenia ich praw i ryzyk, na które mogą być narażeni, zapewnienia zgodności z ustalonymi wymaganiami w zakresie wykupu określonymi w Rozporządzeniu MiCA,

¶ przygotowywały białe księgi kryptowalut, definiujące charakter prawny tokena, niewprowadzające w błąd oraz zgodne z wymaganiami dotyczącymi publikacji określonymi w Rozporządzeniu MiCA,

¶ prowadziły komunikację marketingową transparentną, niewprowadzającą w błąd oraz zgodną z regułami określonymi w Rozporządzeniu MiCA,

¶ traktowały posiadaczy tokenów jednakowo, chyba że odstępstwa w tym zakresie ujawnione zostały w białej księdze kryptowaluty i materiałach marketingowych,

¶ posiadały przejrzyste procedury obsługi reklamacji, zgodne z wymaganiami określonymi w Rozporządzeniu MiCA.

Rodzaje kryptoaktywów

Rozporządzenie MiCA zawiera legalną definicję terminu „kryptoaktywo”. Zgodnie z nią kryptoaktywo to cyfrowe odzwierciedlenie wartości lub prawa, które da się przenosić i przechowywać w formie elektronicznej z wykorzystaniem technologii rozproszonego rejestru lub podobnej technologii (art. 3 ust. 1 pkt 5 cyt rozp.).

W oparciu o te przepisy wyróżnia się następujące rodzaje kryptoaktywów:

¶ token powiązany z aktywami (ang. asset-referenced token „ART”) – rodzaj kryptoaktywa, który nie jest tokenem będącym pieniądzem elektronicznym i który ma utrzymywać stabilną wartość dzięki temu, że jest powiązany z inną wartością lub prawem bądź ich kombinacją, w tym z co najmniej jedną walutą urzędową (art. 3 ust. 1 pkt 6 cyt. rozp.),

¶ token będący pieniądzem elektronicznym lub e-pieniądzem (ang. electronic money token „EMT”) – rodzaj kryptoaktywa, który ma utrzymywać stabilną wartość dzięki temu, że jest powiązany z jedną walutą urzędową (art. 3 ust. 1 pkt 7 cyt. rozp.),

¶ token użytkowy – rodzaj kryptoaktywa, który ma jedynie zapewnić dostęp do danego towaru lub usługi dostarczanych przez innego emitenta (art. 3 ust. 1 pkt 9 cyt. rozp.); innymi słowy jest to token niebędący tokenem ART ani EMT.

Kto może mieć status dostawcy usług

Zgodnie z Rozporządzeniem MiCA status dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów (tzw. CASP, ang. crypto-asset service provider) będą mogły uzyskać podmioty dotychczas nieregulowane i nienadzorowane (np. giełdy kryptowalut), po uzyskaniu zezwolenia, niektóre tradycyjne instytucje finansowe, takie jak banki lub firmy inwestycyjne, po notyfikowaniu zamiaru świadczenia usług w zakresie kryptoaktywów.

Wdrożenie Rozporządzenia MiCA/projekt ustawy o kryptoaktywach

Rozporządzenie MiCA wiąże w całości oraz jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich (art. 149 ust. 4 zd. ost. cyt. rozp.) Działania legislacyjne na poziomie krajowym będą więc w znacznym stopniu ograniczone. Aktualnie na poziomie Unii Europejskiej prowadzone są dalsze prace nad aktami delegowanymi do Rozporządzenia MiCA (regulatory technical standards „RTS” oraz implementing technical standards „ITS”). W I kwartale 2024 r. opublikowany został trzeci pakiet konsultacyjny. Na poziomie krajowym podjęte zostały prace dotyczące opracowania projektu ustawy o kryptoaktywach. Jak wynika z komunikatu z 14.06.2024 opublikowanego na: https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-kryptoaktywach, do najważniejszych rozwiązań przewidzianych w projekcie należy:

1. Wyznaczenie KNF jako organu właściwego w zakresie stosowania Rozporządzenia MiCA i wprowadzenie narzędzi nadzoru.

2. Określenie obowiązków emitentów tokenów powiązanych z kryptoaktywami i tokenów powiązanych z e-pieniądzem oraz dostawców usług w zakresie kryptoaktywów, w tym zobowiązanie emitentów do przekazywania KNF informacji dotyczących ich działalności, które podlegają ocenie nadzorcy.

3. W przypadku naruszenia przepisów przyznanie KNF środków nadzorczych.

4. Możliwości nakładania sankcji przez KNF na oferujących, emitentów lub osoby ubiegające się o dopuszczenie kryptoaktywów, a także wprowadzenie kompetencji nadzorczych KNF w zakresie m.in. możliwości nałożenia kary pieniężnej na osoby zawodowo pośredniczące w zawieraniu transakcji związanych z kryptoaktywami lub realizujące takie transakcje. Przewiduje się również wyposażenie KNF w środki sankcyjne adresowane do dostawców usług w zakresie kryptoaktywów.

5. Wprowadzenie odpowiedzialności karnej podmiotów nadzorowanych.

6. Ustalenie zakresu i zasad zachowania tajemnicy zawodowej obejmującej informacje uzyskane w związku ze świadczeniem usług w zakresie kryptoaktywów oraz odstępstw od tej zasady.

7. Wprowadzenie możliwości składania oświadczeń woli w formie elektronicznej w odniesieniu do usług dotyczących kryptoaktywów lub ich oferty publicznej. Przewiduje się nadanie tak złożonemu oświadczeniu woli mocy równej oświadczeniu złożonemu w formie pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności.

Projekt znajduje się na etapie opiniowania, a planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów wyznaczony został na II kwartał br.