Implementacja UE Mobility Directive – podział transgraniczny i przez wyodrębnienie

Ostatnie zmiany w kodeksie spółek handlowych mogą istotnie usprawnić procesy reorganizacyjne oraz zwiększyć mobilność polskich spółek. Nowe przepisy umożliwiają bowiem przeprowadzanie transgranicznych podziałów oraz skorzystanie z nowej formy podziału przez wyodrębnienie zarówno w przypadku podziału transgranicznego, jak i krajowego.

15 września weszła w życie ustawa z 16 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1705; dalej: nowelizacja), która wprowadza m.in. zmiany do procedur reorganizacyjnych zarówno krajowych, jak i transgranicznych.

Podział przez wyodrębnienie

Główną zmianą w zakresie krajowych regulacji jest wprowadzenie nowego rodzaju podziału, tj. przez wyodrębnienie, który polega na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę lub spółki za udziały lub akcje, które obejmuje spółka dzielona. Zatem w odróżnieniu od podziału przez wydzielenie w przypadku podziału przez wyodrębnienie wspólnicy spółki dzielonej nie stają się wspólnikami spółki przejmującej. To sama spółka dzielona otrzymuje w zamian za część swojego biznesu prawa udziałowe w spółce przejmującej. Co istotne, w wyniku podziału przez wyodrębnienie, w którym część biznesu zostanie wyodrębniona do nowo powstałej spółki, powstanie spółka zależna względem spółki dzielonej.

Uproszczona procedura

Procedura podziału przez wyodrębnienie jest znacznie uproszczona względem pozostałych rodzajów podziału, bowiem nie obejmuje obowiązku badania planu podziału przez biegłego w zakresie poprawności i rzetelności, a zarządy spółek uczestniczących w podziale zostały zwolnione z obowiązku sporządzania sprawozdań uzasadniających podział spółki. Istotne uproszczenie stanowi także brak konieczności określania stosunku wymiany udziałów lub akcji spółki dzielonej na udziały lub akcje spółek przejmujących.

Podział przez wyodrębnienie a aport zorganizowanej części przedsiębiorstwa

Podział przez wyodrębnienie może stanowić alternatywę wobec często stosowanego przeniesienia zorganizowanej części przedsiębiorstwa w drodze aportu. Istotną zaletą podziału przez wyodrębnienie, która jest zarazem główną różnicą względem aportu, jest wstąpienie z dniem wyodrębnienia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, które są związane z wyodrębnianym biznesem na zasadzie sukcesji uniwersalnej. Wskutek podziału przechodzą na spółkę przejmującą z dniem wyodrębnienia, w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi pozostające w związku z przydzielonymi w planie podziału składnikami majątku, a które zostały przyznane spółce dzielonej, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia lub koncesji stanowi inaczej. W związku z tym w porównaniu z przeniesieniem aportowym najczęściej nie zajdzie konieczność dokonywania odrębnych czynności dla przeniesienia każdego z aktywów i pasywów, a zgoda wierzycieli na przejęcie długu będzie zbędna.

Podział transgraniczny

Nowe przepisy wprowadzają także podział transgraniczny, który ma zwiększyć mobilność spółek oraz poprawić ich konkurencyjność. Podział ten może być dokonany przez przeniesienie majątku spółki dzielonej na spółkę nowo zawiązaną albo spółki nowo zawiązane. Zatem przeniesienie majątku nie może nastąpić na spółkę już istniejącą. Dopuszczalne są następujące sposoby podziału transgranicznego:

¶ podział przez przeniesienie majątku na nowo zawiązaną spółkę albo spółki nowo zawiązane,

¶ podział przez wydzielenie,

¶ podział przez wyodrębnienie.

Do transgranicznego podziału spółek kapitałowych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące podziału krajowego. Niemniej procedura podziału transgranicznego przewiduje kilka istotnych różnic w porównaniu z podziałem krajowym.

Zwiększona kontrola podziału transgranicznego

W pierwszej kolejności należy wspomnieć o obowiązku uzyskania zaświadczenia o zgodności z prawem polskim podziału transgranicznego w zakresie samej procedury. Tym samym sąd rejestrowy został wyposażony w narzędzie kontroli legalności przeprowadzanej reorganizacji. Zaświadczenie wydawane jest w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku, chyba że sąd rejestrowy stwierdzi, że podział transgraniczny służy nadużyciu, naruszeniu lub obejściu prawa. Kolejny element kontroli stanowi obowiązek uzyskania pozytywnej opinii szefa Krajowej Administracji Skarbowej, który będzie oceniał m.in., czy planowana reorganizacja nie będzie skutkowała uniknięciem opodatkowania lub nadużyciem prawa w rozumieniu ustawy o VAT.

Szczególna ochrona wierzycieli, wspólników oraz pracowników

Należy także zwrócić uwagę na elementy zwiększające ochronę wierzycieli w postaci możliwości ustanowienia zabezpieczenia swoich wymagalnych roszczeń oraz wspólników, którzy – w przypadku gdy są przeciwni podziałowi – mogą skorzystać z prawa wyjścia z dzielonej spółki przez otrzymanie wynagrodzenia o równej wartości godziwej ich udziałów albo akcji.

Zdecydowanie najwięcej uprawnień otrzymali pracownicy, którym przysługiwać będą uprawnienia ochronne, takie jak możliwość składania uwag do planu podziału oraz wydawania opinii dotyczącej sprawozdania zarządu spółki dzielonej sporządzanego dla pracowników, które wyjaśnia podstawy podziału.

Podsumowanie

Nowe przepisy wprowadzone do kodeksu spółek handlowych w zakresie podziału krajowego mogą skutkować wzmożonym zainteresowaniem spółek nowym podziałem przez wyodrębnienie. Umożliwi ono uelastycznienie oraz usprawnienie procesu reorganizacji z wykorzystaniem sukcesji uniwersalnej. Podział ten będzie stanowił alternatywę dla aportu. Zdecydowanie jest to krok w dobrym kierunku.

W odniesieniu do podziału transgranicznego należy ocenić pozytywnie już samo wprowadzenie takiej regulacji do kodeksu spółek handlowych. Zmiana przepisów w tym przedmiocie była potrzebna i długo wyczekiwana przez przedsiębiorców. Dzięki niej zwiększy się mobilność oraz konkurencyjność polskich spółek. Pojawia się jednak obawa, że nadmierna kontrola organów oraz liczne wymogi formalne mogą doprowadzić do znacznego wydłużenia procedury podziału transgranicznego. Niemniej wprowadzenie tej nowej instytucji może mieć istotne znaczenie dla polskiego rynku transakcji.