Implementacja EU Mobility Directive – mechanizmy transgraniczne

Z perspektywy blisko 15 lat funkcjonowania, przepisy o transgranicznym łączeniu się spółek kapitałowych należy uznać za udane i przyczyniające się do integracji jednolitego rynku unijnego, o czym świadczy popularność tej formy reorganizacji korporacyjnej.

Marta Zając radca prawny, kancelaria Eversheds Sutherland Poland

fot. Sylwia Kocyk/mpr

Przepisy rozdziału 21 tytułu IV działu 1 kodeksu spółek handlowych („KSH”), umożliwiające transgraniczne łączenia spółek kapitałowych, dodano do polskiego porządku prawnego ustawą o zmianie KSH z 25 kwietnia 2008 r., implementującą dyrektywę 2005/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 października 2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych.

Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z 27 listopada 2019 r., zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek („dyrektywa”) będzie kolejnym etapem integracji jednolitego rynku unijnego, mającym umożliwić tworzenie i zarządzanie spółkami na tych samych zasadach we wszystkich państwach członkowskich.

Nowe możliwości i stare zasady

Implementacja dyrektywy pozwoli na odformalizowanie i uproszczenie transgranicznych połączeń spółek należących do tych samych struktur korporacyjnych (podobnie jak w przypadku operacji krajowych).

W przypadku transgranicznego łączenia spółek należących „pośrednio” do jednego podmiotu nie będzie konieczności podwyższania kapitału zakładowego spółki przejmującej i przeprowadzania połączeniowej emisji udziałów (albo akcji) – będzie można sporządzić uproszczony plan połączenia i odstąpić od jego badania przez biegłego. Ponadto możliwa będzie rezygnacja ze sprawozdania zarządu oraz uchwały łączeniowej w stosunku do spółki przejmowanej.

Nowe rozwiązania znacząco ułatwią koncentracje rozproszonych aktywów międzynarodowych korporacji i umożliwią uproszczenie ich struktur korporacyjnych. Nie będzie już potrzeby opracowywania i realizowania skomplikowanych, kosztownych i czasochłonnych struktur spółka matka – spółka córka, wymagających przenoszenia udziałów (akcji) lub aportów. Nowe przepisy będą też narzędziem wręcz idealnym do integracji spółek po transgranicznych transakcjach M&A.

Podziały i przekształcenia

Najważniejszym skutkiem implementacji dyrektywy będzie jednak rozszerzenie katalogu dostępnych mechanizmów reorganizacji transgranicznych o transgraniczne podziały i przekształcenia spółek kapitałowych oraz spółek komandytowo-akcyjnych.

Dzięki nowym przepisom możliwy będzie:

a) transgraniczny podział spółki, pozwalający na wydzielenie (wyodrębnienie) majątku spółki z jednego państwa członkowskiego i przekazanie go w zamian za udziały do nowej spółki z innego państwa członkowskiego oraz

b) transgraniczne przekształcenie spółki, pozwalające spółce z jednego państwa członkowskiego przekształcić się w spółkę z innego państwa członkowskiego.

Znana z dotychczasowych mechanizmów zasada sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków spółki przejmowanej (lub zasada kontynuacji w przypadku przekształcenia krajowego) będzie miała zastosowanie w przypadku nowych form i co do zasady pozwoli spółce przejmującej na wstąpienie we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej.

Zwiększenie kontroli organów skarbowych nad reorganizacją

Należy jednak pamiętać, że nowe przepisy wprowadzą znacznie bardziej rozbudowany mechanizm kontroli operacji transgranicznych (połączeń, podziałów i przekształceń). Spółki krajowe (i zagraniczne w analogicznych procedurach) zobowiązane będą przedkładać sądom rejestrowym informacje o liczbie pracowników oraz zaświadczenie o niezaleganiu w opłacaniu składek ZUS.

Wraz z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o zgodności operacji transgranicznej z prawem krajowym konieczne zaś będzie zwrócenie się do szefa Krajowej Administracji Skarbowej o wydanie opinii o zgodności tej operacji z przepisami prawa podatkowego (nowelizacja KSH wprowadza również zmiany do ustaw podatkowych).

Konieczność uzyskania opinii (pozytywnej) będzie miała przeciwdziałać wykorzystywaniu nowych przepisów do nadużycia lub obejścia przepisów podatkowych. Bez wątpienia będzie jednak komplikować reorganizacje i znacznie je wydłużać (organy podatkowe będą miały miesiąc na wydanie opinii, ale termin ten będzie mógł zostać przedłużony o nie więcej niż trzy miesiące – przewlekłość w tym wypadku będzie z kolei blokować sądy rejestrowe).

Co istotne, wydanie opinii nie będzie stanowić przeszkody do prowadzenia wobec spółki krajowej czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej.

Wyrok TSUE w sprawie Polbudu

Implementacja dyrektywy o mobilności będzie również wykonaniem wyroku TSUE w sprawie C-106/16 Polbud, wydanego na wniosek polskiej spółki z o.o. (Polbud – Wykonawstwo sp. z o.o.), która zakwestionowała krajowe przepisy wymuszające przeprowadzenie pełnego (i długotrwałego) postępowania likwidacyjnego w przypadku przeniesienia siedziby za granicę. Wydaje się, że implementacja usunie wątpliwości w tym zakresie i postępowanie likwidacyjne nie będzie potrzebne.

Podsumowanie

Nie ulega żadnym wątpliwościom, że zmiany przepisów KSH związane z implementacją dyrektywy należy ocenić pozytywnie. Na tym etapie jednak ciężko przewidzieć, z jakimi problemami praktycznymi przyjdzie się zmierzyć (np. opinią szefa Krajowej Administracji Skarbowej w zakresie transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału i czasem jej sporządzenia przez organy podatkowe), ale wprowadzenie wspólnych europejskich regulacji wyeliminuje wykluczające się regulacje różnych państw członkowskich lub reguły kolizyjne, ponadto znacząco uprości i tak skomplikowane już scenariusze reorganizacji oraz zwiększy pewność prawną i obniży ryzyko odmowy dokonania wpisu.

Ustawa z 16 sierpnia 2023 r. zmieniająca KSH i implementująca dyrektywę została podpisana przez prezydenta 22 sierpnia i ogłoszona 25 sierpnia. Wejście nowych przepisów w życie przewidziano na 15 września 2023 r.