Niewykorzystany potencjał progresji

Ostateczny kształt zmian w systemie podatkowym, które ma wprowadzić Polski Ład, pozostaje zagadką. Propozycje stale się zmieniają, a nowe, które mają korygować niedoskonałości pierwotnych pomysłów, okazują się nieprzemyślane. Nienaruszony zostaje jednak rdzeń podatkowej rewolucji. Wygląda na to, że Polski Ład, o ile wejdzie w życie, będzie oznaczał nieco większą progresję w podatkach. Będzie to efekt podwyższenia kwoty wolnej od podatku dochodowego do 30 tys. zł oraz przesunięcia progu, od którego obowiązuje druga stawka PIT. To, jak deklaruje premier, ma sprawić, że system podatkowy stanie się bardziej sprawiedliwy. Większa progresja w tej mierze, w jakiej jest pochodną zmniejszenia obciążeń dla osób o niskich potencjalnych zarobkach, może jednak przynieść także bardziej wymierne konsekwencje. Jedną z nich może być wzrost aktywności zawodowej Polaków.

Kluczem do tego mechanizmu jest tzw. elastyczność podaży pracy. Jest to miara tego, jak silnie na gotowość ludzi do pracy wpływają bodźce finansowe. Badania z różnych państw, także z Polski, sugerują, że dużą elastycznością podaży pracy, czyli dużą wrażliwością na zmiany wynagrodzenia, charakteryzują się przede wszystkim osoby słabo wykształcone i o niskich dochodach (faktycznych lub potencjalnych, jeśli aktualnie nie pracują), szczególnie zaś kobiety. Obniżenie obciążeń podatkowo-składkowych nakładanych na niskie płace może sprawić, że w ujęciu netto staną się one atrakcyjne dla osób, które obecnie uważają, że podjęcie pracy im się nie opłaca. Jak sugerują ankietowe badania „Parkietu", o istnieniu takiego efektu przekonanych jest większość ekonomistów. Spośród 35 naukowców, którzy wzięli udział w VIII rundzie naszego panelu eksperckiego, aż 24 (czyli 69 proc.) zgodziło się z tezą (w tym zdecydowanie), że „obniżenie obciążeń podatkowo-składkowych osób o dochodach poniżej średniej płacy wpłynęłoby pozytywnie na poziom aktywności zawodowej w Polsce (zwiększyłoby podaż pracy)". Braku pozytywnego wpływu mniejszego opodatkowania niskich wynagrodzeń na podaż pracy spodziewa się zaledwie czworo ankietowanych (12 proc.).