Następny okres w dziejach polskiej bankowości to powstawanie nowoczesnych instytucji. W 1870 r. założono Bank Handlowy w Warszawie, najstarszy z obecnie działających bank polski, który odegrał czołową rolę w przekształceniach gospodarczych na ziemiach polskich. W 1871 r. powstały w Warszawie Bank Dyskontowy oraz Towarzystwo Wzajemnego Kredytu, a później Bank dla Handlu i Przemysłu, Bank Przemysłowy Warszawski, Bank Kupiecki Łódzki i kolejne.
W zaborze pruskim założono w 1821 r. Ziemstwo Poznańskie, później powstały Bank Handlowy w Poznaniu, Bank Przemysłowy (1861 r.). W zaborze austriackim powstało w 1841 r. Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, w 1867 r. Akcyjny Bank Hipoteczny we Lwowie. W Krakowie założono w 1869 r. Galicyjski Bank dla Handlu i Przemysłu, późniejszy Bank Małopolski.
Powstawały też banki ludowe – Bank Związku Spółek Zarobkowych, założony w 1885 r. i Centralna Kasa Spółek Rolniczych (1909 r.).
Po wyzwoleniu
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. na terenie ówczesnej Polski działały banki z trzech zaborów. Największe funkcjonowały w dawnym zaborze rosyjskim. W porównaniu z bankami z Galicji miały trzykrotnie większe kapitały i o połowę większą skalę operacji. Z kolei banki zaboru austriackiego były trzykrotnie większe pod tym względem od tych, działających na terenach byłego zaboru pruskiego.
Bankiem emisyjnym Polski była utworzona w 1916 r. Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa. W 1919 r. powstała – zorganizowana na wzór działającej w Galicji austriackiej Postsparkasse – Pocztowa Kasa Oszczędności, PKO.
Gorące lata [powojenne i kryzys ekonomiczny sprawiły, że wyraźna stała się konieczność powołania centralnego banku państwa (roli tej PKKP nie spełniała). 28 kwietnia 1924 r. rozpoczął działalność Bank Polski SA. Problemem było, że miał on ściśle określone kapitały, które mógł przeznaczyć na redyskonto weksli banków prywatnych, by te mogły prowadzić akcję kredytową. Premier i minister skarbu Władysław Grabski obawiał się, że system bankowy nie będzie w stanie zaspokoić potrzeb kredytowych kraju. Banki prywatne były za słabe. Zadaniom nie mogły też podołać banki państwowe – PKO, utworzony w 1919 r. Państwowy Bank Rolny oraz trzy przekształcone w ogólnopolskie banki galicyjskie – Polski Bank Krajowy, Państwowy Bank Odbudowy i Związek Kredytowy Miast Małopolskich. W rezultacie w 1924 r. połączono trzy wspomniane banki galicyjskie, tworząc Bank Gospodarstwa Krajowego, który udzielał kredytów długoterminowych przedsiębiorstwom przemysłowym i na budownictwo mieszkaniowe.
