Postęp technologiczny zmienia gospodarkę

Pytania do... Jadwigi Emilewicz, minister przedsiębiorczości i technologii.

Jakie są pani zdaniem najważniejsze długookresowe wyzwania dla polskiej gospodarki?

Na pewno jest ich sporo. Świat wchodzi obecnie w etap czwartej rewolucji przemysłowej opartej na rozwiązaniach cyfrowych, a postęp naukowy i technologiczny w obszarze robotyzacji, mechanizacji, automatyzacji, magazynowania energii, sztucznej inteligencji zmienia światową gospodarkę. Dla nas kluczowa jest także inteligentna reindustrializacja, polegająca na wdrażaniu cyfrowych rozwiązań techniczno-technologiczno-organizacyjnych, jak również rozwoju nowych gałęzi przemysłu opartych na technologiach zdolnych do tworzenia produktów przełomowych.

Jednym z najważniejszych wyzwań dla rozwoju kraju są niekorzystne trendy demograficzne, a sposobem rozwiązania tego problemu jest właśnie wspomniana cyfryzacja oraz oparcie się na innowacyjności jako głównym czynniku rozwoju gospodarki. Wprowadzanie innowacji jest bowiem fundamentalnym czynnikiem wpływającym na pozycję firmy na rynku.

Kolejne wyzwanie to gospodarka o obiegu zamkniętym – wzrost efektywności środowiskowego potencjału rozwoju pozwoli na zachowanie zasobów rozwojowych dla przyszłych pokoleń. Wymaga to wiedzy, innowacyjnego podejścia w rozwiązywaniu problemów oraz takiego gospodarowania zasobami nieodnawialnymi, aby można je było utrzymywać w optymalnym stanie.

Ogromnym wyzwaniem jest odejście od gospodarki imitacji do gospodarki wysokiej technologii. Czy to już się powoli dzieje?

Oczywiście że tak, ale jak w przypadku każdego działania długofalowego, na efekty musimy poczekać. Twarde dane, które posiadamy, dowodzą, że coraz więcej firm skłania się ku konkurowaniu wartością dodaną. Rok 2016 był pierwszym rokiem obowiązywania ulgi podatkowej na prace badawczo-rozwojowe. Wysokość ulgi, jak i zakres kosztów kwalifikowanych były w kolejnych latach zwiększane poprzez tzw. ustawy o innowacyjności. O ile w 2016 r. z ulgi skorzystało 528 podatników, którzy zgłosili 1,2 mld zł wydatków na B+R, o tyle rok później było to już 1090 podatników, czyli o 106 proc. więcej. Znacząco zwiększyła się również kwota zgłoszonych wydatków i odliczeń, a w ciągu dwóch lat liczba firm prowadzących prace badawczo-rozwojowe wzrosła o 15,2 proc. W 2017 r. nakłady wewnętrzne na B+R po raz pierwszy w historii przekroczyły poziom 1,03 proc. PKB, sięgając niemal 20,6 mld zł. Od 1 stycznia 2019 r. wejdzie w życie nowy instrument podatkowy – ulga IP Box. Polega ona na preferencyjnym opodatkowaniu dochodów z tytułu komercjalizacji własności intelektualnej powstałej w wyniku prowadzonej przez podatnika działalności badawczo-rozwojowej. Tym samym zamkniemy podatkowo cały cykl tworzenia innowacji – od badań i prac badawczo-rozwojowych po wdrożenie na rynek. To jedno z najatrakcyjniejszych rozwiązań tego typu w Europie.

Mimo to na razie wydatki na B+R wciąż są niskie, a różnego rodzaju granty np. dla startupów są tak rozproszone, że można odnieść wrażenie, że nikt tego nie koordynuje.

Ale nakłady na B+R rosną, co pokazują przytoczone przeze mnie wcześniej dane. Co do koordynacji, to wszystkie działania związane ze wsparciem rozwoju ekosystemu rozwoju startupów zostały zebrane w programie Start in Poland. Powstał Polski Fundusz Rozwoju, instytucja inwestująca w zrównoważony rozwój społeczny i gospodarczy kraju. Działa Rady Innowacyjności i Międzyresortowy Zespół ds. Innowacyjności, będące koordynatorami polityki innowacyjnej państwa.

Jak można pomóc firmom w czwartej rewolucji technologicznej, czyli przejściu na cyfrowy model działalności? Eksperci ostrzegają, że część biznesu po prostu upadnie.

Cyfryzację przemysłu, czy inaczej kolejną rewolucję przemysłową, wymusi na przedsiębiorcach rynek. Sygnały już są widoczne. Naszą odpowiedzią jest ustawa o Platformie Przemysłu Przyszłości, przyjęta niedawno przez rząd i procedowana w Sejmie. Powołujemy nowy podmiot, który będzie pełnił rolę integratora. Zadaniem Platformy będzie intensywne upowszechnianie wiedzy i umiejętności niezbędnych do funkcjonowania w realiach cyfrowego przemysłu. Ma ona działać na styku sektora publicznego i prywatnego, a także zrzeszać i koordynować przede wszystkim dostawców i biorców technologii oraz ośrodki naukowe.

Jej podstawowym celem będzie doprowadzenie krajowego przemysłu do poziomu określanego jako przemysł 4.0. Chodzi o działanie na rzecz wzrostu konkurencyjności przedsiębiorców przez wsparcie ich transformacji cyfrowej w obszarach procesów, produktów i modeli biznesowych, wykorzystujących najnowsze osiągnięcia z dziedziny automatyzacji, sztucznej inteligencji, technologii teleinformatycznych oraz komunikacji między maszynami oraz komunikacji między człowiekiem a maszynami, z uwzględnieniem odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa tych rozwiązań.

Jednym z kluczowych działań Platformy będzie budowanie odpowiedniego środowiska wokół przemysłu 4.0 z wykorzystaniem sieci hubów innowacji cyfrowej. Mają one zapewnić firmom kompleksową obsługę, tak aby stawały się coraz bardziej konkurencyjne w odniesieniu do procesów biznesowych, produkcyjnych, produktów lub usług wykorzystujących technologie cyfrowe. To przede wszystkim powinno umożliwić im zwiększenie produktywności, zmianę modeli biznesowych i poradzenie sobie z niedoborem pracowników. Istotne jest także budowanie świadomości kadry menedżerskiej na temat potrzeby wprowadzania daleko idących zmian.

A czy państwo może wspierać też proces globalizacji polskich przedsiębiorstw?

Działamy na wielu polach. Sukcesywnie rozwijamy sieć zagranicznych biur handlowych Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu. Poprzez branżowe programy promocji wspieramy przedsiębiorców w ekspansji zagranicznej na nowe, perspektywiczne rynki. Kluczowe dla Polski pozostają rynki europejskie, ale powinniśmy wzmocnić aktywność m.in. na rynku azjatyckim, afrykańskim i północnoamerykańskim. Pomagamy też przedsiębiorcom rozwijać sprzedaż internetową. Projektujemy nowe instrumenty wsparcia ekspansji zagranicznej dla wysoko innowacyjnych firm, dla których krajowy rynek jest po prosty zbyt mały lub nie generuje jeszcze popytu na takie rozwiązania. Realizujemy program „Moda na eksport". Działamy na rzecz zwiększenia udziału polskich firm w rynku międzynarodowych zamówień publicznych.