Proszę sobie wyobrazić, że wzywają państwo z powodu zepsutej pralki fachowca, którego wizyta kosztuje 150 zł. Kiedy zrobią państwo lepszy interes: gdy naprawi pralkę w ciągu pięciu minut, czy gdy zajmie mu to godzinę? Większość ludzi uważa, że w drugim przypadku, bo takie wynagrodzenie za godzinę pracy jest bardziej akceptowalne. Zapominają jednak uwzględnić kosztu utraconego czasu.
A teraz proszę sobie wyobrazić, że mają państwo wybór między zestawem hi-fi za 2000 zł oraz zestawem innej marki za 1500 zł. Alternatywnie mogą państwo wybrać między zestawem za 2000 zł a pakietem o wartości 2000 zł, w skład którego wchodzi ów zestaw za 1500 zł oraz bon o wartości 500 zł na zakup muzyki. Jeśli w pierwszym przypadku wybierają państwo droższy zestaw, w drugim również lepszym wyborem powinien być ten sam zestaw. Ale, choć trudno w to uwierzyć, w pewnym badaniu tańszy zestaw cieszył się większą popularnością, gdy towarzyszył mu bon.
Cóż, skoro na to, ile zjemy na obiad, wpływ ma m.in. wielkość talerza, na którym serwowany jest posiłek, trudno oczekiwać od nas logiki w o wiele bardziej skomplikowanych decyzjach finansowych. O tym, dlaczego tak się dzieje, traktuje nowa książka Dana Ariely'ego, profesora psychologii i ekonomii behawioralnej na Uniwersytecie Duke, tym razem napisana wspólnie z dziennikarzem Jeffem Kreislerem. Autorzy tłumaczą m.in., że wszelkie decyzje, które mają związek z pieniędzmi, komplikuje sama natura pieniądza. Otóż (to element definicji) można go wymienić na cokolwiek innego, ale nie na wszystko jednocześnie. Stąd podejmowanie racjonalnych decyzji o naturze finansowej zawsze wymaga przeanalizowania niezliczonej ilości alternatyw, co oczywiście jest niemożliwe.
Czytelnicy poprzednich trzech książek Ariely'ego, które doczekały się polskiego przekładu („Potęga irracjonalności", „Zalety irracjonalności" i „Szczera prawda o nieuczciwości") z pewnością nie będą nowością zawiedzeni. Tradycyjnie dostaną dowcipny wykład o pułapkach myślenia pełen barwnych przykładów. Tym razem ma on jednak bardziej praktyczną orientację. Ariely i jego współautor pokazują bowiem, jak radzić sobie z nawykami, które sprawiają, że nasze decyzje finansowe rzadko kiedy można uznać za racjonalne (czyli trafne w świetle celów, jakie sobie stawiamy). GS
