Wskaźnik ruchu kierunkowego, czyli dwa narzędzia w jednym

Wyznaczenie kierunku i siły trendu to główne zadania tytułowego indykatora. Jego właściwa interpretacja może znacznie poprawić efektywność naszych inwestycji.

Tydzień temu pisaliśmy w tym miejscu o jednym z najpopularniejszych wskaźników analizy technicznej służącym do gry z trendem, czyli o średniej kroczącej. Pokazaliśmy, jak zbudowany jest ten indykator, i zaprezentowaliśmy trzy przykładowe strategie inwestycyjne, które można zbudować na jego podstawie. Dziś zajmiemy się kolejnym narzędziem trendowym – wskaźnikiem ruchu kierunkowego. Jego konstrukcja jest trochę bardziej skomplikowana, ponieważ składa się z trzech linii. Dzięki tej złożoności pokazuje on nie tylko kierunek trendu, ale także jego siłę. Podobnie jak przed tygodniem, przedstawimy trzy przykładowe strategie bazujące na prezentowanym wskaźniku.

Interpretacje ADX

Na wskaźnik ruchu kierunkowego składają się trzy linie: +DI (Positive Directional Indicator), –DI (Negative Directional Indicator) oraz ADX (Average Directional Movement Index, czyli indeks średniego ruchu kierunkowego). Sposób obliczania tych indykatorów (patrz ramka obok) jest dość skomplikowany, ale w praktyce liczą się tylko dwie rzeczy – kierunek zmian ADX oraz położenie +DI i –DI względem siebie.

Zacznijmy od ADX. Wskaźnik ten pokazuje siłę trendu, nic nie mówi natomiast o jego kierunku. Jeśli rośnie, oznacza to, że panująca na rynku tendencja (wzrostowa lub spadkowa) jest silna. Jeśli spada, to mamy do czynienia ze słabnącym rynkiem, który prawdopodobnie wchodzi w fazę horyzontalną lub buduje kanał cenowy. Wśród ekspertów istnieje jeszcze teoria, że o silnym trendzie mówimy dopiero wówczas, gdy ADX przekroczy pewien poziom. Niektórzy mówią o 10 pkt, inni o 30 pkt. Autorzy książki „Komputerowa analiza rynków terminowych" proponują arbitralne rozwiązanie – dopóki ADX rośnie, każdy poziom wyższy od 15 oznacza istnienie trendu.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że dla początkujących adeptów analizy technicznej ADX może być nieco mylący. Obserwując wznoszący się wykres wskaźnika w czasie, gdy ceny spadają, można dojść do wniosku, że jego zachowanie wprowadza w błąd, jeśli chodzi o kierunek trendu. Pamiętajmy więc, że ADX mierzy tylko siłę trendu, a nie jego kierunek.

Kierunek trendu

Ten ostatni dobrze pokazują linie +DI i –DI. Przyjmuje się, że rosnąca +DI oznacza coraz większą przewagę byków na rynku, a rosnąca –DI przewagę niedźwiedzi. Jeśli więc +DI rośnie powyżej –DI i linie oddalają się od siebie, mamy do czynienia z trendem wzrostowym. W sytuacji odwrotnej, gdy –DI rośnie powyżej +DI i linie rozchodzą się – rynek wszedł w tendencję spadkową. Dodatkowo istotne są również poziomy, na których oba wskaźniki się znajdują. W tym kontekście interpretacja podobna jest do oscylatora – im niżej znajduje się –DI, tym większa szansa na koniec trendu wzrostowego (i na odwrót), a im niżej +DI, tym większa szansa na koniec trendu spadkowego (i na odwrót).

Owych niskich/wysokich poziomów nie da się sztywno określić. Przykładowo dla WIG20 linie –DI i +DI rzadko przekraczają pułapy 10 i 40 pkt, a jeśli już do tego dojdzie, jest to sygnalizacja silnego wykupienia lub wyprzedania rynku, zwłaszcza gdy jednocześnie wysoko znajduje się ADX (sygnalizacja silnego trendu). Aby dobrze dobrać owe pułapy, warto dla każdego rynku przeprowadzić osobne testy historyczne. Ich wyniki pokażą, z jakimi poziomami wskaźniki współpracują najlepiej, dając pożądane wyniki inwestycyjne.

Warto też dodać, że istotne jest położenie ADX względem +D i –DI. Jeżeli znajduje się on poniżej obu linii, jest to oznaka, że rynek utkwił w trendzie bocznym. Z kolei sytuację, w której ADX przebywa powyżej +DI i –DI, a jednocześnie zaczyna już spadać, traktuje się jako sygnał wyczerpywania się dotychczasowego trendu.

Wady wskaźnika

Na pierwszy rzut oka wskaźnik ruchu kierunkowego wydaje się receptą na większość inwestorskich bolączek. Trzy linie pokazują nam zarówno kierunek trendu, jak również jego siłę. Mało tego, przecięcia +DI i –DI mogą być dobrą okazją do zajęcia pozycji na rynku.

W praktyce jednak wskaźnik ten posiada też swoje wady, o których trzeba pamiętać. Główną są opóźnienia sygnałów. Podczas gdy +DI i –DI pokażą już kierunek trendu (dojdzie do ich przecięcia), ADX wciąż może poruszać się w bok. Wówczas inwestor może zignorować początek ważnego trendu. Rozwiązaniem tego problemu może być skrócenie okresu ADX tak, by był on bardziej wrażliwy na zmiany kursu.

Innym problemem jest to, że w warunkach trendu horyzontalnego linie –DI i +DI będą się często przecinać, a ADX będzie wykazywał silne wahania. Połączenie przecięcia –DI i +DI oraz rosnącego ADX może wówczas dawać wiele fałszywych sygnałów. Warto zatem zastosować tu odpowiednie filtry, które zwiększą efektywność wskazań. Przykładowo można przeprowadzić testy historyczne i wybrać taki poziom ADX, którego przekroczenie dawało w większości przypadków początek silniejszego ruchu na rynku.

[email protected]

Formuła | Jak obliczyć wartość wskaźnika?

Kalkulacja wskaźnika ruchu kierunkowego jest skomplikowana, ale warto na wstępie napisać, że wszystkie programy do AT robią to automatycznie po kilku kliknięciach. Aby jednak lepiej poznać działanie indykatora, warto zajrzeć do jego wzoru.

Podstawą metody obliczania ruchu kierunkowego (DI) jest założenie, że w czasie trendu wzrostowego dzisiejsze maksimum cenowe jest wyższe od maksimum wczorajszego. Gdy trend jest zniżkujący, najniższa cena dzisiejsza jest niższa od najniższej ceny wczorajszej. Różnicę między maksimum dzisiejszym a wczorajszym nazywa się górnym ruchem kierunkowym, czyli +DM. Różnica między odpowiednimi minimami cenowymi to dolny ruch kierunkowy, czyli -DM. Dni, w czasie których ceny najwyższa i najniższa nie wyszły poza maksimum i minimum poprzedniej sesji, zwane dniami wewnętrznymi, są pomijane. Wartości +DM oraz -DM są uśredniane, a następnie dzielone przez średnią wartość prawdziwego zakresu zmiany (ATR). Uzyskane w ten sposób wyniki są normalizowane (mnożone przez 100) i otrzymujemy linie -DI i +DI. Z kolei wzór na ADX jest następujący: ADX = średnia krocząca z różnicy między +DI i -DI (przy czym różnica ta powinna być zawsze wyrażona jako liczba dodatnia) podzielonej przez sumę +DI i -DI. PZ

Trzy strategie inwestycyjne | Bazujące na ADX oraz liniach -DI i +DI

ADX jako filtr + średnie kroczące

Pierwsza strategia to połączenie indeksu średniego ruchu kierunkowego (ADX) oraz prezentowanych przed tygodniem średnich kroczących. Średnie służą tutaj do generowania sygnałów do zajęcia pozycji, a ADX stanowi filtr, który pozwala lub nie na wejście na rynek.

Do stworzenia tej strategii potrzebujemy szybszej (krótszy okres) i wolniejszej (dłuższy okres) średniej kroczącej. Sygnał kupna powstaje, gdy pierwsza przecina od dołu drugą, a przecięcie w przeciwnym kierunku jest sygnałem sprzedaży. Przykładowo możemy się posłużyć znanym zestawem Richarda Donchiana, wykorzystującym średnie 5- i 20-sesyjną.

Aby jednak otworzyć pozycję długą lub krótką, przecięcie musi nastąpić w sytuacji, gdy ADX rośnie. Taki warunek ma odfiltrować sygnały, gdy na rynku nie ma wyraźnego trendu. Pozycje zamykane są, gdy dojdzie do przecięcia w przeciwną stronę, bez względu na zachowanie ADX.

ADX jako filtr + przecięcia linii DI

Strategia ta bazuje tylko i wyłącznie na wskaźniku ruchu kierunkowego. Sygnałem do zajęcia pozycji długiej jest przecięcie od dołu przez linię +DI linii -DI, a skrzyżowanie w przeciwnym kierunku nakazuje otwarcie krótkiej. ADX stanowi tu ponownie filtr trendowy. Jeśli zwyżkuje i jest powyżej 15 pkt, mamy zielone światło dla wejścia na rynek. Jeśli jest poniżej tego pułapu, nie należy otwierać pozycji.

Sprawdziliśmy, jak taka strategia sprawdzała się na rynku WIG20 w okresie od 2000 roku do dziś. Okres wskaźnika optymalizowaliśmy w przedziale od 6 do 50 sesji, z krokiem co dwa. Najwyższy zysk netto przyniósł wskaźnik ruchu kierunkowego dla 36 sesji. Zysk netto wyniósł 2764 pkt. Na 146 transakcji 39 zakończyło się zyskiem (27-proc. skuteczność), ale relacja zysku do ryzyka wyniosła aż 4,3. Przebieg linii kapitału pokazał, że system sprawdzał się najlepiej w okresach silnych trendów: 2003–2007 oraz 2008–2009 r.

Linie DI jako sygnalizatory zmiany trendu

Trzecia propozycja strategii bazuje na założeniu, że linie DI mogą pełnić rolę oscylatora. W tym kontekście można je wykorzystać wbrew książkowemu przeznaczeniu – nie do gry z trendem, ale przeciwko niemu. Jest to strategia kontrariańska.

Sygnałem do zajęcia pozycji długiej jest spadek +DI poniżej granicy 10 pkt (lub innej, którą należy ustalić na podstawie testów historycznych), przy jednoczesnym wejściu -DI powyżej 40 pkt (lub innego pułapu wynikającego z testów). Takie zachowanie wskaźników może bowiem oznaczać, że trwający trend zbliża się do końca lub przynajmniej czeka go silniejsza korekta. Analogicznie spadek -DI poniżej 10 pkt i wyjście +DI powyżej 40 pkt daje sygnał do zajęcia pozycji krótkiej. System ten można wzbogacać o filtr w postaci ADX. Pozycje mogą być zajmowane tylko w sytuacji, gdy ADX również przekroczy jakiś wysoki poziom, ustalony na podstawie testów historycznych.