Jednym z trybów emisji akcji w spółce publicznej jest przeprowadzenie podwyższenia kapitału z zachowaniem prawa poboru, w drodze subskrypcji zamkniętej, tj. kierowanej do wszystkich akcjonariuszy spółki i co do zasady wyłącznie do nich. Celem takiej emisji, obok pozyskania dodatkowych środków finansowych dla spółki, jest utrzymanie procentowego stanu posiadania akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy oraz ochrona przed rozwodnieniem kapitału.
Skorzystanie z prawa poboru przez akcjonariusza nie jest jednak obowiązkiem, lecz jedynie uprawnieniem. Akcjonariusz spółki prowadzącej emisję akcji może zatem zrealizować prawo poboru w całości, w części lub postanowić o niekorzystaniu z tego uprawnienia. Realizacja prawa poboru odbywa się poprzez złożenie zapisu na akcje nowej serii, przy zachowaniu warunków określonych w uchwale emisyjnej. Każda jedna akcja uprawnia akcjonariusza do jednego prawa poboru (PP), jednakże proporcja wymiany PP na akcje może być zróżnicowana. Dla przykładu jedno PP może uprawiać do objęcia jednej akcji, ale możliwe są warianty, gdzie np. trzy PP mogą uprawniać do objęcia dwóch akcji itd. W każdym przypadku złożenie zapisów przez wszystkich akcjonariuszy zgodnie ze wszystkimi posiadanymi prawami poboru musi doprowadzić do objęcia całej kwoty emisji. Nie zawsze jednak wszyscy akcjonariusze będą chętni do uczestniczenia w takiej emisji i wówczas przypadającą im częścią akcji zarząd będzie mógł dysponować w inny sposób, o czym szczegółowo w dalszej części. Warto w tym miejscu podkreślić jeszcze jedną cechę takiej emisji – mając na uwadze fakt, że prawo poboru jest papierem wartościowym notowanym na giełdzie, istnieje również możliwość jego zbycia.
Co jednak musi się wydarzyć, żeby móc skorzystać z prawa poboru podczas emisji akcji? W pierwszej kolejności musi oczywiście zostać podjęta uchwała walnego zgromadzenia lub uchwała zarządu w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego z zachowaniem prawa poboru, określająca także dzień prawa poboru. Nie może on być jednak ustalony później niż z upływem sześciu miesięcy, licząc od dnia powzięcia uchwały (a w przypadku spółki niepublicznej – trzech miesięcy od dnia powzięcia uchwały). Dodatkowo jeśli uchwała emisyjna podejmowana jest przez walne zgromadzenie, wówczas ogłoszony porządek obrad powinien wskazywać proponowany dzień prawa poboru. Następnie PP rejestrowane jest w KDPW. W wyniku współpracy z domami maklerskimi prawo poboru zostaje uwidocznione na kontach osób korzystających z rachunków inwestycyjnych, będących akcjonariuszami spółki w dniu prawa poboru. Co do zasady pojawia się ono na rachunkach inwestycyjnych właśnie w dniu prawa poboru, aczkolwiek zdarza się, że jest widoczne też nieco wcześniej.
Procedura składania zapisów na akcje w ramach emisji z zachowaniem prawa poboru podzielona jest na trzy etapy: zapisy podstawowe, zapisy uzupełniające i transza zarządu. W ramach zapisów podstawowych uprawnieni do objęcia akcji są wszyscy akcjonariusze spółki posiadający prawo poboru, tj. wykazujący się statusem akcjonariusza dokładnie w dniu prawa poboru ustalonym w uchwale emisyjnej. Nabycie statusu akcjonariusza w dacie po dniu prawa poboru nie spowoduje przyznania takiemu akcjonariuszowi PP, nawet gdy emisja akcji będzie jeszcze w toku. Jeśli nie wszystkie akcje zostaną objęte w pierwszym etapie, wówczas w ramach zapisów dodatkowych akcjonariusze spółki mogą złożyć zapisy na akcje nieobjęte przez innych akcjonariuszy w takiej liczbie, w jakiej nie mogliby tego zrobić przy wykorzystaniu posiadanych przez siebie praw poboru. Na tym etapie akcje przydzielane są proporcjonalnie do zgłoszeń. Wraz z zakończeniem zapisów dodatkowych co do zasady kończy się możliwość skorzystania z prawa poboru przez akcjonariuszy. Dla podmiotów, które nabyły odpłatnie prawo poboru i z niego nie skorzystały do tego momentu, oznacza to, że nie tylko nie będą posiadać akcji spółki, ale też nie odzyskają środków finansowych przeznaczonych na ich nabycie.
Jeśli powyższe dwa etapy nie doprowadzą do objęcia całej kwoty emisji, wówczas zarząd otrzymuje uprawnienie do przeprowadzenia własnej transzy, tj. skierowania ofert objęcia pozostałych nieobjętych akcji do podmiotów wybranych według własnego uznania, z zachowaniem tej samej ceny emisyjnej. Po jego zakończeniu dokonywany jest przydział akcji w nowej emisji. Z tym momentem powstają również prawa do akcji (PDA), które wygasają z momentem dokonania rejestracji akcji w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych.
