Zamknięcie roku pod znakiem gigantycznych odpisów

W przypadku większości przedsiębiorstw w Polsce rok finansowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, co oznacza, że w pierwszych miesiącach roku (styczeń–marzec) trwa gorący sezon zamykania sprawozdań finansowych i dyskusji z biegłymi rewidentami.

Szczególnie dużo pracy mają służby finansowe w dużych spółkach, stosujących Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej – do takich spółek zaliczają się zarówno spółki notowane na giełdzie, jak i duże przedsiębiorstwa niepubliczne.

MSR 36 wymaga szczególnej uwagi

W trakcie przeprowadzania procedur zamknięcia roku 2015 dyrektorzy finansowi muszą szczególną uwagę poświęcić Międzynarodowemu Standardowi Rachunkowości 36 (MSR 36), który w przypadku wystąpienia negatywnych wydarzeń gospodarczych (tzw. przesłanek) nakazuje przeprowadzenie testów aktywów spółek pod kątem ich trwałej utraty wartości, a następnie, o ile taka utrata wartości występuje, wymusza dokonywanie odpisów, istotnie rzutując w ten sposób na wynik finansowy przedsiębiorstwa. Mimo że MSR 36 obowiązuje już od 18 lat, wydaje się, że jeszcze nigdy nie spowodował takiego zamieszania w polskich przedsiębiorstwach.

Miniony rok obfitował w liczne negatywne wydarzenia gospodarcze. W styczniu 2015 roku doszło do uwolnienia i gwałtownego umocnienia kursu franka szwajcarskiego, następnie mieliśmy do czynienia z różnorodnymi zawirowaniami na scenie politycznej oraz zagrożeniami zewnętrznymi (takimi jak wojna na Ukrainie, niepokoje na Bliskim Wschodzie czy napływ uchodźców do Europy), a pod koniec roku doszło do gwałtownej przeceny akcji na giełdzie i osłabienia złotego. Niekorzystne trendy na rynku giełdowym i walutowym utrzymują się na początku 2016 roku, nie dając tym samym niestety nadziei na szybką poprawę sytuacji gospodarczej w Polsce.

Bolesne skutki zastosowania MSR 36

Przedsiębiorstwa nie funkcjonują w próżni, ale w bliskim powiązaniu z sytuacją gospodarczą i polityczną Polski, dlatego w bardzo wielu firmach wystąpiły przesłanki dla przeprowadzenia testów utraty wartości aktywów zgodnie z MSR 36.

W KPMG przeprowadziliśmy badanie dotyczące odpisów z tytułu utraty wartości wśród spółek giełdowych, zarówno największych spółek z grona WIG 20, jak i mniejszych podmiotów z branż szczególnie narażonych na utratę wartości. Wnioski z tego badania przerosły nasze oczekiwania:

- rok 2015 zapowiada się jako absolutnie rekordowy pod względem wysokości odpisów z tytułu utraty wartości

- w trakcie trzech kwartałów 2015 roku aż 65 proc. największych spółek (z grona WIG 20) zaraportowało odpisy – na łączną kwotę 10,2 mld zł

- patrząc szerzej na całą giełdę, największe odpisy za okres trzech kwartałów wystąpiły w sektorach: energetycznym (11,4 mld zł), paliwowo-wydobywczym (1,2 mld z) oraz deweloperskim (1 mld zł)

- odpisy dotychczas ujawnione to tylko wierzchołek góry lodowej, albowiem większość spółek przeprowadza testy dopiero pod koniec roku finansowego i ujawnia odpisy w sprawozdaniu rocznym

- niektóre spółki giełdowe już zapowiedziały, że będą ujawniały kolejne wielomiliardowe odpisy

- należy zwrócić uwagę, że na koniec 2015 roku większość spółek giełdowych miała wskaźnik ceny do wartości księgowej (C/WK) poniżej 1 – najgorsza sytuacja występowała w sektorach: energetycznym (średnioważony wskaźnik C/WK 0,6) oraz deweloperskim (C/WK 0,8), w których należy się spodziewać kolejnych wysokich odpisów.

Perspektywy kolejnych wielomiliardowych odpisów

Wyliczenia KPMG (na podstawie wskaźnika C/WK) wskazują, że jeśli nie nastąpi poprawa koniunktury gospodarczej lub wzrost cen akcji na giełdzie, należy się spodziewać kolejnych odpisów wśród spółek giełdowych w wysokości co najmniej 30 mld zł. Znacząca część tej kwoty zostanie zaraportowana za rok 2015, a w niektórych przypadkach ujawnienie odpisów przesunie się na rok 2016.

Wysokie, wielomiliardowe odpisy z tytułu utraty wartości nie są niczym nowym w krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej już od 2008 roku. Jednak dla polskich przedsiębiorstw, które w miarę bezboleśnie przeszły przez początek kryzysu finansowego, jest to stosunkowo nowe doświadczenie. Dokładne przeanalizowanie i ujawnienie utraty wartości zgodnie z zasadami MSR 36 wymaga od dyrektorów finansowych dużej odwagi, ale jest niezbędne w celu uzyskania rzetelnych sprawozdań finansowych, przedstawiających prawdziwą sytuację danej spółki.

Rynek kapitałowy opiera się przede wszystkim na zaufaniu, które raz utracone, bardzo trudno odbudować.