Korzystniejsze z punktu widzenia menedżerów są programy motywacyjne rozliczane akcjami

Pytania do... Andrzeja Gałkowskiego, dyrektora w grupie ds. opcji menedżerskich w KPMG

[b]W jaki sposób programy opcji menedżerskich są ujmowane w rachunku zysków i strat (RZiS) spółek stosujących Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej?[/b]

Generalnie wyróżnić można dwa typy programów motywacyjnych: rozliczane akcjami lub gotówką. Sposób księgowania uzależniony jest od tego, na jaki typ programu zdecyduje się firma. W pierwszym przypadku jego wartość godziwa określana jest w momencie przydziału poszczególnych transz. Spółki zazwyczaj przyjmują za datę przydziału początek trwania programu. Taki program wyceniany jest zatem na początku. Następnie przez okres nabywania uprawnień jest on rozliczany w kosztach wynagrodzeń w korespondencji z kapitałami. Jeśli program składa się z trzech transz przyznanych razem na początku jego trwania, dających prawo do realizacji opcji w trzech kolejnych latach, to koszty pierwszej rozliczane są przez rok, drugiej przez dwa lata, a trzeciej przez trzy lata. Istotne w programach rozliczanych akcjami jest to, że jeśli cena papierów na rynku zacznie rosnąć i znacząco przewyższy cenę, po jakiej obejmowane będą akcje, to nie ma to już wpływu na rachunek zysków i strat.

[b]Jak w praktyce wyceniany jest taki program?[/b]

Do wyceny stosuje się modele wyceny opcji. Dodatkowo pod uwagę brane są dwa rodzaje warunków: nierynkowe i rynkowe. Do pierwszej grupy zaliczyć można m.in. wymóg pozostawania przez menedżera pracownikiem. Kryterium to nie jest uwzględniane bezpośrednio w wycenie opcji. Spółka zakłada jednak, że pracownik z określonym prawdopodobieństwem pozostanie w firmie przez wymagany okres. Jeśli założenia okażą się błędne lub się zmienią, to na bieżąco korygowana jest liczba instrumentów, które ostatecznie zostaną zrealizowane. Jeśli np. opcje warte były początkowo 10 mln zł i zakładaliśmy, że wszyscy dotrwają do końca trzyletniego programu, to tę kwotę powinniśmy rozliczać przez okres trzech lat. Jeśli po pół roku okaże się, że połowa uprawnionych odeszła z firmy, to sposób rozliczania należy skorygować tak, by po trzech latach rozliczonych zostało 5 mln zł. W przypadku kryteriów rynkowych spółka musi natomiast uwzględnić je w początkowej wycenie opcji.

[b]Jak wygląda księgowe ujęcie programów rozliczanych gotówką? [/b]

Programy tego typu muszą być wyceniane na każdą datę bilansową, co jest minusem z punktu widzenia spółki. W rachunku zysków i strat program wykazywany jest w kosztach wynagrodzeń. W bilansie pojawia się natomiast jako zobowiązanie do zapłaty. Jeśli akcje spółki zaczną drożeć na GPW, to rośnie również wycena programu. Może okazać się tak, że np. po roku rozliczania programu jego wartość będzie wyższa niż początkowa wycena. Spółka będzie zatem musiała zwiększyć obciążenie rachunku wyników. Dlatego z punktu widzenia księgowego korzystniejsze są programy rozliczane akcjami, gdyż są one wyceniane tylko raz.

[b]Czy menedżerowi bardziej opłaca się otrzymać akcje czy płatność gotówką?[/b]

W przypadku płatności gotówką nie ma zbyt wiele możliwości optymalizacji podatkowej. Programy tego typu są traktowane jako przychód ze stosunku pracy. Są zatem objęte podatkiem progresywnym i składkami. Dlatego z punktu widzenia uprawnionego bardziej opłacalny jest program rozliczany akcjami. Jeśli osoby uprawnione nabywają bowiem papiery na podstawie uchwały WZA, to różnica między ceną emisyjną a ceną rynkową nie stanowi przychodu do opodatkowania. Do końca 2010 r. przepisy mówiły o obejmowaniu akcji, więc dotyczyły tylko walorów nowej emisji. Od początku tego roku mowa jest o nabywaniu. Chodzi zatem również o papiery pochodzące np. ze skupu. Osoby nabywające akcje po cenie preferencyjnej będą opodatkowane 19-proc. stawką dopiero w momencie ich zbycia.

[b]A jak kwestie podatkowe wyglądają z perspektywy spółek motywujących menedżerów?[/b]

Tutaj odpowiedź nie jest tak jednoznaczna. Z jednej strony program motywacyjny jest dla spółki kosztem uzyskania przychodu. Z drugiej musi ona jednak dysponować gotówką, którą wypłaci uprawnionym pracownikom. Decyzje o tym, która forma jest bardziej korzystna dla firmy, podejmowane są w oparciu o analizę poszczególnych przypadków.

[b]Dziękuję za rozmowę. [/b]